Oddłużanie gospodarstw rolnych 2023. Poradnik

Biznes w rolnictwie jest narażony na różnorodne ryzyka. Bieżący rok nie jest tu żadnym wyjątkiem. W jaki więc sposób zadłużeni rolnicy mogą uporać się ze swoimi problemami? Zapraszamy do zapoznania się z naszym poradnikiem.

Spis treści:

1. Problemy, z którymi borykają się gospodarstwa rolne. Jak im zaradzić?
2. Oddłużanie gospodarstw rolnych – 2023 rok to dobry moment na działanie
3. Poszukiwanie możliwości wsparcia
4. Pomoc państwa dla rolników w 2021 roku – jak wtedy wyglądała?
5. Jak aplikować o pomoc?
6. Oddłużanie gospodarstw rolnych w 2023 roku – warto pomyśleć o restrukturyzacji
7. Zakończenie – jak oddłużyć gospodarstwo rolne?

Do problematyki oddłużania gospodarstw rolnych trzeba podejść kompleksowo. W końcu każdy rolnik ma w tym zakresie szereg możliwości. Od negocjacji z wierzycielami, poprzez zmniejszenie kosztów działalności, skorzystanie z różnego rodzaju form wsparcia, aż po przeprowadzenie któregoś z postępowań określonych w Prawie restrukturyzacyjnym. Wybór ścieżki postępowania zależy od szeregu czynników, które zawsze należy wziąć pod uwagę. Zwłaszcza że oddłużenie gospodarstwa rolnego możliwe jest właściwie tylko wówczas, gdy podejmie się odpowiednią decyzję. O czym powinni pamiętać zadłużenie rolnicy, którzy w tym roku chcieliby rozwiązać swoje problemy? Co prawda warto pamiętać o doświadczeniach płynących z dotychczas znanych programów pomocowych, gdyż najpewniej pojawią się ich kolejne edycje. Na razie jednak rolnicy muszą szukać innych sposobów oddłużenia prowadzonych przez siebie gospodarstw.

Problemy, z którymi borykają się gospodarstwa rolne. Jak im zaradzić?

Wszyscy prowadzący gospodarstwa rolne borykają się obecnie z naprawdę poważnymi problemami. Trudności na rynku zbóż to tylko niektóre z nich, choć obecnie zajmują najwięcej miejsca w serwisach informacyjnych. Generalnie ceny płodów rolnych i żywca nie nadążają za kosztami ich produkcji, nie mówiąc już o zagwarantowaniu zysków przedstawicielom agrobiznesu. Inflacja, brak wakacji kredytowych czy rosnące zadłużenie, to podstawowe problemy związane z prowadzeniem działalności rolniczej. Dlatego każdy rolnik musi być szczególnie ostrożny i uważny w prowadzeniu własnych finansów.

O ile to możliwe zawsze trzeba dbać o bieżącą spłatę zadłużenia – w przeciwnym wypadku problemy będą się jedynie kumulować. Tym samym restrukturyzację zadłużenia należy rozpocząć jak najszybciej, zaraz po tym, gdy pojawią się pierwsze oznaki możliwych problemów z wypłacalnością gospodarstwa. Gospodarstwo rolne można oddłużyć na różne sposoby. Zawsze trzeba je odpowiednio dobrać – błędy w tym obszarze mogą tylko pogorszyć sprawę. Szczególną ostrożność należy zachować, gdy pojawia się pomysł oddłużenia przez przeniesienie własności nieruchomości. Krok ten może negatywnie przełożyć się na zdolności produkcyjne gospodarstwa. 

Lepszym rozwiązaniem często okazuje się wszczęcie przez rolnika postępowania restrukturyzacyjnego. W trybie postępowań uregulowanych w Prawie restrukturyzacyjnym możliwe jest wynegocjowanie naprawdę dobrego kompromisu pozwalającego na spłatę zadłużenia. I to bez naruszania własności nieruchomości tworzących gospodarstwo rolne.

Niestety obecnie ani Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, ani Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nie oferują programów wspierających oddłużanie gospodarstw rolnych. Jednocześnie można spodziewać się ich uruchomienia. Stąd warto pamiętać o doświadczeniach płynących, chociażby z dotychczasowych edycji programu restrukturyzacji małych gospodarstw rolnych. Wiele wskazuje na to, że zostanie on powtórzony, a jego zasady raczej nie powinny różnić się od tego, co znamy z przeszłości, przykładowo z roku 2021. 

Oddłużanie gospodarstw rolnych – 2023 rok to dobry moment na działanie

Każdy rolnik świetnie zdaje sobie z tego sprawę – jednak warto przypomnieć ten truizm – że działalność w tej branży w dużej mierze zależy od przyczyn, na które właściwie nikt nie ma wpływu. W pierwszej kolejności chodzi tu o warunki atmosferyczne. Niestety w ostatnich latach – a bieżący rok nie jest tu wyjątkiem – w Polsce mamy do czynienia, mówiąc w pewnym uproszczeniu, na zmianę z suszą i powodzią.

