Zgłoszenie wierzytelności – co to jest i jak je zrobić?

Wierzyciel, jeżeli chce odzyskać swoje należności, powinien wykazywać się aktywną postawą. W realiach spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych jej przejawem jest zgłoszenie wierzytelności. Jak go dokonać?

Z artykułu dowiesz się przede wszystkim:

• Jakie wierzytelności są objęte postępowaniem upadłościowym oraz postępowaniem restrukturyzacyjnym?

• Kiedy należy zgłosić wierzytelności?

• Jak dokonać formalności związanych ze zgłoszeniem wierzytelności?

Spis treści

1. Jakie wierzytelności są objęte postępowaniem upadłościowym?
2. Jakie wierzytelności podlegają restrukturyzacji?
3. Co to jest zgłoszenie wierzytelności?
4. Zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym
5. Zasady zgłaszania wierzytelności w postępowaniu upadłościowym
6. Zgłoszenie wierzytelności po terminie – z jakimi skutkami należy się liczyć?
7. Zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym
8. Zakończenie

Restrukturyzacja i upadłość bardzo często stanowią najlepsze – a przynajmniej optymalne – sposoby na dochodzenie przez wierzyciela swoich praw. W końcu, gdy dłużnik znalazł się w stanie upadłości, bądź zagrażającym upadłością, trudno spodziewać się, że jego sytuacja szybko poprawi się na tyle, iż możliwe stanie się wyegzekwowanie całości roszczenia. Dlatego tak istotne jest przyjęcie przez wierzycieli aktywnej postawy. Jej przejawem – w realiach upadłości – jest zgłoszenie wierzytelności do syndyka. Natomiast w przypadku spraw restrukturyzacyjnych zadbanie o umieszczenie jej na liście. Jak tego dokonać?

Jakie wierzytelności są objęte postępowaniem upadłościowym?

Zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym jest ściśle związane z tym, kto w ogóle może zostać uznany za wierzyciela w procedurze upadłościowej. Zgodnie z art. 189 Prawa upadłościowego wierzycielem w rozumieniu ustawy jest każdy uprawniony do zaspokojenia z masy upadłości, choćby wierzytelność nie wymagała zgłoszenia. Dlatego, aby ustalić, warto w ogóle myśleć o to, aby przygotować zgłoszenie wierzytelności do syndyka, należy przeanalizować, jakie wierzytelności podlegają zaspokojeniu z funduszy masy upadłości. Zgodnie z Prawem upadłościowym należności podlegające zaspokojeniu z funduszów masy upadłości dzieli się na następujące kategorie:

• kategoria pierwsza – przypadające za czas przed ogłoszeniem upadłości należności ze stosunku pracy, z wyjątkiem roszczeń z tytułu wynagrodzenia reprezentanta upadłego lub wynagrodzenia osoby wykonującej czynności związane z zarządem, lub nadzorem nad przedsiębiorstwem upadłego, należności rolników z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego, należności alimentacyjne oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę, przypadające za trzy ostatnie lata przed ogłoszeniem upadłości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz należności powstałe w postępowaniu restrukturyzacyjnym z czynności zarządcy albo należności powstałe z czynności dłużnika dokonanych po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego niewymagających zezwolenia rady wierzycieli, albo zgody nadzorcy sądowego lub dokonanych za zezwoleniem rady wierzycieli, albo zgodą nadzorcy sądowego, jeżeli upadłość ogłoszono w wyniku rozpoznania uproszczonego wniosku o ogłoszenie upadłości, jak również należności z tytułu kredytu, pożyczki, obligacji, gwarancji lub akredytyw, lub innego finansowania przewidzianego układem przyjętym w postępowaniu restrukturyzacyjnym i udzielonego w związku z wykonaniem takiego układu, jeżeli upadłość ogłoszono w wyniku rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości złożonego nie później niż trzy miesiące po prawomocnym uchyleniu układu;
• kategoria druga – inne należności, jeżeli nie podlegają zaspokojeniu w innych kategoriach, w szczególności podatki i inne daniny publiczne oraz pozostałe należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne;
• kategoria trzecia – odsetki od należności ujętych w wyższych kategoriach w kolejności, w jakiej podlega zaspokojeniu kapitał, a także sądowe i administracyjne kary grzywny oraz należności z tytułu darowizn i zapisów;
• kategoria czwarta – należności wspólników albo akcjonariuszy z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach, w szczególności dostawy towaru z odroczonym terminem płatności, dokonanej na rzecz upadłego będącego spółką kapitałową w okresie pięciu lat przed ogłoszeniem upadłości, wraz z odsetkami.

