Upadłość konsumencka bez majątku – czy jest to możliwe? Wyjaśniamy

Czy upadłość konsumencka bez majątku jest możliwa? Okazuje się, że tak, jednak konieczne jest spełnienie określonych warunków. Zobacz jakich – szczegółowo wyjaśniamy to zagadnienie.

Spis treści:

1. Upadłość konsumencka bez majątku – podstawowe informacje
2. Charakterystyka upadłości konsumenckiej bez majątku
3. Warunki oddłużenia konsumenta nieposiadającego żadnego majątku
4. Upadłość konsumencka byłych przedsiębiorców nieposiadających majątku
5. Koszty upadłości konsumenckiej w przypadku braku majątku
6. Jak przygotować wniosek o ogłoszenie upadłości?
7. Zakończenie-najważniejsze informacje o upadłości konsumenckiej bez majątku

Nierzadko zadłużenie prowadzi do sytuacji, w której dłużnik traci cały swój majątek. Problem ten dotyczy zwłaszcza konsumentów – a więc osób nieprowadzących działalności gospodarczej – którzy po prostu zupełnie utracili płynność finansową. Jednak nawet tak głęboki kryzys zadłużenia nie zamyka drogi do skorzystania z upadłości konsumenckiej. Jej efektem jest umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli. W jaki sposób to osiągnąć? Całą procedurę rozpoczyna ogłoszenie upadłości konsumenckiej, a w czasie gdy trwa upadłość konsumencka, wierzyciele mają bardzo ograniczone możliwości egzekwowania swojego majątku w innym trybie, co z kolei stanowi znaczne ułatwienie dla dłużnika.

Upadłość konsumencka bez majątku – podstawowe informacje

Ogłoszenie upadłości jest możliwe tylko wówczas, gdy dłużnik stał się niewypłacalny. Chodzi tu o takie sytuacje, gdy obiektywnie rzecz biorąc, dłużnik nie jest w stanie uregulować swoich należności. Wykluczone więc jest ogłoszenie upadłości, kiedy dłużnik może, ale nie chce spłacić wierzycieli. Samo ogłoszenie upadłości nigdy nie kończy sprawy, a dopiero rozpoczyna postępowanie upadłościowe zmierzające do spieniężenia majątku upadłego i spłaty wierzycieli z tak pozyskanych funduszy. Jednocześnie z postępowania upadłościowego mogą skorzystać tylko podmioty posiadające tzw. zdolność upadłościową, a więc przede wszystkim przedsiębiorcy. Jednak od tej reguły istnieją wyjątki, a jednym z nich jest właśnie upadłość konsumencka.

Zgodnie z przepisami Prawa upadłościowego, upadłość konsumencka stanowi procedurę, w której możliwe jest ogłoszenie upadłości podmiotu, co do którego niedopuszczalne jest zastosowanie ogólnych rozwiązań tej ustawy. Chodzi tu więc przede wszystkim o osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, określane mianem „konsumentów”. W istocie upadłość prowadzona wobec przedsiębiorców – czy innych podmiotów posiadających zdolność upadłościową uprawniającą do przeprowadzenia klasycznego postępowania – oraz przedsiębiorców ma wiele wspólnych cech. Należy do nich przede wszystkim inicjowanie tej procedury na wniosek uprawnionego podmiotu oraz likwidacja w jej ramach majątku dłużnika, dzięki czemu możliwe jest zaspokojenie wierzycieli.

Polecamy również: Status dużego przedsiębiorcy – jak go ustalić? Wyjaśniamy

To zaś oznacza, że posiadanie przez upadłego odpowiedniego majątku jest kluczem do skutecznego przeprowadzenia postępowania upadłościowego. Tym samym jego brak właściwie uniemożliwia ogłoszenie upadłości. Wyjątkiem od tej reguły są konsumenci. Otóż upadłość konsumencka bez majątku jest dopuszczalna. Jej przeprowadzenie może okazać się ostatnią szansą na oddłużenie osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej. Jak wygląda takie postępowanie?

