Postępowanie naprawcze a restrukturyzacyjne

Postępowanie naprawcze, które funkcjonowało do końca 2015 roku, można uznać za pierwowzór restrukturyzacji. Jakie są różnice pomiędzy tymi procedurami? Wyjaśnia ekspert.

Spis treści:

Postępowanie naprawcze – pierwowzór restrukturyzacji
Postępowanie naprawcze a restrukturyzacyjne
Najważniejsze cechy restrukturyzacji
Korzyści płynące z restrukturyzacji
Postępowanie naprawcze w sprawach budowlanych
Zakończenie – czym różni się restrukturyzacja od postępowania naprawczego?

Każde przedsiębiorstwo należy ratować – co prawda hasło to ma pewne ograniczenia, jednak uznaje się je za generalną zasadę. Także dla wierzycieli przeważnie dalsze prowadzenie działalności gospodarczej przez dłużnika stwarza lepsze perspektywy na uzyskanie spłaty zobowiązań. Z podobnych założeń wyszedł ustawodawca, wprowadzając w życie 1 stycznia 2016 roku Prawo restrukturyzacyjne, a wcześniej – w ramach ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze – umożliwiając wszczęcie i przeprowadzenie wobec zadłużonego przedsiębiorcy postępowania naprawczego. Rzeczywiście, pomiędzy tą procedurą a regulacjami Prawa restrukturyzacyjnego zachodzi szereg podobieństw, ale chyba jeszcze więcej różnic. Co więc powinieneś o nich wiedzieć?

Postępowanie naprawcze – pierwowzór restrukturyzacji

Postępowanie naprawcze funkcjonowało w polskim systemie prawa do 1 stycznia 2016 roku, czyli do dnia wejścia w życie przepisów Prawa restrukturyzacyjnego. Pod pewnymi względami można uznać, że postępowanie to stanowiło pierwowzór obecnie funkcjonujących procedur restrukturyzacyjnych. Teza ta jest tym bardziej uprawniona, gdy weźmie się pod uwagę to, że postępowania te w istocie mają wspólny cel: uratowanie zadłużonego przedsiębiorcy przed upadłością.

Prawo upadłościowe i naprawcze – czyli ustawa funkcjonująca obecnie pod nazwą „Prawo upadłościowe” – pozwalało zainicjować postępowanie naprawcze wobec przedsiębiorcy zagrożonego niewypłacalnością, który po prostu chciał nadal prowadzić swój biznes, a więc uniknąć upadłości. Co istotne, omawiane tu postępowanie inicjowało oświadczenie samego dłużnika składane w sądzie upadłościowym. Z tego względu – co do zasady – to zadłużony przedsiębiorca dokonywał wyboru, czy skorzysta z postępowania naprawczego.

Jeżeli zdecydował się na ten krok, ustawodawca zobowiązywał go do przedłożenia wraz ze stosownym oświadczeniem szeregu dokumentów. Wśród nich do najważniejszych można było zaliczyć:

plan naprawczy,
aktualny wykaz majątku wraz z jego szacunkową wartością,
sprawozdanie finansowe oraz spis wierzytelności,
informację o ustanowionych na jego majątku ograniczonych prawach rzeczowych.

Oświadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego podlegało obwieszczeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, w co najmniej jednym dzienniku o zasięgu lokalnym oraz w jednym ogólnopolskim. Po zainicjowaniu omawianej procedury sąd ustanawiał nadzorcę sądowego. Jednocześnie wraz z rozpoczęciem postępowania naprawczego, zawieszeniu podlegała możliwość spłat zobowiązań przez przedsiębiorcę. Zamykała się także możliwość wszczęcia wobec niego postępowań egzekucyjnych. Głównym celem procedury naprawczej było zawarcie układu z wierzycielami. Na mocy tego przeprowadzano restrukturyzację zobowiązań – a więc na nowo określano zasady ich spłaty.

Przeczytaj także: Oddłużanie firmy krok po kroku. Omawiamy dostępne możliwości

Jak już wspomniano, postępowanie naprawcze może zostać uznane za pierwowzór obowiązujących obecnie procedur restrukturyzacyjnych. Nawet pobieżna znajomość Prawa restrukturyzacyjnego pozwala na wskazanie najważniejszych podobieństw, tzn.:

pozostawienie dłużnikowi inicjatywy w zakresie rozpoczęcia procedury,
dążenie do zawarcia układu z wierzycielami,
ograniczenie w możliwości prowadzenia egzekucji wobec dłużnika korzystającego z procedury,
nastawienie na uniknięcie konieczności likwidacji działalności gospodarczej i związanej z tym, chociażby redukcji zatrudnienia,
ochrona praw wierzycieli przed niekorzystnymi dla nich czynnościami dłużnika.