Jakie wierzytelności podlegają restrukturyzacji?

Zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym – analogicznie, jak w przypadku upadłości – jest ściśle związane z tym, który z wierzycieli może zostać objęty restrukturyzacją. W realiach tego rodzaju spraw oznacza to możliwość objęcia układem. Stosownie do art. 150 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego układ obejmuje:

• wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej;
• odsetki za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego;
• wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu.

Co to jest zgłoszenie wierzytelności?

Na gruncie przepisów Prawa upadłościowego oraz Prawa restrukturyzacyjnego zgłoszenie wierzytelności nie jest regulowane w sposób jednolity. O ile w ogóle wierzycielowi przysługuje taka możliwość – gdyż nie jest to reguła o absolutnym charakterze w przypadku tego rodzaju postępowań – zawsze należy pamiętać, że zgłoszenie wierzytelności uzależnione jest od uwarunkowań prawnych danej sprawy. Inaczej więc będzie przedstawiać się w przypadku postępowania upadłościowego, a inaczej w sprawach restrukturyzacyjnych.

Pomimo tych uwarunkowań przez zgłoszenie wierzytelności rozumie się instytucję prawną, na mocy której wierzyciel zgłasza swój udział w postępowaniu upadłościowym. Ustawodawca od takiego zgłoszenia warunkuje możliwość udziału przez wierzyciela w postępowaniu. Niekiedy przez zgłoszenie wierzytelności rozumie się zaskarżenie dokumentu, na mocy którego ustalano spis wierzytelności w sprawie. Tak dzieje się w sprawach restrukturyzacyjnych.

Przeczytaj też: Oddłużanie firmy krok po kroku. Omawiamy dostępne możliwości

Zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym

Zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym odnosi się do wierzycieli osobistych upadłego dłużnika. Zgodnie z art. 236 Prawa upadłościowego wierzyciel osobisty upadłego, który chce uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym – jeżeli niezbędne jest ustalenie jego wierzytelności – powinien w terminie oznaczonym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości zgłosić syndykowi swoją wierzytelność za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe.

Stosownie do przepisów przedmiotowej ustawy prawo zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym przysługuje także wierzycielowi, którego wierzytelność została zabezpieczona hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską lub przez inny wpis w księdze wieczystej, lub w rejestrze okrętowym. Przy czym należy pamiętać, że jeżeli wierzyciel nie zgłosi tych wierzytelności, będą one umieszczone na liście wierzytelności z urzędu. Również z urzędu na liście zamieszcza się wierzytelności ze stosunku pracy oraz przysługujące ZUS i KRUS.

Zasady te stosuje się odpowiednio do innych należności, które podlegają zaspokojeniu z masy upadłości. Dotyczy to także do wierzytelności zabezpieczonych hipoteką, zastawem lub zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską na rzeczach wchodzących w skład masy upadłości, jeżeli upadły nie jest dłużnikiem osobistym, a wierzyciel chce w postępowaniu upadłościowym dochodzić swoich roszczeń z przedmiotu zabezpieczenia.

Zasady zgłaszania wierzytelności w postępowaniu upadłościowym

Stosownie do przytoczonej powyżej regulacji Prawa upadłościowego, wierzytelność należy zgłosić do syndyka. Jednocześnie zgłoszenie wierzytelności do syndyka dokonuje się na piśmie, składając stosowny dokument w dwóch egzemplarzach. Jednak wierzyciel ma prawo dokonać przedmiotowego zgłoszenia za pośrednictwem Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości.

Warto przeczytać: Postępowanie restrukturyzacyjne a ulga na złe długi – zmiany od 1 października 2021

Termin na zgłoszenie wierzytelności sąd określa, wydają postanowienie o ogłoszeniu upadłości. Jednak co do zasady wynosi on 30 dnia od dnia obwieszczenia upadłości w Rejestrze Restrukturyzacji i Upadłości. W każdym przypadku należy przedstawić dowody uzasadniające zgłoszenie. Mogą być nimi wszelkie dokumenty świadczące o istnieniu i wysokości wierzytelności, a więc np. umowy bądź rachunki czy faktury VAT. Poza tym w zgłoszeniu wierzytelności należy podać m.in.:

• dane umożliwiające jednoznaczną identyfikację wierzyciela (np. jego imię, nazwisko, nazwę, numer PESEL bądź KRS);
• określenie wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi oraz wartość wierzytelności niepieniężnej;
• kategorię, do której zalicza się wierzytelność;
• stan sprawy, jeżeli co do wierzytelności toczy się postępowanie sądowe, administracyjne, sądowoadministracyjne lub przed sądem polubownym;
• numer rachunku bankowego wierzyciela, jeżeli wierzyciel posiada taki rachunek.

