Prowadzenie działalności gospodarczej – w tym także w czasie restrukturyzacji – często wiąże się z koniecznością podejmowania trudnych decyzji. Są one nieodłącznym elementem biznesu. Jednak zawsze trzeba realizować je w granicach obowiązującego prawa. Dzięki lekturze poniższego artykułu dowiesz się, w jaki sposób uniknąć odpowiedzialności karnej związanej z restrukturyzacją.
- utrudnianie procedury restrukturyzacyjnej może stanowić przestępstwo;
- dłużnik może ponieść odpowiedzialność karną jedynie w ściśle określonych przypadkach;
- w przypadku spółek kapitałowych odpowiedzialność ta spada na zarząd.
Spis treści:
- Odpowiedzialność karna a firma w restrukturyzacji: jakie są zagrożenia?
- Nieprawdziwe informacje w procesie restrukturyzacji – kiedy prowadzą do odpowiedzialności karnej?
- Obowiązki członka zarządu w firmie w restrukturyzacji: jak uniknąć odpowiedzialności?
- Art. 586 KSH: kluczowe przepisy dotyczące odpowiedzialności karnej zarządu
- Działanie na szkodę wierzycieli podczas restrukturyzacji a odpowiedzialność karna: kompendium wiedzy
Odpowiedzialność karna jest najsurowszą, najdotkliwszą i najdalej idącą ze wszystkich rodzajów odpowiedzialności, z jakimi można się spotkać w systemie prawa. Dlatego trzeba robić wszystko, aby się na nią nie narazić. Z drugiej strony wyrok karny może zapaść jedynie w okolicznościach jasno ustalonych przez ustawodawcę. Dopóki nie ma złamania ustawy karnej, nie może być mowy o karze. Co to oznacza w realiach postępowań restrukturyzacyjnych?
Odpowiedzialność karna a firma w restrukturyzacji: jakie są zagrożenia?
Odpowiedzialność karna może powstać w procesie restrukturyzacji na podstawie różnych przepisów. W samym Prawie restrukturyzacyjnym znajdują się dwa przepisy karne: art. 399 oraz 400. Pierwszy z nich penalizuje podanie nieprawdziwych informacji lub zatajenie informacji, drugi zaś niewydanie dokumentów. Zgodnie z ich treścią:
- kto, będąc dłużnikiem lub osobą uprawnioną do reprezentowania dłużnika, dostarcza nadzorcy, zarządcy lub sędziemu-komisarzowi nieprawdziwych informacji w celu ich wykorzystania w postępowaniu restrukturyzacyjnym lub zataja przed nimi informacje mające istotne znaczenie dla przeprowadzenia postępowania restrukturyzacyjnego lub nie udostępnia posiadanych przez siebie danych lub dokumentów pozwalających na wykonanie obowiązku wynikającego z przepisów o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech;
- kto, będąc dłużnikiem albo osobą uprawnioną do reprezentowania dłużnika, nie wydaje zarządcy ksiąg rachunkowych lub innych dokumentów dotyczących jego majątku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Obok tych regulacji odpowiedzialność karna za nieprawidłowości podczas postępowania restrukturyzacyjnego może wynikać z przepisów Kodeksu karnego oraz Kodeksu spółek handlowych, które omówię później. Teraz chciałbym bliżej przeanalizować przytoczone unormowania Prawa restrukturyzacyjnego.
Przeczytaj również: Jaki jest termin płatności faktury?
Nieprawdziwe informacje w procesie restrukturyzacji – kiedy prowadzą do odpowiedzialności karnej?
Restrukturyzacja nie może się udać, gdy nie opiera się na rzetelnych danych.
Tym samym wyrok karny za zatajenie informacji czy za niewydanie dokumentów jest jedną z konsekwencji, z którym musi liczyć się restrukturyzowany przedsiębiorca. Drugą jest upadek jego firmy. Co natomiast należy precyzyjnie wiedzieć o odpowiedzialności karnej na podstawie art. 399 i 400 Prawa restrukturyzacyjnego?
Jak chodzi o przestępstwo zatajenia informacji lub podania nieprawdziwych informacji warto wiedzieć, że:
- dobrem chronionym jest tu interes wierzycieli uczestniczących w obrocie gospodarczym;
- może zostać ono popełnione jedynie przez dłużnika lub osoby uprawnionej do jego reprezentowania, a więc jest to przestępstwo indywidualne właściwe;
- dłużnikiem na gruncie omawianego przepisu jest podmiot, wobec którego prowadzone jest postępowanie restrukturyzacyjne;
- ma ono charakter formalny, a więc do jego popełnienia nie jest wymagane osiągnięcie jakiegoś skutku;
- penalizacji podlega zarówno działanie, jak i zaniechanie wypełniające znamiona określone przez ustawodawcę w powołanym przepisie.
