Termin „restrukturyzacja” często używany jest w wielu różnych kontekstach. W artykule wyjaśniamy znaczenie tego określenia oraz wskazujemy, w jaki sposób można prowadzić restrukturyzację.
Spis treści
- Restrukturyzacja – co to jest?
- Rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych
- Skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego
- Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego
- Jak zawrzeć układ?
- Koszty restrukturyzacji
- Zakończenie – co warto wiedzieć o restrukturyzacji?
Restrukturyzacja wiąże się z szeregiem korzyści, zwłaszcza w sferze oddłużenia przedsiębiorstwa borykającego się z kryzysem zadłużenia. Postępowanie restrukturyzacyjne zawsze jest nastawione na pomoc przedsiębiorcy, który znalazł się w trudnej sytuacji finansowej. Jednak sama restrukturyzacja wcale nie musi przebiegać w ramach procedur wynikających z Prawa restrukturyzacyjnego, przybierając postać mniej sformalizowanych inicjatyw. Czym więc jest restrukturyzacja? Okazuje się, że jedną z ważniejszych kwestii jest rozróżnienie, w jaki sposób przedsiębiorca postanawia wyjść z nadmiernego zadłużenia.
Restrukturyzacja – co to jest?
Odpowiadając na pytanie, co to jest restrukturyzacja, należy wskazać na dwie podstawowe okoliczności. Z jednej strony pod tym terminem rozumie się postępowanie restrukturyzacyjne uregulowane w przepisach Prawa restrukturyzacyjnego. Z drugiej zaś niekiedy przez restrukturyzację – w szerokim sensie tego pojęcia – pojmuje się podejmowanie wszelkich działań mających na celu poprawę kondycji przedsiębiorstwa.
W tym więc znaczeniu nie chodzi o sformalizowane procedury, ale różnego rodzaju przedsięwzięcia, których celem jest zwiększenie rentowności prowadzonego biznesu. Oczywiście mogą mieć one charakter prawny, ale równie dobrze ekonomiczny bądź marketingowy.
Zarówno kiedy planujemy restrukturyzację, jak i wówczas, gdy analizujemy możliwości jej podjęcia, zawsze należy ustalić, czy najlepszym rozwiązaniem będzie zainicjowanie któregoś z czterech postępowań restrukturyzacyjnych, czy też przeprowadzenie innych działań naprawczych. Tym samym postępowanie restrukturyzacyjne – co to jest, skrótowo już przybliżyłem – może przybrać różne formy.
W związku z tym pojęcie restrukturyzacji jest bardzo szerokie, choć najczęściej rozumie ją jako, przeprowadzenie jednego z czterech postępowań uregulowanych w Prawie restrukturyzacyjnym. To właśnie w tej ustawie unormowano rodzaje postępowania restrukturyzacyjnego, ich przebieg, skutki otwarcia oraz takie kwestie, jak m.in. wymaganie niezbędne do złożenia wniosku restrukturyzacyjnego, zasady otwarcia postępowania czy powołania nadzorcy sądowego. Celem stosowania tych przepisów jest przede wszystkim wpływ na płynność finansową firmy, a zwłaszcza jej poprawa poprzez restrukturyzację zadłużenia przedsiębiorstwa.
Przeczytaj również: Oddłużanie firmy krok po kroku. Omawiamy dostępne możliwości
Rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych
Ustawodawca w Prawie restrukturyzacyjnym ustanowił cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych. Są nimi:
- postępowanie o zatwierdzenie układu;
- przyspieszone postępowanie układowe;
- postępowanie układowe;
- postępowanie sanacyjne.
Postępowania te różnią się pomiędzy sobą przede wszystkim poziomem sformalizowania samej sprawy, możliwością wdrożenia różnego rodzaju działań restrukturyzacyjnych oraz skutkami otwarcia restrukturyzacji dla dłużnika i wierzycieli. Czynniki te przekładają się na czas trwania sprawy oraz koszty postępowania restrukturyzacyjnego.
Do końca listopada 2021 roku funkcjonowało jeszcze przyspieszone postępowanie układowego, zwane także „uproszczoną restrukturyzacją”. Po zmianie ustawy – Prawo restrukturyzacyjne szereg rozwiązań uproszczonej restrukturyzacji zostało wprowadzonych do postępowania o zatwierdzenie układu. Jego głównym celem jest przeprowadzenie sprawy restrukturyzacyjnej w maksymalnie krótkim czasie i przy minimum formalności.
