Ogłoszenie upadłości konsumenckiej poważnie wpływa nie tylko na sytuację prawną upadłego, ale również jego małżonka. W praktyce powoduje to szereg trudności. Jak je rozwiązać? Odpowiada ekspert.
Spis treści:
- Upadłość konsumencka a rozdzielność majątkowa – o czym należy pamiętać?
- Upadłość konsumencka – skutki dla małżonka
- Uprawnienia małżonka upadłego
- Upadłość konsumencka a intercyza
- Upadłość konsumencka a rozdzielność majątkowa – zakończenie
Wzrastająca liczba ogłaszanych upadłości konsumenckich pozwala zobaczyć, jakie praktyczne problemy powstają przy stosowaniu właściwych przepisów Prawa upadłościowego. Ciekawym, a jednocześnie niezwykle istotnym problemem, jest to wpływ ogłoszenia upadłości konsumenckiej na majątek objęty ustrojem ustawowej wspólności majątkowej. Zawsze ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez jednego z małżonków wpływa – i to w bardzo poważny i daleko idący sposób – na sytuację majątkową drugiego. W jaki sposób kształtują się najważniejsze kwestie związane z tym wpływem? Na to pytanie postaramy się odpowiedzieć w poniższym artykule.
Upadłość konsumencka a rozdzielność majątkowa – o czym należy pamiętać?
Upadłość konsumencka jest procedurą – w swoim przebiegu – zbliżoną do upadłości przedsiębiorców. Jednak jej podstawowym celem jest oddłużenie konsumenta – a więc osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Czyli po prostu uregulowanie należności wobec wierzycieli, na zasadach określonych w planie spłaty. Jedynie w zupełnie wyjątkowych przypadkach – np. wówczas, gdy nie ma żadnych szans na spłatę – upadły konsument może liczyć na umorzenie części, a nawet całości zobowiązań. W każdym razie „logice spłaty” podporządkowuje się całą procedurę upadłości konsumenckiej.
Polecamy też: Propozycje układowe w restrukturyzacji. Najważniejsze informacje
Jednak proste założenia nie zawsze okazują się łatwymi w realizacji. Upadłość konsumencka – choć coraz popularniejsza w praktyce – niekiedy nastręcza pewne trudności, wynikające z dwóch podstawowych przyczyn:
- niewłaściwego stosowania przepisów Prawa upadłościowego;
- dużego poziomu skomplikowania stanu faktycznego sprawy.
O ile pierwszy z problemów stosunkowo łatwo wyeliminować, o tyle z drugim z nich sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. W końcu prawidłowe stosowanie przepisów Prawa upadłościowego dotyczących upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej – choć trudne – może zostać zagwarantowane przez profesjonalnego pełnomocnika (np. radcę prawnego) specjalizującego się w sprawach upadłościowych i restrukturyzacyjnych.
Wiedza takiego prawnika – a zwłaszcza jego bogate doświadczenie zawodowe – może się przydać także do rozwiązania problemów „faktycznych”, związanych przykładowo z konfliktami występującymi pomiędzy dłużnikiem i jego wierzycielami, które przeważnie znacznie utrudniają sukces upadłości konsumenckiej.
W tym kontekście warto od razu zauważyć, że temat upadłość konsumencka a rozdzielność majątkowa łączy w sobie te problemy. Nie jest on prosty ani z prawnego, ani z faktycznego punktu widzenia.
Upadłość konsumencka – skutki dla małżonka
Zgodnie z art. 124 ust. 1 Prawa upadłościowego – który stosuje się także do upadłości konsumenckiej – z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa. Natomiast w przypadkach, gdy małżonkowie pozostawali dotychczas w ustroju wspólności majątkowej – co jest standardem w zdecydowanej większości przypadków – cały ich majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny.
Zobacz także: Skarga na syndyka – jak i kiedy ją złożyć?
Wobec tego, dla małżonków pozostających w ustawowym, skutki upadłości konsumenckiej małżonka są następujące:
- wprowadzenie pomiędzy nimi – z mocy samego prawa, a więc automatycznie, ustroju rozdzielności majątkowej;
- wejście całego majątku w skład masy upadłości;
- zakaz podziału wspólnego.