Przeczytaj również: Kontrola skarbowa – jak przygotować firmę? Przewodnik po procedurach i wymaganiach
Natomiast jeśli chodzi o przestępstwo niewydania zarządcy ksiąg rachunkowych lub innych dokumentów dotyczących restrukturyzowanego dłużnika:
- również w tym przypadku dobrem chronionym jest interes wierzycieli, a przestępstwo ma charakter indywidualny właściwy i formalny;
- oznacza to, że do popełnienia przedmiotowego przestępstwa wystarczy działanie lub zaniechanie sprawcy wypełniające znamiona określone przez ustawodawcę;
- przedmiotem czynności sprawcy musi być zaniechanie wydania zarządcy ksiąg rachunkowych lub innych dokumentów dotyczących majątku dłużnika. Biorąc pod uwagę konstrukcję poszczególnych postępowań restrukturyzacyjnych wyrok karny grozi tu za działania/zaniechania popełnione w przyspieszonym postępowaniu układowym, postępowaniu układowym oraz w postępowaniu sanacyjnym.
Obowiązki członka zarządu w firmie w restrukturyzacji: jak uniknąć odpowiedzialności?
Podstawowym obowiązkiem dłużnika objętego procedurą restrukturyzacyjną jest ścisła współpraca z organami – sądowymi i pozasądowymi – postępowania oraz z wierzycielami. Gdy restrukturyzowanym dłużnikiem jest spółka prawa handlowego, to podstawowa odpowiedzialność w tym zakresie spada na wspólników (np. w spółce jawnej) bądź na członków zarządu (np. w spółce z o.o. lub S.A.). Co więc powinni zrobić członkowie zarządu, aby uniknąć odpowiedzialności związanej z naruszeniem obowiązków ciążących na nich podczas restrukturyzacji? Przede wszystkim nie wolno zapominać o:
- konieczności jasnego ustalenia stanu majątkowego firmy;
- zapewnienia uprawnionym podmiotom bieżącego dostępu do dokumentacji przedsiębiorstwa;
- ograniczeniach w prawie zarządu przedsiębiorstwem niekiedy wynikających wszczęcia restrukturyzacji. Nigdy nie należy ich przekraczać.
Art. 586 KSH: kluczowe przepisy dotyczące odpowiedzialności karnej zarządu
Tak, jak wspomniałem powyżej członkowie zarządu restrukturyzowanego dłużnika odpowiadają również na zasadach ogólnych. Dobrym przykładem może tu być fałszowanie dokumentów, stanowiące przestępstwo penalizowane na gruncie Kodeksu karnego. Do tego dochodzi jeszcze art. 586 KSH, który stanowi, że kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Oznacza to, że:
- art. 586 KSH chroni prawidłowość funkcjonowania obrotu gospodarczego;
- przestępstwo to można popełnić po upływie trzydziestodniowego terminu od powstania warunków uzasadniających ogłoszenie upadłości spółki;
- powszechnie przyjmuje się, że od odpowiedzialności wynikającej z art. 586 KSH można uniknąć, jeżeli rozpoczęto restrukturyzację. Wynika to z faktu, że wystąpienie stanu niewypłacalności daje dłużnikowi wybór między restrukturyzacją a upadłością.
Działanie na szkodę wierzycieli podczas restrukturyzacji a odpowiedzialność karna: kompendium wiedzy
Bez wątpienia podejmowanie przez restrukturyzowanego dłużnika działań zmierzających do pokrzywdzenia wierzycieli może doprowadzić do wydania wyroku karnego. Jednak, aby do tego doszło działania te (lub zaniechania) muszą wypełnić znamiona przestępstwa określone przez ustawodawcę. W grę wchodzą tu przede wszystkim, choć nie tylko, dwa przepisy Prawa restrukturyzacyjnego: art. 399 oraz art. 400. Typizują one przestępstwa podania nieprawdziwych informacji lub zatajenia informacji oraz niewydania dokumentów. Jednocześnie członkowie zarządu restrukturyzowanej spółki nigdy nie powinni zapominać o ograniczeniach w prawie pełnienia zarządu, jakie mogą wystąpić w ramach postępowania restrukturyzacyjnego.