Właściwie oczywiste jest, że dynamicznie zmieniające się warunki pogodowe dodatkowo potęgują ryzyko prowadzenia działalności. Do tego dochodzą ogólne uwarunkowania gospodarcze, jak chociażby rosnąca inflacja. Niestety, nawet wówczas, gdy zbiory okażą się nieudane bądź niższe od zakładanych, i tak trzeba ponieść wszelkie koszty działalności rolniczej. Co oznacza nie tylko obowiązek uregulowania należności na rzecz Skarbu Państwa i wypłat dla pracowników, ale również przykładowo konieczność ponoszenia kosztów leasingu maszyn.

Przeczytaj również: Na czym polega restrukturyzacja gospodarstw rolnych? Omówienie

Poszukiwanie możliwości wsparcia

W każdym razie zadłużony rolnik działania mające na celu poprawę kondycji swojego gospodarstwa zawsze powinien rozpocząć od przeglądu struktury zadłużenia oraz uzyskiwanych przychodów. Bez tego właściwie niemożliwe jest przejście do następnego kroku – a więc wypracowania sposobów spłaty, a przynajmniej obniżenia poziomu zadłużenia. Swoją drogą jest to ważny argument na rzecz prowadzenia rzetelnej księgowości. W końcu zawsze prościej ustalić tego rodzaju kwestie, gdy wystarczy w prosty sposób sięgnąć do usystematyzowanego zbioru dokumentów, niż wtedy, kiedy konieczne jest zbieranie od podstaw niezbędnych danych.

Poza tym warto pamiętać, że oddłużanie gospodarstw rolnych może przebiegać z wykorzystaniem różnorodnego instrumentarium prawnego. W standardowych przypadkach rozpoczyna się od najprostszych, aż do najbardziej zaawansowanych środków. W ramach tych pierwszych można wskazać przede wszystkim na negocjacje prowadzące do zawarcia ugód z wierzycielami. Mogą one zakładać przykładowo rozłożenie spłaty na raty, a nawet redukcję wysokości zobowiązań. Natomiast do bardziej rozbudowanych sposobów oddłużenia gospodarstwa rolnego można bez wątpienia zaliczyć wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego.

Pomoc państwa dla rolników w 2021 roku– jak wtedy wyglądała?

Zadłużony rolnik zawsze powinien pomyśleć także o możliwości skorzystania z różnego rodzaju form wsparcia państwowego oferowanego dla rolnictwa. Pomoc dla zadłużonych gospodarstw rolnych generalnie obejmuje dwa rozwiązania. Pierwsze z nich można określić mianem wsparcia interwencyjnego, uruchamianego przez organy państwowe bądź samorządowe wraz z wystąpieniem jakiejś klęski żywiołowej. Trudno wskazywać tu na generalne rozwiązania, gdyż przeważnie są one dostosowywane – lepiej bądź gorzej – do występujących okoliczności. Dlatego trzeba po prostu „trzymać rękę na pulsie”.

Koniecznie przeczytaj: Restrukturyzacja małych gospodarstw 2021 – zmiany w programie

Niekiedy w przypadku problemów w nadmiernym zadłużeniem gospodarstwa rolnego warto pomyśleć o jego modernizacji czy nawet rozbudowie. Co prawda na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że czas kryzysu nie jest optymalny dla podejmowania decyzji inwestycyjnych, jednak mogą się one przyczynić do wzrostu dochodów. To z kolei zdecydowanie ułatwia spłatę wierzytelności.

Warto więc pamiętać o takich programach, jak wsparcie na inwestycje zapobiegające niszczeniu potencjału produkcji rolnej; pomoc na tworzenie grup producentów i organizacji producentów, czy wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój. Sukces programu modernizacji gospodarstw rolnych pokazuje, że przy dobrym zaplanowaniu tego rodzaju środków, mogą one wspomóc także oddłużanie rolników.

Jak aplikować o pomoc?

Dysponentem każdego ze wskazanych powyżej programów wsparcia dla rolnictwa jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Do niej więc należy składać stosowne wnioski. Program obejmował przykładowo dofinansowanie w wysokości 100 tys. zł na inwestycje takie, jak:

• Wyposażenie gospodarstwa w urządzenia do dezynfekcji;
• Budowa magazynu do przechowywania słomy dla świń;
• Zakup silosu na paszę gotową do spożycia przez świnie.

W drugiej połowie października Agencja rozpocznie także – trwający do końca listopada – nabór wniosków na wsparcie powołania grup i organizacji producentów. Pomoc będzie dysponowana w formie rocznych płatności, udzielanych przez pierwsze pięć lat działalności. Dokładny poziom wsparcia zostanie uzależniony przychodu netto organizacji. Jednak w żadnym roku nie będzie mogła ona przekroczyć 100 tys. euro.

Zobacz też: Restrukturyzacja – wyjaśniamy co to jest i jakie są jej rodzaje

Natomiast nabór do ostatniego ze wskazanych programów – wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój – rozpocznie się najpewniej w październiku i listopadzie. Jednak wnioskować o pomoc najpewniej będą mogli wyłącznie przedsiębiorcy działający w obszarze wytwarzania pasz na bazie surowców niemodyfikowanych genetycznie oraz przetwarzania i sprzedaży hurtowej ziół.

