Wierzyciel a dłużnik – jakie obowiązki prawa mają oba te podmioty podczas restrukturyzacji? Co warto o nich wiedzieć? Odpowiada ekspert.
Spis treści
- Wierzyciel a dłużnik – wzajemne relacje w ramach restrukturyzacji
- Dłużnik w postępowaniu restrukturyzacyjnym
- Wierzyciel w postępowaniu restrukturyzacyjnym
- Zakończenie
W każdym postępowaniu uregulowanym przez prawo – a restrukturyzacja nie jest tu wyjątkiem – jego strony czy uczestnicy mają określone prawa i obowiązki. Pozwalają one z jednej strony na zapewnienie prawidłowego biegu procedury, z drugiej zaś na ochronę interesów jego stron bądź uczestników. Z tego względu dłużnik i wierzyciele biorący udział w restrukturyzacji powinni dobrze orientować się w przysługujących im prawach oraz ciążących na nim obowiązkach. O czym więc warto pamiętać w tym obszarze?
Koniecznie przeczytaj: Upadłość likwidacyjna – co to jest i jak przebiega? Wyjaśniamy
Wierzyciel a dłużnik – wzajemne relacje w ramach restrukturyzacji
Wierzyciel a dłużnik – takim hasłem można by określić najważniejsze relacje, jakie zachodzą w ramach postępowania restrukturyzacyjnego. W końcu celem każdej restrukturyzacji jest przede wszystkim oddłużenie, a więc spłata wierzytelności wynikających z nieuregulowanych zobowiązań dłużnika. Tym samym do realiów spraw restrukturyzacyjnych ma zastosowanie szereg regulacji prawa cywilnego. A zwłaszcza w tych, odnoszących się do prawa zobowiązań, a w tym do zasad ich wykonywania. Zagadnienia te zostały unormowane przez ustawodawcę przede wszystkim w Kodeksie cywilnym.
Zanim przejdziemy do omówienia bardziej szczegółowych zagadnień związanych z prawami i obowiązkami dłużnika i wierzyciela w ramach postępowania restrukturyzacyjnego, warto zastanowić się, kim w ogóle jest dłużnik oraz wierzyciel? Przepisy Kodeksu cywilnego i wypracowane na ich podstawie definicje są podstawą do udzielenia odpowiedzi na to pytanie. Mówiąc inaczej: po prostu nie jest możliwe oddzielenie zagadnień cywilistycznych oraz regulacji odnoszących się do postępowań restrukturyzacyjnych.
Przeczytaj też: Zwłoka a opóźnienie – jaka jest różnica? Wyjaśnia ekspert
Zgodnie z art. 353 § 1 Kodeksu cywilnej zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Przy czym świadczenie może polegać zarówno na działaniu, jak i na zaniechaniu. Dlatego dłużnik i wierzyciel są po prostu stronami stosunku zobowiązaniowego. W jego ramach wierzyciel jest stroną uprawnioną, a więc ma prawo żądać określonego zachowania. Natomiast dłużnik zobowiązaną, a więc na nim ciąży obowiązek spełnienia świadczenia na rzecz wierzyciela, zgodnie z treścią zobowiązania. Oczywiście w praktyce mogą zdarzyć się takie zobowiązania, w których ich strony będą nawzajem dla siebie dłużnikiem i wierzycielem.
Założenia te przekładają się na realia spraw restrukturyzacyjnych. W ich ramach dłużnik i wierzyciel spotykają się, aby poszukiwać rozwiązania problemu zadłużenia. Dochodzi do niego przede wszystkim poprzez dążenie do zawarcia układu, w którym określa się nowe zasady realizacji nieuregulowanych zobowiązań. Jednocześnie w postępowaniu restrukturyzacyjnym status dłużnika oraz wierzyciela mogą nabyć jedynie ściśle określone w Prawie restrukturyzacyjnym podmioty.
Dłużnik w postępowaniu restrukturyzacyjnym
Zgodnie z Prawem restrukturyzacyjnym procedury określone w tej ustawie zostały przeznaczone jedynie dla dłużników posiadających zdolność restrukturyzacyjną. Są nimi:
- Przedsiębiorcy (w sensie nadanym temu terminowi w Kodeksie cywilnym);
- Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, proste spółki akcyjne i spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej;
- Wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;
- Wspólnicy spółki partnerskiej.
