Postępowanie zabezpieczające w restrukturyzacji – najważniejsze zasady i reguły

Postępowanie zabezpieczające w restrukturyzacji służy temu, aby zagwarantować osiągnięcie celów tej procedury. Najważniejsze zasady i reguły rządzące zabezpieczeniami w restrukturyzacji wyjaśnia ekspert od tego rodzaju spraw. 

Spis treści:

1. Czemu służy postępowanie zabezpieczające?
2. Rodzaje zabezpieczeń w postępowaniu restrukturyzacyjnym
3. Zabezpieczenie w postępowaniu układowym
4. Zabezpieczenie w postępowaniu sanacyjnym
5. Postępowanie zabezpieczające w restrukturyzacji – to warto wiedzieć! 

Zainicjowanie postępowania restrukturyzacyjnego zawsze prowadzi do zmian w sposobie funkcjonowania dłużnika. Im bardziej zaawansowany rodzaj restrukturyzacji, tym są one dalej idące. Dlatego – zwłaszcza wtedy, gdy można mieć uzasadnione wątpliwości, czy dłużnik będzie postępował rzetelnie – warto rozważyć zastanowienie różnego rodzaju zabezpieczeń. Postępowanie zabezpieczające w restrukturyzacji zawsze służy temu, aby cele właściwego postępowania restrukturyzacyjnego zostały osiągnięte. W jaki sposób dobrze skorzystać z tych możliwości?

Czemu służy postępowanie zabezpieczające?

Każde postępowanie zabezpieczające – bez względu na to, czy jest wdrażane w postępowaniu cywilnym, karnym czy administracyjnym – ma dwa zasadnicze cele:

• umożliwienie prawidłowego biegu „właściwego postępowania”, a więc procedury służącej rozstrzygnięciu danej sprawy;
• ułatwienie egzekucji prawomocnego wyroku/decyzji.

Każdy rodzaj postępowania zabezpieczającego – a warto pamiętać, że może zostać ono zastosowane właściwie we wszystkich przewidzianych przez polskie prawo procedurach – ma niejako służebny charakter w stosunku do postępowania, które służy wydaniu prawomocnego orzeczenia sądu bądź decyzji organu administracji. Używając specjalistycznego, prawniczego języka, postępowanie zabezpieczające ma charakter wpadkowy czy incydentalny. Choć jednocześnie jest to postępowanie samodzielne, a więc toczy się na własnych zasadach.

Dobrą ilustracją dla tego stanu rzeczy są zabezpieczenia, jakie mogą zostać wdrożone w ramach procedury karnej. Tymczasowe aresztowanie, zakaz opuszczania kraju, zabezpieczenie finansowe czy poręczenie osoby bądź instytucji godnej zaufania to tylko niektóre z wielu przykładów mechanizmów służących temu, aby podejrzany mógł zostać osądzony, a wyrok wobec niego wykonany.

Natomiast z punktu widzenia postępowania cywilnego – w końcu restrukturyzacja stanowi jego rodzaj – zabezpieczenia można podzielić na:

• zabezpieczenie roszczeń pieniężnych;
• zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych;
• zabezpieczenie polegające na utrzymaniu – przez określony czas, np. związany z prowadzeniem właściwego postępowania – istniejącego stanu rzeczy (tzw. zabezpieczenie konserwacyjne);
• zabezpieczenie polegające na stworzeniu prowizorycznej sytuacji, utrzymującej się aż do prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy (tzw. zabezpieczenie nowacyjne).

W każdym razie postępowanie zabezpieczające – KPC rzeczywiście może być dla nas modelowym przykładem – nigdy nie stanowi ostatecznego rozstrzygnięcia. Co więcej – może zdarzyć się, że pomimo zastosowanych zabezpieczeń sprawa zostanie rozstrzygnięta inaczej, niż życzyłby sobie ten, na rzecz którego zostały one ustanowione.

Rodzaje zabezpieczeń w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Zgodnie z przepisami Prawa restrukturyzacyjnego w postępowaniu restrukturyzacyjnym mogą zostać zastosowane następujące rodzaje zabezpieczeń:

• ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego;
• ustanowienie tymczasowego zarządcy;
• zawieszenie postępowań egzekucyjnych prowadzonych w celu dochodzenia należności objętych z mocy prawa układem;
• uchylenie zajęcia rachunku bankowego.

W przypadku restrukturyzacji postępowanie zabezpieczające – komornik nie odgrywa w nim kluczowej roli – służy przede wszystkim zabezpieczeniu majątku dłużnika przez jakimikolwiek działaniami, które mogłyby go uszczuplić. Jasne jest, że im mniejsza jest wartość tego majątku, tym mniejsze szanse na osiągnięcie celów restrukturyzacji, w tym zwłaszcza na realizację postanowień układu. Przykładowo wyzbywanie się przez restrukturyzowanego dłużnika składników swojego majątku może wręcz uniemożliwić skuteczne przeprowadzenie restrukturyzacji. 