Charakterystyka upadłości konsumenckiej bez majątku

Upadłość konsumencka a brak majątku – w ten hasłowy sposób można ująć istotę problemu, jakim jest oddłużenie konsumenta, który nie posiada właściwie żadnego majątku, w tym wynagrodzenia za pracę. Podstawowym zagadnieniem takiego postępowania jest jego odmienność w stosunku do standardowej procedury upadłości konsumenckiej. Sprowadza się ona do:

• Wyznaczenia przez sąd syndyka, który sprawdzi, czy rzeczywiście dłużnik nie posiada żadnego majątku, który mógłby stać się masą upadłości;
• Pominięcie etapu likwidacji majątku – oczywiste jest, że skoro dłużnik go nie posiada, to tym samym nie ma czego likwidować;
• Umorzenie wszystkich zobowiązań dłużnika bez ustalania planu spłaty.

Tym samym konsument nieposiadający żadnego majątku może uzyskać całkowite oddłużenie, w postaci umorzenia swoich zobowiązań. I to bez konieczności spłaty wierzycieli. Jednak, aby osiągnąć ten efekt, konieczne jest spełnienie określonych warunków przewidzianych przez ustawodawcę.

Warunki oddłużenia konsumenta nieposiadającego żadnego majątku

Upadłość konsumencka – brak majątku, jak wiadomo, nie jest przeszkodą do jej ogłoszenia – zawsze zmierza do oddłużenia upadłego. Jednak w przypadku osób fizycznych, które nie mają możliwości uregulowania swoich zobowiązań, zwłaszcza z powodu braku majątku, trzeba rozróżnić dwie sytuacje. Są to trwały brak możliwości spłaty wierzycieli oraz jedynie przejściowe problemy z uregulowaniem swoich zobowiązań. Bezwarunkowe umorzenie zobowiązań możliwe jest tylko w pierwszym przypadku.

Przeczytaj też: Jaka jest kolejność zaspokajania wierzycieli? Kompletny poradnik

Zgodnie z mającymi zastosowanie do upadłości konsumenckiej przepisami Prawa upadłościowego sąd umarza zobowiązania upadłego konsumenta – bez ustalania planu spłaty – tylko wówczas, gdy osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. „Oczywistość” oznacza, że już na pierwszy rzut oka musi być jasne, że konsument obiektywnie nie ma możliwości uregulowania należności wobec swoich wierzycieli.

Chodzi tu więc przede wszystkim wobec o brak pracy – wynikający z obiektywnej niemożliwości jej podjęcia, a nie jedynie niechęci – przy równoczesnym braku majątku nadającego się do spieniężenia. W praktyce najczęściej wchodzą tu w grę względy zdrowotne uniemożliwiające normalnie zarobkowanie. Choć nie można wykluczyć sytuacji – nierzadko zdarzającej się w obszarze objętym tematyką „brak majątku a upadłość konsumencka” – że upadły konsument podejmuje pracę zarobkową, jednak uzyskiwane w związku z tym środki wystarczają jedynie na pokrycie kosztów utrzymania swojego i rodziny. W takich przypadkach dopuszczalne jest uznanie, że sytuacja osobista zadłużonego konsumenta prowadzi do tego, że nie ma on możliwości spłaty wierzycieli.

Upadłość konsumencka byłych przedsiębiorców nieposiadających majątku

Tak, jak wspomniałem na początku, „podstawowa” zdolność upadłościowa przysługuje przedsiębiorcom – oczywiście w czasie, gdy prowadzą działalność gospodarczą. W tym czasie właściwie każdy przedsiębiorca ma prawo sięgnąć po ogłoszenie upadłości. Co jednak po zakończeniu prowadzenia własnego biznesu?

W obowiązującym stanie prawnym ustawodawca dopuszcza możliwość przeprowadzenia upadłości konsumenckiej w stosunku do osób fizycznych, które prowadziły działalność gospodarczą. Wobec byłych przedsiębiorców można ogłosić upadłość konsumencką także wówczas, gdy nie posiadają one majątku niezbędnego do spłaty wierzycieli. Jednak trzeba pamiętać, że podstawowym warunkiem skorzystanie z tego rozwiązania jest sfinalizowanie działalności biznesowej. Bez tego ogłoszenie upadłości powinno nastąpić na zasadach ogólnych, czyli w sposób przeznaczony dla przedsiębiorców.

Zainteresuj się: Test prywatnego inwestora i wierzyciela. Co to jest i na czym polega?