Z drugiej jednak strony postępowanie naprawcze miało szereg mankamentów, które ujawniały się szczególnie w przypadku przedsiębiorców prowadzących rozbudowaną działalność, bądź posiadających duży portfel wierzytelności. Kiedy więc analizujesz zagadnienie „postępowanie naprawcze a restrukturyzacyjne”, pamiętaj o tym, że procedury restrukturyzacyjne stanowią o wiele bardziej – w porównaniu z postępowaniem naprawczym – poważne sprawy, pozwalające na kompleksowe rozwiązanie kryzysu zadłużenia. Dlatego, mówiąc nieco obrazowo, postępowanie naprawcze – zarówno przepisy regulujące jego przebieg, jak i praktyka ich stosowania – stanowiło podstawę, na której zbudowano postępowanie restrukturyzacyjne, w jego poszczególnych odmianach.

Najważniejsze cechy restrukturyzacji

W tym kontekście warto przypomnieć, że zgodnie z aktualnie obowiązującym Prawem restrukturyzacyjnym restrukturyzacja może zostać przeprowadzona w ramach czterech postępowań:

postępowania o zatwierdzenie układu,
przyspieszonego postępowania układowego (określanego także jako uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne),
postępowania układowego,
postępowania sanacyjnego.

Każda z tych procedur charakteryzuje się zarówno specyficznym przebiegiem, jak i skutkami dla dłużnika i jego majątku. Jednak ich wspólnym mianownikiem jest dążenie do zawarcia układu, na mocy którego dochodzi do restrukturyzacji zobowiązań. W przypadku postępowania sanacyjnego, w ramach procedury prowadzi się dodatkowo działania sanacyjne. Ich celem jest przywrócenie przedsiębiorstwa do optymalnej kondycji gospodarczej. Tym samym sanacja stanowi jedną z najbardziej rozbudowanych procedur restrukturyzacyjnych. Stosowana jest przede wszystkim wobec dłużników wymagających głębokiej i wszechstronnej restrukturyzacji.

Prawo upadłościowe i naprawcze właściwie nie przewidywało tego rodzaju możliwości. Przed 2016 rokiem regułą w przypadku poważnie zadłużonych przedsiębiorców było ogłoszenie upadłości. Oczywiście nadal do tego dochodzi, jednak nie ma wątpliwości – także w świetle obowiązującego stanu prawnego – że pierwszeństwo przed upadłością zawsze ma restrukturyzacja. Efektywne skorzystanie z procedur przewidzianych w Prawie restrukturyzacyjnym stwarza realne możliwości rozwiązania problemów. Jasno dowodzi tego doświadczenie oraz statystyki odnoszące się do spraw restrukturyzacyjnych.

Etapy postępowania restrukturyzacyjnego zasadniczo są dwa:

postępowanie w przedmiocie rozpoznania wniosku o otwarcie restrukturyzacji, w którym sąd bada, czy wybrana przez wnioskodawcę procedura restrukturyzacyjna w ogóle jest dopuszczalna w realiach, w jakich znalazł się zadłużony przedsiębiorca,
właściwie postępowanie restrukturyzacyjne, wdrażane pod warunkiem pozytywnego rozpatrzenia powyższego wniosku przez sąd restrukturyzacyjny.

Wyjątkiem od tej reguły jest uproszczona restrukturyzacja. W postępowaniu o zatwierdzenie układu nie składa się wniosku upadłościowego. Dłużnik, który chce skorzystać z tej procedury – a dodajmy, że jest ona mało sformalizowana i pozwalająca na szybkie oddłużenie, a przez to bardzo korzystna – musi zawrzeć umowę z samodzielnie wybranym doradcą restrukturyzacyjnym, który będzie pełnił funkcję nadzorcy układu. Wówczas możliwe jest – po spełnieniu dodatkowych warunków – obwieszczenie o otwarciu uproszczonej restrukturyzacji, od którego zaczyna biec czteromiesięczny termin na złożenie w sądzie restrukturyzacyjnym wniosku o zatwierdzenie układu. Sąd zajmuje się sprawą właściwie dopiero na tym etapie.

Zawsze jednak zatwierdzenie układu w postępowaniu restrukturyzacyjnym możliwe jest tylko wtedy, gdy „za” złożonymi propozycjami układowymi zagłosuje wymagana większość wierzycieli, a jednocześnie przyjęty układ nie jest sprzeczny z prawem.

Natomiast propozycje układowe, najczęściej przygotowywane przez dłużnika, mogą obejmować wszelkie rozwiązania, jakie są zgodne z prawem. W Prawie restrukturyzacyjnym ustawodawca zamieścił jedynie katalog dopuszczalnych metod restrukturyzacji, zamieszczając w nim:

odroczenie terminu wykonania,
rozłożenie spłaty na raty,
zmniejszenie wysokości,
konwersję wierzytelności na udziały lub akcje,
zmianę, zamianę lub uchylenie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność.

Jednocześnie warto zapytać, dlaczego w ogóle restrukturyzacja jest dobrym rozwiązaniem. Jakie korzyści płyną z tej procedury?

