Zdolność upadłościowa – to od niej zależy, czy podmioty mogą ogłosić swoją upadłość. Komu więc ona przysługuje? Odpowiada ekspert.
Spis treści
- Kto nie może ogłosić upadłości konsumenckiej?
- Zdolność upadłościowa – istota problemu
- Kto nie ma zdolności upadłościowej?
- Śmierć dłużnika a jego zdolność upadłościowa
- Zdolność upadłościowa po zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej przez dłużnika
- Zakończenie
W stosunku do osoby lub podmiotu, które nie mają zdolności upadłościowej, nie można przeprowadzić postępowania upadłościowego. Stąd prawidłowe zdefiniowane tego pojęcia ma kluczowe znaczenie dla wszystkich, którzy w jakikolwiek sposób zainteresowani są sprawami upadłościowymi. A zwłaszcza dla dłużników i wierzycieli. Czym więc jest zdolność upadłościowa i w jaki sposób można ją zdefiniować? Na te pytania odpowiemy w prezentowanym artykule.
Kto nie może ogłosić upadłości konsumenckiej?
Rozważania dotyczące istoty zdolności upadłościowej warto rozpocząć od postawienia pytania, kto nie może ogłosić upadłości konsumenckiej? Stawianie tego pytania na początku analiz może wydać się rozwiązaniem nieco paradoksalnym. W końcu przepisy Prawa upadłościowego odnoszą się przede wszystkim do przedsiębiorców. Jednak upadłość konsumencka – również uregulowana we wskazanej ustawie oraz wzorowana na regulacjach dotyczących upadłości podmiotów prowadzących działalność gospodarczą – jest rozwiązaniem coraz częściej wybieranym przez dłużników. Stąd warto wiedzieć, kto nie może skorzystać z jej dobrodziejstw.
Polecamy również: Pomoc w oddłużaniu – jak ją uzyskać? Poradnik krok po kroku
Zdolność upadłościowa – istota problemu
Upadłość konsumencka – jak sama nazwa wskazuje – jest dedykowana konsumentom, a więc osobom fizycznym, które nie prowadzą działalności gospodarczej. Jednak terminologia ta nie jest ścisła. Otóż z upadłości konsumenckiej mogą skorzystać ci, którzy nie mają ogólnej zdolności upadłościowej. To z kolei oznacza, że upadłości konsumenckiej nie można zainicjować wobec dłużnika, będącego jednocześnie wspólnikiem spółki osobowej ponoszącym nieograniczoną odpowiedzialność za jej zobowiązania, a także – co do zasady – komplementariusze. W każdym jednak razie, aby określić, kto podlega upadłości prowadzonej na zasadach ogólnych, kto zaś upadłości konsumenckiej, a także kto nie może ogłosić upadłość konsumencką, niezbędne jest zdefiniowanie pojęcia zdolności upadłościowej.
Kiedy ustawodawca używa określenia „zdolność”, najczęściej ma na myśli pewną możność. Chodzi np. o samodzielne kształtowanie swojej sytuacji prawnej (zdolność do czynności prawnych) bądź do bycia podmiotem praw i obowiązków (zdolność prawna). W tym kontekście zasadne jest przyjęcie, że zdolność upadłościowa to możliwość do bycia podmiotem postępowania upadłościowego. W ten sposób definiując przedmiotowy termin, należy pamiętać, że chodzi tu nie o uczestników postępowania, ale o podmioty mogące zostać objętymi procedurą upadłościową. Tym samym termin „uczestnik postępowania upadłościowego” ma charakter szerszy i odnosi się, chociażby do wierzycieli.
Normatywnym uregulowaniem zdolności upadłościowej jest art. 5 Prawa upadłościowego, zgodnie z którym – jeżeli ustawa nie stanowi inaczej – przepisy ustawy stosuje się do przedsiębiorców w rozumieniu Kodeksu cywilnego. Tym samym przez przedsiębiorcę na gruncie przedmiotowej regulacji należy rozumieć osobę fizyczną, osobę prawną oraz jednostkę organizacyjną posiadającą jedynie zdolność prawną prowadzącą we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Ponadto ustawodawca zdecydował, że zdolność upadłościową posiadają także:
- Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, proste spółki akcyjne oraz spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej;
- Wspólnicy osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem;
- Wspólnicy spółki partnerskiej.