Jednocześnie ustawodawca wprowadził pewne wyjątki od tej reguły. Otóż do masy upadłości nie wchodzą przedmioty służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej. Jednak wyłączenie to nie dotyczy przedmiotów majątkowych nabytych do majątku wspólnego w ciągu dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Uprawnienia małżonka upadłego
W każdym razie ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez małżonka pozostającego w ustroju wspólności majątkowej powoduje szereg trudności dla drugiego ze współmałżonków i oznacza dla niego realną stratę. W związku z tym ustawodawca wprowadził pewne mechanizmy ochrony małżonka upadłego.
Według przepisów Prawa upadłościowego małżonek upadłego może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, zgłaszając tę wierzytelność syndykowi za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe.
Przeczytaj również: Zawieszenie działalności gospodarczej. Poradnik
Stosując omawiane tu rozwiązanie, trzeba pamiętać o regulacjach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego odnoszących się do odpowiedzialności małżonków pozostających we wspólności majątkowej za swoje zobowiązania. Otóż regulacje Prawa upadłościowego nie uchylają generalnej zasady, zgodnie z którym w takich przypadkach małżonkowie odpowiadają wzajemnie za swoje zobowiązania. W związku z tym małżonek, który zgłasza do masy upadłości swoje roszczenie w zakresie zobowiązań, za które także odpowiada, powinno zostać ono oddalone.
Upadłość konsumencka a intercyza
Co prawda wspólna upadłość konsumencka małżonków nie jest możliwa, jednak w praktyce ogłoszenie upadłości konsumenckiej tylko jednego z nich powoduje takie skutki, że właściwie można mówić o ich wspólnej upadłości. Nie oznacza to, że takiej sytuacji nie można przeciwdziałać. Wręcz przeciwnie – aczkolwiek w rzeczywistości jedynym sposobem na osiągnięcie tego celu jest zawarcie przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej, na mocy której ustanowią między sobą ustrój rozdzielności majątkowej. Czyli mówiąc potocznie, chodzi tu o podpisanie intercyzy.
W przypadku, gdy taka umowa istnieje, to zastanawianie się – oczywiście tylko w takich okolicznościach – nad tematem ogłoszenie upadłości konsumenckiej a rozdzielność majątkowa właściwie traci rację bytu. Wynika to z faktu, że upadłość konsumencka nie wpływa na obowiązywanie intercyzy. Stąd pomiędzy upadłym małżonkiem a drugim z nich po prostu nadal funkcjonuje rozdzielność majątkowa. Natomiast do masy upadłości wchodzi jedynie majątek upadłego.
Zainteresuj się: Umorzenie postępowania egzekucyjnego. Co warto o nim wiedzieć?
Nie ma więc wątpliwości, że w kontekście upadłości konsumenckiej zawarcie intercyzy jest dobrym rozwiązaniem. Pozwala ono przede wszystkim na ochronę majątku małżonków. Oczywiście przy ewentualnym podejmowaniu decyzji o zawarciu umowy majątkowej małżeńskiej trzeba mieć na względzie jeszcze inne, szczegółowe okoliczności. Natomiast w kontekście upadłości konsumenckiej należy pamiętać, że umowa ta wywrze wskazane powyżej skutki tylko wówczas, gdy zostanie zawarta na co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
W przeciwnym przypadku nawet pomimo zawarcia intercyzy, majątek małżonka upadłego wejdzie w skład masy upadłości. Stąd rozdzielność majątkowa przed ogłoszeniem upadłości powinna zostać wprowadzona odpowiednio wcześnie. Zasadę tę stosuje się także do umów jedynie ograniczających wspólność majątkową małżeńską.
Upadłość konsumencka a rozdzielność majątkowa – zakończenie
Wraz z ogłoszeniem upadłości konsumenckiej pomiędzy małżonkami – z mocy samego prawa – powstaje rozdzielność majątkowa. Całość ich wspólnego majątku wchodzi w skład masy upadłości, a jednocześnie nie może zostać podzielona. Warto pamiętać, że w takich przypadkach małżonek upadłego może domagać się stosownych rozliczeń. Natomiast małżonkowie, którzy w momencie ogłoszenia upadłości pozostawali w ustroju rozdzielności majątkowej, zachowują swój majątek. Jednak zasada ta funkcjonuje tylko wówczas, gdy rozdzielność została wprowadzona odpowiednio wcześniej. W przypadku podpisania intercyzy termin ten wynosi co najmniej dwa lata przed dniem ogłoszenia upadłości.