Dlatego o otwarciu uproszczonej restrukturyzacji decyduje sam dłużnik, dokonując – po spełnieniu szeregu formalności – stosownego obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Od tego momentu biegnie czteromiesięczny termin na złożenie do sądu wniosku o zatwierdzenie układu. Przekroczenie tego terminu oznacza umorzenie postępowania. Warto pamiętać, że postępowanie o zatwierdzenie układu może zostać wdrożone tylko wówczas, gdy suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
Skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego
Skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego ściśle zależą od tego, z której z jego form zdecydował się skorzystać dłużnik. Aby precyzyjnie określić te konsekwencje, zawsze należy odnieść się indywidualnie do każdego rodzaju spraw restrukturyzacyjnych. Jednak można wskazać na pewne cechy wspólne, związane z zainicjowaniem sprawy restrukturyzacyjnej. Aczkolwiek trzeba pamiętać, że wskażemy tutaj jedynie ogóle reguły, które w okolicznościach konkretnej sprawy mogą nie znaleźć zastosowania.
W tym kontekście za jedną z najważniejszych konsekwencji otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego należy uznać zakaz spełniania w jego trakcie świadczeń wynikających z wierzytelności objętych z mocy prawa układem. Będą nimi przede wszystkim:
- Wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (jeżeli ustawa nie stanowi inaczej);
- Odsetki za okres od dnia otwarcia restrukturyzacji;
- Wierzytelności zależne od warunku, jeżeli ziścił się on w czasie trwania restrukturyzacji.
Dalej jednym z ważniejszych skutków zainicjowania postępowania restrukturyzacyjnego jest ograniczenie w możliwości prowadzenia wobec dłużnika postępowań egzekucyjnych. Co do zasady te, które zostały wszczęte przed otwarciem restrukturyzacji, zawiesza się z mocy samego prawa. Zainicjowanie restrukturyzacji zamyka także możliwość wszczęcia nowych egzekucji. Jednak należy pamiętać, że istnienie oraz szczegółowy zakres tych ograniczeń zawsze zależy od wybranego trybu restrukturyzacji.
Kolejnym ważnym obszarem, w którym przejawiają się skutki otwarcia restrukturyzacji, jest zarząd majątkiem dłużnika. Jego przedsiębiorstwo staje się masą układową lub sanacyjną, a sam dłużnik zostaje ograniczony w prawie zarządu nim. Dokładny zakres tych ograniczeń zależy jednak od wybranego rodzaju sprawy restrukturyzacyjnej.
W postępowaniu sanacyjnym dłużnik traci prawo zarządu własnym majątkiem. Może otrzymać zezwolenie od sądu na wykonywanie czynności nieprzekraczające zwykłego zarządu. Natomiast w postępowaniu układowym oraz w przyspieszonym postępowaniu układowym dłużnik musi uzyskiwać zgodę na wszystkie czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu.
Analogiczne rozwiązanie stosuje się w przypadku uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. Oczywiście kluczową kwestią przy stosowaniu regulacji prawnych odnoszących się do tego typu ograniczeń jest określenie, co wchodzi w zakres czynności zwykłego zarządu.
Przeważnie definiuje się je jako te, które są związane z bieżącym, codziennym zarządzaniem biznesem. Dlatego np. sprzedaż nieruchomości lub maszyn wchodzących w skład przedsiębiorstwa, redukcja zatrudnienia czy wypowiadanie umów kontrahentom właściwie zawsze będą przekraczać zakres zwykłego zarządu.
Polecamy także: Doradca restrukturyzacyjny – jakie ma kompetencje i jak nim zostać?
Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego
Dla dokładnego sprecyzowania skutków wiążących się z otwarciem restrukturyzacji konieczne jest ustalenie, w jakim dniu dochodzi do zainicjowania postępowania. Po raz kolejny wszystko zależy od rodzaju restrukturyzacji, a mówiąc dokładniej o tego, czy do zainicjowania danego typu procedury konieczne jest wydanie postanowienia przez sąd.
Z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego lub postępowania sanacyjnego. Wówczas otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego następuje w dniu wydania postanowienia przez sąd. Oznacza to, że przedmiotowe postanowienie staje się skuteczne właściwie już w chwili jego podpisania. Natomiast postępowanie o zatwierdzenie układu rozpoczyna się w tzw. dniu układowym, który ustala dłużnik.
Jak zawrzeć układ?
Zawsze najważniejszym celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie konieczności ogłoszenia upadłości. Dlatego dla dłużnika zagrożonego niewypłacalnością bardzo często jest to jedyna szansa na uratowanie się przed bankructwem. Restrukturyzacja zadłużenia w ramach tej procedury polega przede wszystkim na zawarciu układu pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami. Zgodnie z Prawem restrukturyzacyjnym, układ obejmuje:
- wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej;
- odsetki za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego;
- wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu.
