Kapitał obrotowy należy do jednego z kluczowych pojęć z punktu widzenia zarządzania przedsiębiorstwem. O czym więc należy pamiętać, budując kapitał zakładowy i administrując nim? Odpowiadamy na te pytania w poniższym artykule
Spis treści
- Kapitał obrotowy – podstawowe informacje
- Kapitał obrotowy brutto i netto – czym się różnią?
- Optymalny poziom kapitału obrotowego
- Zarządzanie kapitałem obrotowym – różne możliwości
- Bez analizy nie ma właściwej strategii
- Zakończenie – to warto wiedzieć o kapitale obrotowym
Prowadząc własny biznes, trzeba brać pod uwagę różnorodne okoliczności, nieraz z pozoru niezwiązane z bieżącym funkcjonowaniem firmy. Teza ta znajduje potwierdzenie, chociażby na gruncie konieczności określenia właściwego poziomu kapitału obrotowego w przedsiębiorstwie. Powinien on mieć wartość niezbędną dla zapewnienia jego właściwego funkcjonowania oraz zachowania perspektyw na rozwój. A więc co to jest kapitał obrotowy i jak nim prawidłowo zarządzać?
Kapitał obrotowy – podstawowe informacje
W pierwszej kolejności warto podkreślić, że kapitał obrotowy należy do kategorii pojęć przede wszystkim ekonomicznych. Jednocześnie jest to jedna z najważniejszych kategorii pozwalających określić bieżącą kondycję przedsiębiorstwa, zwłaszcza w perspektywie możliwych perturbacji płynności finansowej.
Według najbardziej popularnych ujęć przez kapitał obrotowy rozumie się nadwyżkę bieżących środków przedsiębiorstwa nad aktualnymi zobowiązaniami. Przy czym chodzi tu o całość zobowiązań, choć warto podkreślić, że w niektórych szkołach ekonomii poleca się kalkulować wysokość kapitału obrotowego, biorąc pod uwagę jedynie zobowiązania krótkoterminowe (określane także mianem zobowiązań bieżących), a więc takie, które trzeba będzie spłacić stosunkowo szybko. Tym samym obliczając wartość kapitału obrotowego, należy ściśle odnosić się do sytuacji danego przedsiębiorstwa. Natomiast do najczęściej występujących zobowiązań związanych z prowadzeniem praktycznie każdej firmy można zaliczyć:
- Pensje pracowników;
- Należności publicznoprawne (zwłaszcza podatkowe oraz wobec Zakładu Ubezpieczeń społecznych);
- Wierzytelności instytucji finansujących (przede wszystkim banków)
Jednocześnie należy pamiętać, że przy obliczaniu kapitału obrotowego bierze się pod uwagę tylko te aktywa, które znajdują się w przedsiębiorstwie przez okres krótszy, niż 12 miesięcy.
Poziom majątku obrotowego w każdej firmie stanowi jedną z najważniejszych kategorii, określających rzeczywiste możliwości przedsiębiorstwa. Trzeba więc brać ją pod uwagę przy podejmowaniu nowych inwestycji, planowaniu rozbudowy działalności czy zaciąganiu jakichkolwiek zobowiązań. Mówiąc nieco obrazowo przez kapitał obrotowy, to środki (najczęściej gotówka), jakie właściciel firmy „ma cały czas pod ręką” i może swobodnie po nie sięgnąć bez większego uszczerbku dla codziennej działalności zakładu.
Zobacz także: Zadatek a zaliczka – jakie są różnice? Wyjaśnia ekspert
Kapitał obrotowy brutto i netto – czym się różnią?
Dlatego kapitał obrotowy – co to jest, zostało skrótowo wyjaśnione powyżej – jest niezbędny do zapewnienia bieżącego funkcjonowania przedsiębiorstwa. W końcu tego rodzaju nadwyżka stanowi swoistą poduszkę finansową, która amortyzuje ewentualne trudności wynikające m.in. z zatorów płatniczych. Przedsiębiorca – niestety – właściwie nigdy nie ma pewności, że jego klient ureguluje wszystkie należności za zakupione dobra i usługi. W przypadku problemów ze “ściągalnością” należności kapitał obrotowy pozwala na zapewnienie pokrycia bieżących kosztów działalności. Dlatego niekiedy określa się go, jako kapitał pracujący.
Jednak kwestię tę należy doprecyzować. Otóż kapitał pracujący to w istocie kapitał obrotowy netto, a więc nadwyżka aktywów obrotowych uzyskana po odjęciu zobowiązań bieżących. Tym samym kapitał obrotowy netto może posłużyć do finansowania aktywów obrotowych. Poza tym poziom kapitału obrotowego netto jest podstawową kategorią wpływającą na ryzyko utraty płynności finansowej przez przedsiębiorstwo. Oczywiście struktura kapitału pracującego może być różnorodna, ale zawsze stanowi pokłosie charakteru prowadzonej działalności. W typowych sytuacjach w grę wchodzą np. zgromadzone produkty i towary czy należności i inwestycje krótkoterminowe.