Jedynie więc te kategorie dłużników – po spełnieniu dodatkowych przesłanek, a więc wystąpienia stanu niewypłacalności bądź zagrożenia niewypłacalnością – mogą stać się uczestnikami postępowania restrukturyzacyjnego. Warto wspomnieć, że w zdecydowanej większości przypadków sprawy restrukturyzacyjne inicjuje dłużnik. Wierzyciel zaś ma prawo wziąć w nich udział. Choć w pewnych okolicznościach również może wnioskować o restrukturyzację, a także np. złożyć propozycje układowe.
Polecamy także: Jak napisać wniosek o upadłość konsumencką? Poradnik
Do najważniejszych praw restrukturyzowanego dłużnika zalicza się m.in. prawo do:
- wyboru rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego oraz zainicjowania go;
- uczestnictwa we wszystkich czynnościach postępowania;
- złożenia określonych przez ustawodawcę środków zaskarżenia.
Jednocześnie na dłużniku ciąży szereg obowiązków, związanych przede wszystkim z koniecznością zapewnienia prawidłowego biegu postępowania. Dłużnik powinien więc złożyć propozycje układowe, wybrać metody restrukturyzacji, a także udostępnić sądowym i pozasądowym organom postępowania wszelkie dokumenty związane z prowadzoną przez siebie działalnością. Ponadto dłużnik zawsze powinien działać rzetelnie, stąd niedopuszczalne jest np. zatajanie przez niego istnienia określonych wierzytelności. Przyjęcie odmiennej optyki poważnie zaburzałoby relacje, jakie w ramach restrukturyzacji hasłowo określa się „dłużnik a wierzyciel”.
Wierzyciel w postępowaniu restrukturyzacyjnym
Bez wątpienia wierzyciel i dłużnik to główni uczestnicy postępowania restrukturyzacyjnego. Na gruncie spraw restrukturyzacyjnych – podobnie, jak w przytoczonym powyżej znaczeniu cywilistycznym – ustawodawca przez wierzyciela rozumie osobę uprawnioną do żądania od dłużnika świadczenia. Jednocześnie, aby określić, kto dokładnie może być wierzycielem w postępowaniu restrukturyzacyjnym, należy odnieść się do kategorii wierzytelności objętych układem. Chodzi tu przede wszystkim o:
- Wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej;
- Odsetki za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego;
- Wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu.
Zasadą jest, że warunkiem zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym jest jej uznanie w tej sprawie. A niekiedy także wyrażenie na to zgody przez wierzyciela. W każdym razie wierzyciel biorący udział w takiej procedurze posiada szereg uprawnień. Należą do nich przede wszystkim prawa do:
- składania pism i wniosków;
- przeglądania akt prowadzonego postępowania;
- głosowania nad układem i wzięcia udziału w zgromadzeniu wierzycieli;
- działania za pośrednictwem pełnomocnika.
Na wierzycielach uczestniczących w restrukturyzacji spoczywają także określone obowiązki. Co prawda jest ich mniej, niż w przypadku dłużnika, jednak także wierzyciele powinni postępować uczciwie. Za niedopuszczalne należy uznać, chociażby dążenie do zwiększenia wartości wierzytelności.
Przeczytaj również: Plan spłaty wierzycieli. Wszystko, co musisz o nim wiedzieć
Z punktu widzenia efektywności ochrony praw zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem dla wierzyciela jest przyjęcie aktywnej postawy w ramach postępowania restrukturyzacyjnego. W przeciwnym razie może okazać się – i jest to założenie, które powinien wdrożyć wierzyciel i dłużnik – że dobra okazja na rozwiązanie pojawiających się problemów ze spłatą zostanie po prostu zmarnowana. Stąd po prostu warto efektywnie korzystać ze wszystkich uprawnień, jakie ustawodawca pozostawił wierzycielowi uczestniczącemu w postępowaniu restrukturyzacyjnym.
Zakończenie
Kluczowym celem restrukturyzacji jest oddłużenie podmiotu posiadającego zdolność restrukturyzacyjną. Uczestnikami tego postępowania są przede wszystkim dłużnik i jego wierzyciele. Stąd w postępowaniu restrukturyzacyjnym kluczowe znaczenie mają stosunki cywilnoprawne, które przekładają się na prawa i obowiązki uczestników sprawy określone w Prawie restrukturyzacyjnym. Prawidłowe korzystanie z praw oraz wywiązywanie się z obowiązków może okazać się – dla dłużnika i wierzycieli – kluczem do realizacji swoich interesów. Tym samym przyjęcie w procedurze restrukturyzacyjnej postawy biernej, często prowadzi do obniżenia – a niekiedy nawet do zupełnego udaremnienia – efektywności restrukturyzacji.