Zwarcie układu w upadłości – dawniej będące upadłością układową – stanowi możliwość zakończenia postępowania upadłościowego w sposób zbliżony do restrukturyzacji. Upadłość układowa – co jeszcze warto o niej wiedzieć? Na to pytanie w poniższym artykule odpowie zawodowy prawnik specjalizujący się w tego rodzaju sprawach.
Spis treści:
- Upadłość układowa w poprzednim stanie prawnym?
- Co to jest układ?
- Zawarcie układu w ramach postępowania upadłościowego – podstawowe wymogi
- Upadłość układowa a restrukturyzacja – najważniejsze zagadnienia
- Upadłość układowa – kto reprezentuje dłużnika?
- Zakończenie– najważniejsze informacje o upadłości układowej
W zdecydowanej większości przypadków najlepszym sposobem na odzyskanie należności przez wierzycieli jest „dogadanie się” z dłużnikiem. Pozwala to uniknąć procesu cywilnego, a następnie postępowania egzekucyjnego, którego skuteczność – zwłaszcza gdy wielu wierzycieli kieruje swoje roszczenia do tego samego majątku – stoi pod dużym znakiem zapytania. To właśnie z tych względów restrukturyzacja stanowi tak dobry sposób na oddłużenie przedsiębiorstwa. Dzięki niej dłużnik i wierzyciele poszukują wspólnego rozwiązania problemu nadmiernego zadłużenia firmy, jednocześnie działając „zbiorowo” – a więc przy uwzględnieniu całości uprawnień wierzycieli. Pozytywnym efektem tych prac jest układ, na mocy którego – po jego zatwierdzeniu przez sąd – dochodzi do restrukturyzacji zobowiązań dłużnika. Jednak warto pamiętać, że układ może zostać zawarty również w ramach postępowania upadłościowego. Co warto wiedzieć o tym rozwiązaniu?
Upadłość układowa w poprzednim stanie prawnym?
Upadłość układowa weszła do polskiej terminologii prawniczej już dość dawno, choć obecnie nie funkcjonuje, jako odrębny rodzaj postępowania upadłościowego. Inaczej sprawa przedstawiała się w poprzednim stanie prawnym, a więc na gruncie nieobowiązującej już ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze. Celem upadłości układowej było zawarcie porozumienia – a więc układu – pomiędzy upadłym dłużnikiem a jego wierzycielami. Dzięki temu przed dłużnikiem otwierała się możliwość dalszego prowadzenia działalności gospodarczej – pomimo tego, że ogłoszono jego upadłość.
Polecamy też: Jaka jest odpowiedzialność prokurenta za brak złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości? Wyjaśniamy
Upadłość układowa – zgodnie z Prawem upadłościowym i naprawczym – mogła zostać wdrożona tylko wówczas, gdy dłużnik uprawdopodobnił, że w wyniku jej przeprowadzenia wierzycieli zyskiwali szanse na zaspokojenie w wyższym stopniu, niż poprzez upadłość likwidacyjną. Przyjęcie układu było uzależnione od poparcia go przez odpowiednią większość wierzycieli; wchodził on w życie dopiero po zatwierdzeniu przez sąd upadłościowy.
Nawet to bardzo pobieżne przypomnienie, na czym polegała upadłość układowa, pozwala przyjąć, że dała ona podstawę obowiązującym postępowaniom restrukturyzacyjnym. W związku z tym dalszą część tego artykułu poświęcimy przede wszystkim analizie tego, jak przedstawia się upadłość układowa a restrukturyzacja. Jest to tym bardziej uzasadnione, gdy weźmie się pod uwagę, że obowiązujące Prawo upadłościowe również umożliwia zawarcie układu w ramach postępowania upadłościowego. Co to jest upadłość układowa i likwidacyjna?
Co to jest układ?