W tym kontekście należy pamiętać – co jest niezwykle istotne z punktu widzenia praktycznych implikacji problemu, kto może ogłosić upadłość – że zdolność upadłościowa nie przysługuje spółce cywilnej. W istocie jest ona jedynie umową łączącą wspólników, stąd postępowanie upadłościowe może być prowadzone co najwyżej wobec każdego z nich, ale nie w stosunku do spółki, jako całości.
Kto nie ma zdolności upadłościowej?
Jednocześnie sam fakt prowadzenia przez dany podmiot działalności gospodarczej nie jest wystarczający – nawet przy spełnieniu innych warunków, w tym zwłaszcza wystąpienia stanu niewypłacalności – do ogłoszenia jego upadłości. Wynika to z faktu, że ustawodawca w Prawie upadłościowym wprost wskazał na podmioty, które nie mają zdolności upadłościowej. Ich katalog obejmuje:
- Skarb Państwa;
- Jednostki samorządu terytorialnego;
- Publiczne samodzielne zakłady opieki zdrowotnej;
- Instytucje i osoby prawne utworzone w drodze ustawy, chyba że ustawa ta stanowi inaczej, oraz utworzone w wyniku wykonania obowiązku nałożonego ustawą;
- Osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne, które nie prowadzą innej działalności gospodarczej lub zawodowej;
- Uczelnie;
- Fundusze inwestycyjne.
Śmierć dłużnika a jego zdolność upadłościowa
Śmierć osoby fizycznej oznacza kres przysługującej jej zdolności prawnej oraz – o ile taką posiadała – zdolności do czynności prawnych. Jednak nieco inaczej jest w przypadku zdolności upadłościowej. Stosownie do przepisów Prawa upadłościowego istnieje możliwości ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy, który zmarł. Jednak, aby było to możliwe, należy spełnić przesłanki ustawowe przez prawodawcę.
Przeczytaj także: Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości a Krajowy Rejestr Zadłużonych. Najważniejsze informacje
Ogłoszenie upadłości zmarłej osoby, która prowadziła działalność gospodarczą, jest możliwe, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie roku od dnia jego śmierci. Termin ten liczy się inaczej w przypadku ustanowienia zarządcy sukcesyjnego. Jeżeli doszło do jego powołania, upadłość zmarłego przedsiębiorcy może zostać ogłoszona także po upływie roku od dnia śmierci przedsiębiorcy, a przed dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego. W każdym z tych przypadków legitymację do złożenia wniosku upadłościowego posiadają wierzyciel, zarządca sukcesyjny, a także spadkobierca, oraz małżonek i każde z dzieci lub rodziców zmarłego, chociażby nie dziedziczyli po nim spadku.
Zdolność upadłościowa po zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej przez dłużnika
Także zaprzestanie przez dłużnika prowadzenia działalności gospodarczej – oczywiście pod warunkiem, że posiadał on zdolność upadłościową – nie zawsze stanowi przeszkodę do ogłoszenia upadłości. W takich okolicznościach jest to możliwe. Wniosek o ogłoszenie upadłości należy złożyć przed upływem roku od dnia wykreślenia z właściwego rejestru. Chodzi tu więc o Krajowy Rejestr Sądowy bądź o Centralną Ewidencję i Informację o Działalności Gospodarczej. Sama procedura toczy się tak, jakby chodziło o upadłość osoby prowadzącej działalność gospodarczą.
Warto pamiętać, że przedmiotowy termin – zgodnie z właściwie powszechnymi poglądami doktryny – ma charakter materialnoprawny, a więc nie podlega przywróceniu. Jego przekroczenie przez legitymowanego do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości oznacza utratę przez niego tego uprawnienia. Tym samym – bez względu na powód przekroczenia terminu – złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości po upływie roku od dnia wykreślenia przedsiębiorcy z właściwego rejestru powoduje jego odrzucenie, jako niedopuszczalnego z mocy prawa.
Zakończenie
Podstawową okolicznością wyznaczającą posiadanie przez dany podmiot zdolności upadłościowej jest prowadzenie przez niego działalności gospodarczej lub zawodowej. A więc spełnianie przesłanek definicji przedsiębiorcy, zamieszczonej w Kodeksie cywilnym. Należy jednak pamiętać, że zdolność upadłościowa to pojęcie normatywne, o którego treści decydują przede wszystkim przepisy prawa. Stąd jego zakres został – w stosunku do ogólnego pojęcia przedsiębiorcy – zarówno rozszerzony, jak i zawężony. Dlatego badając, czy określony dłużnik ma zdolność upadłościową, zawsze należy odnieść się przede wszystkim do przepisów Prawa upadłościowego.