Warto przeczytać: Przedsądowe wezwanie do zapłaty. Kiedy należy je wysłać?
Natomiast kapitał obrotowy brutto, czy też środki obrotowe, to bieżące aktywa przedsiębiorstwa, które używa się w jego codziennej działalności. Należy pamiętać, że pojęcie kapitału obrotowego nie jest jednolicie ujmowane w literaturze ekonomicznej. Stąd przedstawione tu tezy należy uznać za pewne uogólnienia.
Optymalny poziom kapitału obrotowego
W związku z tym nie ma wątpliwości, że zapotrzebowanie na kapitał obrotowy w każdej firmie jest czymś oczywistym. Zwłaszcza z punktu widzenia wspomnianej już jego funkcji polegającej na zabezpieczeniu ciągłości działalności przedsiębiorstwa. Z tego też względu określenie odpowiedniego poziomu takiego kapitału jest jednym z najważniejszych zadań każdego managera.
Przede wszystkim zbyt niski poziom kapitału obrotowego stanowi zagrożenie nawet przy stosunkowo niewielkich perturbacjach. Wówczas może okazać się, że przedsiębiorca po prostu nie ma z czego sfinansować swojej działalności, co z kolei otwiera pytanie o konieczność zadłużenia się. Z drugiej jednak utrzymywanie zbyt wysokiego poziomu kapitału obrotowego stanowi zagrożenie dla rozwoju przedsiębiorstwa, gdyż w praktyce oznacza to swoiste „zamrożenie” środków.
Dlatego przy ustalaniu optymalnej wysokości tegoż kapitału należy wziąć pod uwagę mnóstwo okoliczności. Wśród najważniejszych wymienia się pozycję rynkową firmy, wartość jej zobowiązań, perspektywy na terminowe uregulowanie należności przez dłużników czy wysokość sprzedaży. Jeżeli sprzedaż wzrasta, a jednocześnie wydłużają się terminy płatności przez klientów, wysokość kapitału obrotowego należy zwiększyć. Jednak reguła ta nie ma charakteru absolutnego. Jakie więc strategie zarządzania kapitałem obrotowym wybrać?
Zarządzanie kapitałem obrotowym – różne możliwości
Zarządzanie kapitałem obrotowym – co wynika z powyżej postawionych tez – powinno sprowadzać się przede wszystkim do określenia jego optymalnej wysokości. Musi ona z jednej strony gwarantować bezpieczeństwo w prowadzeniu działalności gospodarczej, z drugiej zaś zapewniać odpowiedni poziom inwestowania zarabianych środków.
Oczywiście – właściwie, jak w każdym przypadku opracowywania strategii zarządzania – w praktyce zdarzają się różnorodne podejścia. Od najbardziej zachowawczych, aż do zakładających bardzo odważne inwestowanie środków. W pierwszym przypadków najczęściej chodzi po prostu o utrzymywanie w przedsiębiorstwie sporych zapasów gotówki czy aktywów pozwalających na jej szybkie pozyskanie. Dzięki temu – w razie trudności – prowadzący firmę od razu może sięgnąć po zgromadzone zapasy. Jednak poważnym minusem takiego działania jest “zamrażanie” sporej gotówki.
Zobacz koniecznie: Kara umowna – co to jest i kiedy się ją stosuje?
Przeciwne strategie – jak nietrudno się domyślić – zakładają odmienne podejście, poprzez inwestowanie przeszło połowy środków. Jasne jest, że tego rodzaju strategia zakłada wiele ryzyk, jednak powodzenie przeprowadzonych inwestycji może doprowadzić do dynamicznego rozwoju prowadzonej działalności gospodarczej.
Oczywiście przy obieraniu strategii zarządzania kapitałem obrotowym znaczenie ma nie tylko przyjęta filozofia inwestowania, ale również odpowiednie balansowanie strukturą zadłużenia czy gromadzonymi zapasami. Właściwie każdy przedsiębiorca powinien starać się, aby pozyskiwanie źródeł finansowania dla prowadzonej działalności gospodarczej nie przekraczały bezpiecznego poziomu, a zwłaszcza nie prowadziły do zagrożenia popadnięcia w spiralę zadłużenia. Także w tym obszarze możemy mieć do czynienia zarówno z podejściem konserwatywnym, jak i otwartym na większe ryzyko.