Z praktycznego punktu widzenia niezwykle istotne jest to, że oddłużenie w omawianym tu trybie obejmuje także zobowiązania wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej. W tym także wobec podmiotów publicznych, np. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Oczywiście oddłużenie bez ustalenia planu spłaty wierzycieli dopuszczalne jest tylko wówczas, gdy były przedsiębiorca nie ma faktycznej możliwości uregulowania zobowiązań. Stosuje się tutaj takie same zasady jak w przypadku upadłości konsumenta nieposiadającego żadnego majątku.  

Koszty upadłości konsumenckiej w przypadku braku majątku

Co niezwykle istotne oddłużenie – w drodze upadłości konsumenckiej – osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, które nie posiadają żadnego majątku, możliwe jest także wówczas, gdy nie posiadają one środków na uregulowanie kosztów postępowania upadłościowego. W takich okolicznościach są one pokrywane przez Skarb Państwa. Nie oznacza to jednak automatycznego wyłączenia obowiązku opłacenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Przy czym wynosi on jedynie 30 złotych. Jeżeli zaś wniosek ma zostać sporządzony przez pełnomocnika, należy jeszcze ponieść opłatę od udzielenia pełnomocnictwa przez konsumenta, która wynosi dodatkowe 17 złotych.

Oczywiście wskazane tu koszty postępowania upadłościowego nie obejmują ewentualnego skorzystania z pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Jego wynagrodzenie jest ustalane pomiędzy dłużnikiem a samym adwokatem lub radcą prawnym. Jednocześnie konsument, który nie posiada majątku, ma spore szanse na otrzymanie pomocy prawnej z urzędu. W tym celu musi złożyć stosowny wniosek do sądu. 

Koniecznie zobacz: Kategorie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Omówienie

Jak przygotować wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej?

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej zawsze następuje w wyniku rozpoznania wniosku. Najczęściej składa go sam niewypłacalny dłużnik a więc dłużnik, który utracił zdolność wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych), jednak możliwość tę posiada także wierzyciel. 

Jednocześnie wniosek o upadłość konsumencką musi zawierać aż jedenaście elementów:

• Imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika, a jeżeli dłużnik nie posiada numeru PESEL – inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;
• NIP dłużnika, jeżeli dłużnik miał taki numer w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku;
• Wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika;
• Wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;
• Aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników;
• Spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty;
• Spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania;
• Listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych;
• Informację o osiągniętych przychodach oraz o kosztach poniesionych na swoje utrzymanie oraz osób pozostających na utrzymaniu dłużnika, w ostatnich sześciu miesiącach przed dniem złożenia wniosku;
• Informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były nieruchomości, akcje lub udziały w spółkach;
• Informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były ruchomości, wierzytelności lub inne prawa, których wartość przekracza 10 000 zł;
• Oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku.

Brak majątku dłużnika powinien zostać wykazany w rubrykach poświęconych właśnie kwestiom posiadanego majątku. 

Złożenie przedmiotowego wniosku otwiera postępowanie w sprawie ogłoszenia upadłości konsumenckiej. W jego trakcie sąd bada wniosek bez względem formalnym, a kiedy uzna, że jest on kompletny, przechodzi do oceny dopuszczalności ogłoszenia upadłości. Może to nastąpić tylko wówczas, gdy zostały spełnione wszystkie przesłanki, od których ustawodawca uzależnia ogłoszenie upadłości. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej wiąże się także z ustanowieniem syndyka, który odpowiada za przeprowadzenie większości czynności w sprawie. Natomiast wynagrodzenie syndyka w upadłości bez majątku nierzadko jest pokrywane przez Skarb Państwa.

Zakończenie – najważniejsze informacje o upadłości konsumenckiej bez majątku

Prawo upadłościowe dopuszcza ogłoszenie upadłości konsumenta – a więc osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej – także wówczas, gdy nie posiada on żadnego majątku umożliwiającego mu spłatę wierzycieli. Jednak zawsze w takich przypadkach trzeba wykazać, że sytuacja upadłego rzeczywiście uniemożliwia mu pozyskanie środków na pokrycie swoich zobowiązań. Dlatego najczęściej w grę wchodzą tu przyczyny losowe czy zdrowotne, które zamykają dłużnikowi drogę do normalnej pracy zarobkowej. Dotyczy to również sytuacji, w których nawet jej wykonywanie pozwala jedynie na zaspokojenie podstawowych potrzeb związanych z utrzymaniem siebie i rodziny.