W każdej restrukturyzacji, obok wyboru rodzaju postępowania, jest złożenie dobrych propozycji układowych. W układzie mogą znaleźć się takie rozwiązania, jak:
- odroczenie terminu wykonania;
- rozłożenie spłaty na raty;
- zmniejszenie wysokości;
- konwersja wierzytelności na udziały lub akcje;
- zmiana, zamiana lub uchylenie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność.
Jest to tylko przykładowy katalog. W propozycjach układowych – przeważnie składanych przez samego dłużnika – można zawrzeć wszelkie rozwiązania, które nie są zabronione przez prawo.
Jednocześnie nie jest powiedziane, że postępowanie restrukturyzacyjne musi zmierzać tylko do zawarcia układu. W przypadku postępowania sanacyjnego dochodzi do tego jeszcze przeprowadzenie działań sanacyjnych. Są to wszelkie czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją.
Warto przy tym podkreślić, że postępowanie sanacyjne przeważnie wybierane jest przed zadłużonych przedsiębiorców znajdujących się w naprawdę trudnej sytuacji ekonomicznej. Jest to znacznie sformalizowana i rozbudowana procedura, wiążąca się z utratą przez dłużnika prawa zarządu swoim majątkiem. Stąd warto szczególnie dobrze przemyśleć decyzję o złożeniu wniosku sanacyjnego.
Koszty restrukturyzacji
Należy pamiętać, że restrukturyzacja nigdy nie jest darmowa. Koszty postępowania restrukturyzacyjnego obejmują opłaty i wydatki. Są to pojęcia bardzo szerokie, a w ich ramach mieszą się przykładowo następujące koszty:
- Funkcjonowania rady wierzycieli;
- Dokonywania wymaganych prawem obwieszczeń;
- Wynagrodzenia osób zatrudnionych przez zarządcę;
- Sporządzenia opisu i oszacowania składników masy sanacyjnej;
- Opłaty sądowe
Zgodnie z Prawem restrukturyzacyjnym koszty postępowania restrukturyzacyjnego ponosi dłużnik. Oczywiście do wskazanej powyżej kategorii należy doliczyć, chociażby wynagrodzenie nadzorcy i zarządcy. Jest ono ściśle uzależnione od liczby wierzycieli występujących w postępowaniu oraz sumy ich wierzytelności. Jeżeli uczestnicy sprawy restrukturyzacyjnej zdecydują się na wsparcie profesjonalistów, powinni liczyć się także z koniecznością pokrycia ich honorariów. Z drugiej strony analizując koszty postępowania restrukturyzacyjnego, trzeba pamiętać o korzyściach płynących z procedury restrukturyzacyjnej. Poza unormowaniami Prawa restrukturyzacyjnego bardzo trudno je osiągnąć, a nawet gdyby to było możliwe, to przeważnie wiąże się z o wiele większymi kosztami, niż restrukturyzacja.
Zakończenie – co warto wiedzieć o restrukturyzacji?
Postępowanie restrukturyzacyjne – na czym polega tego rodzaju sprawa, wynika wprost z przepisów prawa – jest najczęściej spotykanym rodzajem restrukturyzacji, uregulowanym w Prawie restrukturyzacyjnym. Ustawodawca przewidział cztery rodzaje procedur restrukturyzacyjnych: postępowanie o zatwierdzenie układu, przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe oraz postępowanie sanacyjnego.
Wybór w tym zakresie zależy od wielu czynników, w tym przede wszystkim od kondycji, w jakiej znalazł się dłużnik. W ramach każdej restrukturyzacji kluczowe jest wypracowanie układu, w oparciu o propozycje układowe, które najczęściej składa sam dłużnik. Zasada jest prosta: w układzie można przewidzieć wszystko, co nie jest sprzeczne z prawem. W Prawie restrukturyzacyjnym wskazano jedynie przykładowy katalog rozwiązań zmierzających w układzie do restrukturyzacji zobowiązań zadłużonego przedsiębiorcy. Poza tym niekiedy przez „restrukturyzację” rozumie się różnorodne działania, podejmowane w celu ratowania przedsiębiorstwa lub poprawy jego kondycji. Nie są one prowadzone w ramach procedur wynikających z Prawa restrukturyzacyjnego, a tym samym nie można uznać ich za postępowanie restrukturyzacyjne. W każdym razie sam termin „restrukturyzacja” jest bardzo szeroki, choć przeważnie odnosi się do wskazanych powyżej procedur.