Zgłoszenie wierzytelności po terminie – z jakimi skutkami należy się liczyć?

Do najważniejszych skutków zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym – oczywiście obok objęcia ją samą procedurą upadłościową – należy przerwanie biegu terminu jej przedawnienia. Biegnie on na nowo po od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu albo umorzeniu postępowania upadłościowego.

Jasne jest, że odmiennie przedstawiają się skutki wynikające z sytuacji, gdy zgłoszenie wierzytelności miało miejsce po terminie. Podstawowym skutkiem takiego spóźnienia są trudności z zaspokojeniem wierzytelności. Co prawda sama czynność będzie skuteczna. Jednak może okazać się, że wszystkie fundusze masy upadłości zostaną już wcześniej rozdysponowane. Zamyka to z kolei szanse na pokrycie należności przysługujących spóźnionemu wierzycielowi.

Poza tym wierzyciel w takich sytuacjach będzie musiał pokryć koszty wynikające ze spóźnionego zgłoszenia. Chodzi tu, chociażby o opłaty związane z dokonaniem obwieszczenia i sporządzenia uzupełniającej listy wierzytelności. Zasady te stosuje się także wówczas, gdy opóźnienie w zgłoszeniu nie wynikało z winy wierzyciela. W każdym razie zgłoszenie wierzytelności syndykowi to podstawowa czynność, o jakiej powinien pamiętać właściwie każdy wierzyciel biorący udział w postępowaniu upadłościowym.

Polecamy również: Postępowanie naprawcze a restrukturyzacyjne – jakie są różnice?

Zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Odmiennie przedstawia się kwestia zgłoszenia wierzytelności w postępowaniach restrukturyzacyjnych. Otóż Prawo restrukturyzacyjne właściwie nie przewiduje takiej instytucji. Krąg wierzycieli uczestniczących w postępowaniu ustalany jest przede wszystkim na podstawie spisu wierzytelności. Nie oznacza to jednak, że wierzyciele, którzy zostali pominięci w tym dokumencie, nie mają środków ochrony swoich praw.

Zobacz także: Przedawnienie długu – wszystko, co musisz o nim wiedzieć

W pierwszej kolejności należy pamiętać, że spis podlega obwieszczeniu, stąd właściwie każdy zainteresowany wierzyciel może się zapoznać z jego treścią. Jeżeli okaże się, że nie został on uwzględniony w tym dokumencie, należy złożyć w sądzie sprzeciw co do pominięcia wierzytelności w spisie. W takich wypadkach dochodzenie swoich należności przez wierzyciela w ramach restrukturyzacji również wymaga jego aktywnej postawy.

Warto przy tym podkreślić, że nieumieszczenie wierzytelności w spisie nie zamyka wierzycielowi drogi do dochodzenia jej na zasadach ogólnych np. na drodze postępowania cywilnego. Poza tym wierzyciele, którzy nie zostali ujawnieni przez dłużnika i nie brali udziału w postępowaniu restrukturyzacyjnym, nie są objęci skutkami układu. Z tego względu w przypadku pomięcia wierzytelności w spisie, posiadacz wynikających z niej praw może swobodnie wybrać dochodzenie należności w inny sposób.

Zakończenie

Instytucja zgłoszenia wierzytelności – w ścisłym sensie tego pojęcia – została przewidziana przez ustawodawcę jedynie w postępowaniu upadłościowym. Wówczas niewywiązanie się przez wierzyciela z tego obowiązku może wiązać się dla niego z negatywnymi konsekwencjami. Włącznie z utratą szans na zaspokojenie swoich praw. Natomiast w postępowaniu restrukturyzacyjnym ustawodawca nie przewidział tej instytucji. Stąd wierzyciel, którego roszczenia zostały pominięte, ma prawo skorzystać przede wszystkim ze sprzeciwu co do nieumieszczenia wierzytelności w spisie. W każdym jednak razie wierzyciel, aby odpowiednio chronić swoje interesy w ramach upadłości i restrukturyzacji, musi przyjąć aktywną postawę.