Korzyści płynące z restrukturyzacji

Postępowanie naprawcze, a zwłaszcza doświadczenia płynące z wersji Prawa restrukturyzacyjnego sprzed 2016 roku, nauczyło ustawodawcę, sądy, zadłużonych przedsiębiorców i ich wierzycieli tego, że o wiele lepszym rozwiązaniem jest uratowanie firmy i umożliwienie przedsiębiorcy dalszego prowadzenia jego działalności gospodarczej. Korzyść wynikająca z takiego stanu rzeczy jest w istocie bardzo prosta: powrót do dobrego i przynoszącego zyski funkcjonowania na rynku daje większe szanse na to, że dłużnik spłaci swoje zadłużenie. Na tym zaś najbardziej zależy wierzycielom.

Filozofię tę realizuje postępowanie restrukturyzacyjne, które pozwala dłużnikowi zrestrukturyzować jego zobowiązania w drodze zawarcia układu z wierzycielami. Jednocześnie zawsze postępowanie restrukturyzacyjne prowadzi się po to, żeby zapewnić uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika, dzięki czemu może on na bieżąco wypracowywać środki niezbędne do wykonywania układu. Cel ten realizują wszystkie postępowania restrukturyzacyjne. Dodatkowo w sanacji istnieje możliwość przeprowadzenia działań sanacyjnych, przez które ustawodawca w Prawie restrukturyzacyjnym rozumie czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją.

W każdym razie, gdyby z tego punktu widzenia chcieć podsumować zależność zachodzącą na linii postępowanie naprawcze a restrukturyzacyjne, można by użyć tylko jednego słowa: kontynuacja.

Przeczytaj również: Zgłoszenie wierzytelności – co to jest i jak je zrobić?

Postępowanie naprawcze w sprawach budowlanych

Jednak z faktu, że przepisy dotyczące pokrótce opisanego powyżej postępowania naprawczego zostały uchylone, nie wynika, iż w ogóle termin ten nie funkcjonuje w polskim porządku prawnym. Wręcz przeciwnie, z tym że postępowanie naprawcze dotyczy jedynie kwestii związanych z realizacją inwestycji budowlanych. Przez postępowanie naprawcze (art. 51 Prawa budowlanego jest tu jednoznaczny) rozumiemy procedurę, w wyniku której doprowadzamy do zgodności z prawem inwestycji zrealizowanej z naruszeniem obowiązujących norm.

Nie wdając się we wszystkie skomplikowane szczegóły dotyczące wskazanej tu procedury, jej istotą jest nałożenie na inwestora obowiązku sporządzenia i przedstawienia projektu zagospodarowania działki/terenu, lub projektu architektoniczno-budowlanego zamiennego. W dokumentach tych – a także innych, których obowiązek przedstawienia może wynikać z przepisów szczególnych – należy uwzględnić wszystkie z dokonanych odstępstw. Po zaakceptowaniu nowych opracowań przez właściwy organ, wprowadzone w budowie odstępstwa staną się legalne.

Nie ma więc wątpliwości, że postępowanie naprawcze w sensie przepisów Prawa budowlanego właściwie nie ma nic wspólnego z analogicznie określaną procedurą w uchylonych przepisach Prawa upadłościowego i naprawczego, czy tym bardziej z postępowaniami restrukturyzacyjnymi. Zbieżność terminologiczna – wykorzystywana przede wszystkim w doktrynie prawa – jest w tym wypadku zupełnie przypadkowa.

Zakończenie – czym różni się restrukturyzacja od postępowania naprawczego?

Pod wieloma względami postępowanie naprawcze, które funkcjonowało pod rządami ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, może zostać uznane za pierwowzór restrukturyzacji. Procedury te upodabnia do siebie przede wszystkim wspólny cel, a więc dążenie do zawarcia układu z wierzycielami. Poza tym, w postępowaniu naprawczym, analogicznie do restrukturyzacyjnego, inicjatywa do jego rozpoczęcia spoczywała po stronie dłużnika. Z drugiej jednak strony nie ma wątpliwości, że restrukturyzacja pod wieloma względami po prostu różni się od postępowania naprawczego. Przede wszystkim Prawo restrukturyzacyjne daje kompleksowe narzędzia do rozwiązania kryzysu zadłużenia. Tych zaś nie stwarzało Prawo upadłościowe i naprawcze. W obecnym stanie prawnym, postępowanie restrukturyzacyjne jest najlepszym sposobem na oddłużenie przedsiębiorcy poprzez zawarcie układu z wierzycielami, a tym samym na uratowanie firmy przed upadkiem. Dlatego po prostu warto z niego korzystać, gdy pojawiają się problemy z regulowaniem wierzytelności.

Specjalizujemy się w restrukturyzacji spółek i firm w całej Polsce!

Postępowanie naprawcze a restrukturyzacyjne – jakie są różnice?

Postępowanie naprawcze – pierwowzór restrukturyzacji