Oddłużanie gospodarstw rolnych w 2023 roku – warto pomyśleć o restrukturyzacji

W przypadku, gdy inne rozwiązania zawiodą lub okażą się niewystarczające, warto skorzystać z postępowania restrukturyzacyjnego. Pozwala ona na całościowe rozwiązanie problemu nadmiernego zadłużenia w sposób zbliżony do mediacji. W końcu w ramach restrukturyzacji – bez względu na szczegółowy tryb jej prowadzenia – zawsze dłużnik i wierzyciele muszą wypracować sposób spłaty. Przybiera on formę układu, który ma ochronić rolnika przed bankructwem. Dlatego wykorzystanie rozwiązań znanych z Prawa restrukturyzacyjnego może sprawić, że rolnik bankrut będzie rzadko spotykanym widokiem na polskiej wsi.

Warto przeczytać: Spis wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Ważne informacje

Należy jednak pamiętać, że wszczęcie sprawy restrukturyzacyjnej samo w sobie nie rozwiązuje problemów. Przede wszystkim należy odpowiednio przemyśleć, z którego z czterech rodzajów postępowania restrukturyzacyjnego warto skorzystać. Potem konieczne jest przygotowanie właściwej dokumentacji, w tym przede wszystkim propozycji układowych, które staną się podstawą pracy nad samym układem. Dlatego zadłużony rolnik rozważający zainicjowanie postępowania restrukturyzacyjnego powinien skorzystać z pomocy specjalistów od tego rodzaju spraw w branży rolniczej. Ich rada, przedstawione analizy oraz zaproponowane rozwiązania mogą stać się warunkiem oddłużenia gospodarstwa.

Oddłużanie rolników w ramach mechanizmów uregulowanych w Prawie restrukturyzacyjnym może nastąpić w ramach jednej z czterech procedur:

• Postępowania o zatwierdzenie układu;
• Przyspieszonego postępowania układowego;
• Postępowania układowego;
• Postępowania sanacyjnego.

Pomiędzy tymi procedurami zachodzą poważne różnice – nie tylko w ich nazwie. W każdej z nich chodzi co prawda o restrukturyzację zadłużenia, ale drogi do osiągnięcia tego celu się odmienne – przede wszystkim pod względem przebiegu postępowania restrukturyzacyjnego oraz skutków jego zainicjowania. Najdalej idącą specyfiką cechuje się sanacja. W jej ramach dąży się nie tylko do zawarcia układu przez dłużnika z wierzycielami, ale również do przeprowadzenia tzw. działań sanacyjnych. Ustawodawca definiuje je jako czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją.

W związku z tym planując restrukturyzację zadłużenia gospodarstwa rolnego trzeba w pierwszym rzędzie przeanalizować:

• Strukturę zadłużenia, ze szczególnym uwzględnieniem oprocentowania bankowych kredytów oraz tego, jaka jest wysokość sumy hipoteki ustanowionej na gospodarstwie rolnym;
• Czy przeprowadzać restrukturyzację w ramach procedur uregulowanych w Prawie restrukturyzacyjnym, czy też z zastosowaniem innych metod. Dalszy sposób postępowania zawsze zależy od decyzji podjętej na tym etapie;
• Jeżeli do restrukturyzacji zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwo rolne ma dojść na podstawie Prawa restrukturyzacyjnego, to pozostaje kwestia wyboru odpowiedniego postępowania. Następnie niezwykle istotnym dokumentem jest plan restrukturyzacji gospodarstwa. 

Postępowaniem restrukturyzacyjnym może zostać objęte także zadłużenie na rzecz Skarbu Państwa. 

Zakończenie– jak oddłużyć gospodarstwo rolne?

Oddłużanie gospodarstw rolnych w 2021 roku mogła zostać przeprowadzona na wiele różnych sposobów – od negocjacji z wierzycielami począwszy, a na postępowaniu restrukturyzacyjnym skończywszy. Dobrym rozwiązaniem może okazać się także skorzystanie z programów pomocowych, które pozwolą zmodernizować gospodarstwo i zwiększyć osiąganie z jego funkcjonowania dochody. Na razie natomiast, w zdecydowanej większości przypadków, najlepszym sposobem na oddłużenie agrobiznesu jest zainicjowanie jednego z postępowań uregulowanych w Prawie restrukturyzacyjnym. Procedury te pozwalają na zawarcie przez rolnika układu ze swoimi wierzycielami, na mocy którego przeprowadzana jest restrukturyzacja zobowiązań – w tym także wierzytelności wobec Skarbu Państwa czy banków. Bez względu na okoliczności strategia i plan działania obliczony na oddłużenie gospodarstwa muszą zostać przygotowane w sposób w pełni profesjonalny. Dlatego warto, aby zadłużony rolnik skorzystał ze wsparcia specjalistów.