W postępowaniu restrukturyzacyjnym zabezpieczenie może zostać ustanowione na wniosek uprawnionych podmiotów – zwłaszcza wierzycieli – bądź z urzędu, przez sąd restrukturyzacyjny. 

W związku z tym postępowanie zabezpieczające – koszty jego przeprowadzania w omawianych tu przypadkach zależą od rodzaju wdrożonego zabezpieczenia – w sprawach restrukturyzacyjnych dotyczy przeważnie postępowania w sprawie rozpoznania wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego. 

Zabezpieczenie w postępowaniu układowym

Prawo restrukturyzacyjne stanowi, że w postępowaniu o otwarcie postępowania układowego zabezpieczenie majątku dłużnika może polegać na:

• ustanowieniu tymczasowego nadzorcy sądowego;
• zawieszeniu postępowania egzekucyjnego prowadzonego w celu egzekucji wierzytelności objętych z mocy prawa układem;
• uchyleniu zajęcia rachunku bankowego.

Jeżeli w sprawie zastosowano ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego, to dłużnik traci swobodę w dysponowaniu swoim majątkiem. Zgodnie z prawem może on dokonywać jedynie tych czynności, które nie przekraczają zakresu zwykłego zarządu. Tym samym może on – samodzielnie – tylko administrować swoim majątkiem, czyli dokonywać zwyczajnych, codziennych czynności związanych z zarządzaniem nim.

Ponadto zadaniem tymczasowego nadzorcy sądowego jest monitorowanie stanu majątku dłużnika. Jeżeli dostrzeże on jakiekolwiek zagrożenia co do zachowania jego integralności, ma on obowiązek wnioskowania o zmianę sposobu zabezpieczenia. Pod pewnymi względami jest to podobny mechanizm, jak postępowanie zabezpieczające w egzekucji. 

Zabezpieczenie w postępowaniu sanacyjnym

Natomiast w postępowaniu o otwarcie postępowania sanacyjnego sąd może zabezpieczyć majątek dłużnika przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego albo przez ustanowienie tymczasowego zarządcy. Oczywiście nie chodzi tu tylko o różnice terminologiczne. Tak, jak w powyżej opisanym przypadku ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego prowadzi do ograniczenia swobody dłużnika w dysponowaniu swoim majątkiem jedynie do czynności zwykłego zarządu.

Ponadto tymczasowy nadzorca sądowy:

• kontroluje czynności dłużnika;
• kontroluje przedsiębiorstwo dłużnika;
• sprawdza, czy majątek dłużnika jest dostatecznie zabezpieczony przed zniszczeniem.

Dalej idącym środkiem zabezpieczenia jest ustanowienie tymczasowego zarządcy. Zgodnie z Prawem restrukturyzacyjnym niezwłocznie po powołaniu ma on obowiązek objąć zarząd nad majątkiem dłużnika. Chociaż – także w tym przypadku postępowanie zabezpieczające egzekucyjne może być dobrym przykładem – nie ma on prawa dokonywać tych czynności, które są zadaniem zarządcy w postępowaniu restrukturyzacyjnym, a więc np. przygotowywać plan restrukturyzacji czy sporządzać spis inwentarza.  

W tym kontekście należy przypomnieć, że sanacja stanowi najbardziej rozbudowany spośród wszystkich rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych. W jej ramach chodzi nie tylko o zawarcie układu pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami, ale również o przeprowadzenie tzw. działań sanacyjnych, czyli czynności prawnych i faktycznych mających na celu kompleksowe rozwiązanie ekonomicznych problemów dłużnika. Dodatkowo wraz z otwarciem postępowania sanacyjnego dłużnik traci prawo zarządu swoim majątkiem. Okoliczności te należy wziąć pod uwagę wybierając rodzaj zabezpieczenia.

Postępowanie zabezpieczające w restrukturyzacji – to warto wiedzieć! 

Postępowanie zabezpieczające w restrukturyzacji służy temu, aby możliwym stało się osiągnięcie celów postępowania restrukturyzacyjnego – a więc przede wszystkim oddłużenie restrukturyzowanego dłużnika. Jednocześnie ustawodawca wprowadził zamknięty katalog rodzajów zabezpieczenia. Wśród nich największą popularnością cieszą się rozwiązania, na mocy których dłużnik jest ograniczany w prawie zarządu swoim majątkiem. Dzięki temu można być pewnym, że składniki majątkowe, które powinny służyć restrukturyzacji nie zostaną spieniężone ze szkodą dla tej procedury.