Z tych względów w celu zapewnienia płynności finansowej przedsiębiorstwa należy:
- zawsze posiadać odpowiednie zapasy gotówki, przede wszystkim po to, aby na bieżąco spłać należności krótkoterminowe. Zaległości w takich płatnościach z czasem prowadzą do bardzo poważnych problemów, grożąc nawet niewypłacalnością;
- odpowiednio planować zakupy firmowe. Gromadzenie niezbędnych zapasów dotyczy nie tylko gotówki, ale również tego, co niezbędne do zagwarantowania ciągłości produkcji. Jest to istotne zwłaszcza w czasie obecnego kryzysu, gdy pojawiają się trudności z bieżącymi dostawami;
- redukować koszty obsługi zadłużenia. Jest to kolejna kwestia, o której trzeba pamiętać w aktualnej sytuacji ekonomicznej, charakteryzującej się niestabilnością na rynkach finansowych oraz rosnącymi kosztami kredytów. Tym samym wielu przedsiębiorców kieruje się w stronę systemu finansowania państwa;
- zadbać o długoterminowy kapitał (obejmujący środki, pozostające do dyspozycji przedsiębiorstwa przeszło jeden rok), który obejmuje kapitał własny i długoterminowy kapitał obcy. Chodzi tu o środki długotrwale zainwestowane w przedsiębiorstwo. Z biznesowego punktu widzenia korzystnym rozwiązaniem jest zadbanie o niezależność finansową przedsiębiorstwa. Im mniej kapitału obcego, tym większa niezależność. W praktyce przeważnie oznacza to konieczność finansowania działalności firmy przede wszystkim przez jej właściciela – zwłaszcza kiedy koszt pozyskania kapitału obcego jest bardzo duży. Najczęściej przedsiębiorcom radzi się, aby długoterminowy kapitał służył do finansowania aktywów trwałych.
Przed niebezpieczeństwem utraty płynności finansowej powinien chronić się każdy przedsiębiorca. Jednak nie oznacza to, że wszystko, co uda się wypracować, należy przechowywać na czarną godzinę. Przyjęcie takiego rozwiązania oznacza stagnację firmy, a w konsekwencji bardzo często prowadzi do utraty konkurencyjności. Dlatego trzeba wypracować odpowiednią strategię zarządzania kapitałem firmy, godząc bezpieczeństwo z koniecznością rozwoju. Jak to zrobić?
Przeczytaj również: Oddłużanie firmy krok po kroku. Omawiamy dostępne możliwości
Bez analizy nie ma właściwej strategii
Właściwie niemożliwie jest przyjęcie odpowiedniej strategii zarządzania kapitałem obrotowym bez niezwykłe dokładnej i wszechstronnej analizy sytuacji przedsiębiorstwa. Przeprowadzając ją, należy wziąć pod uwagę zarówno kondycję samej firmy, jak i jej otoczenia – w tym zwłaszcza czynników wpływających na daną branżę czy ogólnej sytuacji gospodarczej. A więc ilość zmiennych, jakie należy wziąć pod uwagę, jest mnóstwo. Pominięcie zaś nawet wydawać by się mogło drobnych, może oznaczać fiasko całej analizy.
Ponadto badając jaki sposób zarządzania kapitałem obrotowym jest najlepszy dla danego przedsiębiorcy, należy zastanowić się, jakie jest zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto. Jest to niezbędne do tego, aby ocenić możliwe kształtowanie się formy ekonomicznej firmy w krótkookresowej perspektywie oraz jej zmiany w dłuższym okresie. W tym kontekście warto pamiętać o pojęciu krańcowego (marginalnego) kosztu kapitału. W ekonomii termin ten rozumie się jako koszt wzrostu produkcji o jedną jednostkę. Zwiększenie krańcowego kosztu kapitału jest normalnym zjawiskiem, gdy w danym okresie pozyskuje się coraz więcej kapitału. Należy uważać, aby w pozyskiwaniu kapitału nie przekroczyć pułapu, który zagrozi stabilności finansowej przedsiębiorstwa.
Zakończenie – to warto wiedzieć o kapitale obrotowym
Pojęcie kapitału obrotowego – choć niezwykle istotne z punktu widzenia zarządzania przedsiębiorstwem – nie zostało jednoznacznie zdefiniowane. Najczęściej wyróżnia się kapitał obrotowy brutto i netto. Kapitał obrotowy netto tę część aktywów bieżących, które przedsiębiorca może spożytkować na swoją codzienną działalność. Innymi słowy, jest to kapitał pracujący, aktualnie zabezpieczający funkcjonowanie firmy. Oblicza się go na różne sposoby, ale do najpopularniejszych należy ujęcie kapitałowe bądź majątkowe. Natomiast kapitał obrotowy brutto to wartość kapitału netto powiększona o wartość zobowiązań długoterminowych i bieżących.
Bez względu jednak na szczegółowe rozważania teoretyczne określenie właściwej wartości kapitału obrotowego w danej firmie jest jedną z najważniejszych kwestii pozwalających – mówiąc w pewnym uproszczeniu – na zdecydowanie, jaki poziom środków należy zachować na czarną godzinę, a jaki może zostać przeznaczony na inwestycje. Dzięki temu można zabezpieczyć firmę przed niewypłacalnością, ale jednocześnie zabezpieczyć jej trwały rozwój. Jest to trudne, ale niezwykle istotne zadanie. Zwłaszcza teraz, gdy trwający kryzys gospodarczy utrudnia właściwe planowanie.