Kiedy zastanawiamy się nad zależnością pomiędzy upadłość likwidacyjna a układowa, trzeba przeanalizować, czym w ogóle jest układ. W aktualnym stanie prawnym, obowiązującym już od kilku lat, jest to centralne pojęcie ustawy – Prawo restrukturyzacyjne. W doktrynie prawa i w orzecznictwie sądów kwestia ta jest ujmowana rozmaicie. Niektórzy skłaniają się ku tezie, zgodnie z którą układ stanowi umowę cywilnoprawną między dłużnikiem a wierzycielami. Jednak nie jest to jednolicie przyjmowany pogląd. Jego przeciwnicy podnoszą, że układ dochodzi do skutku pod warunkiem jego zatwierdzenia przez sąd. Co prawda propozycje układowe muszą zyskać poparcie odpowiedniej większości wierzycieli, jednak jeżeli przyjętego układu nie zatwierdzi sąd, to po prostu nie będzie on obowiązywał. Definicja wyjaśniająca co to jest upadłość układowa, koniecznie musi uwzględniać te uwarunkowania. Przy założeniu oczywiście różnic zachodzących między restrukturyzacją a upadłością, której jednym z rodzajów jest upadłość układowa. Przepisy ją regulujące to zwłaszcza ustawa – Prawo upadłościowe.
W związku powyższym najlepsze wydaje się ujęcie, zgodnie z którym układ łączy w sobie elementy cywilnoprawne – sprowadzające się w pierwszym rzędzie do porozumienia między dłużnikiem a jego wierzycielami – z jurysdykcyjnym nadzorem ze strony sądu restrukturyzacyjnego lub sądu upadłościowego.
Upadłość układowa – co to jest wyjaśnię w dalszej części tekstu – bądź układ zawierany w ramach procedury restrukturyzacyjnej, nie może zostać tak po prostu odrzucona przez sąd. Jest to możliwe tylko wówczas, gdy zostaną spełnione przesłanki unormowane w Prawie upadłościowym lub w Prawie restrukturyzacyjnym. Jedną z najważniejszych z nich jest sprzeczność układu z prawem, np. z powodu nieprawidłowego rozwiązania w treści układu kwestii pomocy publicznej. Upadłość układowa osoby fizycznej również kieruje się tymi przepisami.
Zawarcie układu w ramach postępowania upadłościowego – podstawowe wymogi
Sednem każdego postępowania restrukturyzacyjnego jest dążenie do zawarcia układu, na mocy którego dochodzi do restrukturyzacji zobowiązań dłużnika. Jednak – choć cel tego rozwiązania jest nieco inny – układ może zostać zawarty także w czasie postępowania upadłościowego. Możliwość taką wprost dopuszcza art. 266a Prawa upadłościowego, zgodnie z którym w postępowaniu upadłościowym dopuszczalne jest zawarcie układu. Upadłość układowa nie jest więc osobnym rodzajem postępowania upadłościowego, ale możliwością, jaka istnieje w ramach każdej procedury upadłościowej. Nie ma tu różnicy co do samej natury układu, w porównaniu z układem w restrukturyzacji – jest ona wspólna, ale sama procedura zmierzająca do zawarcia układu. Upadłość układowa a restrukturyzacja to przede wszystkim dwa różne postępowania, których nie można prowadzić równocześnie. Trzeba się zdecydować albo na upadłość na podstawie Prawa upadłościowego, albo na restrukturyzację wynikającą z Prawa restrukturyzacyjnego. Natomiast upadłość może przybrać postać tzw. upadłości likwidacyjnej, gdzie po prostu sprzedaje się całość majątku upadłego dłużnika, bądź upadłości układowej, gdy zawiera się układ między dłużnikiem a wierzycielami. Dlatego różnica między upadłość układowa a likwidacyjna, to dwa tryby jednego rodzaju postępowania, czyli postępowania upadłościowego. Propozycje układowe w postępowaniu upadłościowym w tym przypadku mogą zostać złożone przez:
- upadłego;
- wierzyciela;
- syndyka.
Zawsze złożenie wniosku o zawarcie układu w ramach postępowania upadłościowego poważnie wpływa na bieg samej upadłości. Wynika to przede wszystkim z dwóch czynników:
- wraz ze złożeniem propozycji układowych można wnioskować o całkowite lub częściowe wstrzymanie likwidacji masy upadłości do czasu zatwierdzenia układu. Wstrzymania tego może dokonać sędzia-komisarz;
- prawomocne zatwierdzenie układu kończy postępowanie upadłościowe.
W tych dwóch punktach można by także streścić najważniejsze różnice, jakie zachodzą w temacie „upadłość układowa a likwidacyjna”. Trzeba przy tym pamiętać, że – zgodnie z Prawem upadłościowym – niedopuszczalne jest wstrzymanie likwidacji masy upadłości, jeżeli propozycje układowe nie przewidują zaspokojenia wierzytelności nieobjętych układem niezwłocznie po zatwierdzeniu układu i prawomocnym zakończeniu postępowania na tej podstawie.
Przeczytaj również: Opłata od wniosku o uzasadnienie – najważniejsze informacje
Poza tym sędzia-komisarz wstrzymuje likwidację masy upadłości wyłącznie w zakresie, jaki jest niezbędny do wykonania układu. W pozostałym zakresie likwidacja majątku dłużnika, który wszedł w skład masy upadłości, toczy się nadal. Przy czym nigdy nie można wstrzymać likwidacji masy, gdy sprzeciwi się temu wierzyciel upadłego zabezpieczony rzeczowo (np. hipoteką bądź zastawem).
Zawarcie i zatwierdzenie układu kończy postępowanie upadłościowe. Tym samym należności wobec wierzycieli są regulowane na zasadach przyjętych w układzie. To z kolei w praktyce zdecydowanie upodabnia upadłość układową do restrukturyzacji. Przy czym – co warto jeszcze raz podkreślić – analizując, co to jest upadłość układowa w obowiązującym stanie prawnym, trzeba podkreślić, iż nie jest to jakaś odrębna procedura, ale możliwość, jaką ustawodawca pozostawił uczestnikom postępowania upadłościowego.
Upadłość układowa a restrukturyzacja – najważniejsze zagadnienia
Stosownie do przepisu art. 266f Prawa upadłościowego – w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie – do zawierania układu w czasie trwania upadłości odpowiednio stosuje się regulacje Prawa restrukturyzacyjnego. Trudno stworzyć kompleksową listę zagadnień, do których w omawianych tu przypadkach należałoby stosować Prawo restrukturyzacyjne. Jednak – z praktycznego punktu widzenia – należy wskazać przede wszystkim na:
- dopuszczalną treść układu, a co za tym idzie także propozycji układowych;
- zakres wierzytelności objętych układem;
- wykonywanie prawa głosu przez wierzycieli;
- podział wierzycieli na grupy;
- sposób zwoływania i przeprowadzania zgromadzenia wierzycieli;
- większość wymaganą do przyjęcia układu i tryb jego zatwierdzania.
Zobacz też: Polityka Nowej Szansy – na czym ona polega? Najważniejsze informacje
Upadłość układowa – kto reprezentuje dłużnika?
„Odpowiednie” stosowanie przepisów Prawa restrukturyzacyjnego do zawierania układu w upadłości, pozwala także na ustalenie, kto reprezentuje dłużnika w ramach upadłości układowej. Otóż w postępowaniu tym zawsze czynność zastrzeżone w Prawie restrukturyzacyjnym dla nadzorcy sądowego lub zarządcy wykonuje syndyk. Tym samym to do syndyka będzie należała reprezentacja upadłego także w omawianych tu przypadkach.
Rozwiązanie to jest jednym z przejawów zabezpieczenia praw wierzycieli przez ustawodawcę. Otóż rolą syndyka w każdym postępowaniu upadłościowym jest zachowanie obiektywizmu – nigdy nie może on działać na rzecz któregokolwiek uczestników, a jedynie w celu osiągnięcia założeń stawianych postępowaniu upadłościowemu. Należy do nich dążenie do zaspokojenia roszczeń wierzycieli w jak najwyższym stopniu, przy jednoczesnym – o ile pozwolą na to racjonalne względy – zachowaniu przedsiębiorstwa dłużnika. To właśnie realizacji tych celów ma być podporządkowane także ewentualne zawarcie układu w ramach postępowania upadłościowego.
Zainteresuj się: Na czym polega konwersja wierzytelności na udziały, akcje lub kapitał? Odpowiada ekspert
Zakończenie– najważniejsze informacje o upadłości układowej
Na gruncie ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze funkcjonowało postępowanie określane mianem układu w upadłości, które ewoluowało w aktualnie obowiązujące procedury restrukturyzacyjne. Nie zmienia to faktu, że także teraz istnieje możliwość, aby dłużnik i wierzyciele zawarli układ w ramach trwającego postępowania upadłościowego. W tym celu konieczne jest wyjście z odpowiednią inicjatywą przez co najmniej jeden z uprawnionych podmiotów – tj. upadłego dłużnika, wierzycieli lub syndyka – przyjęcie układu, a następnie zatwierdzenie go przez sąd. Pozytywne przejście tej ścieżki oznacza zakończenie postępowania upadłościowego oraz obowiązek spłaty wierzycieli na zasadach określonych w układzie. To z kolei zdecydowanie upodabnia układ w upadłości do restrukturyzacji.
