Każdy dług po upływie określonego czasu podlega przedawnieniu, a więc nie może być egzekwowany. O czym należy pamiętać w kwestii przedawnienia? Odpowiedź znajdziesz w niniejszym artykule.
Spis treści
- Przedawnienie długu – podstawowe informacje
- Kiedy przedawnia się dług?
- Zasady obliczania terminu przedawnienia
- Zawieszenie i przerwanie biegu przedawnienia
- Czy warto spłacać przedawnione długi?
- Przedawnienie długu – skrót najważniejszych informacji
Czy długi się przedawniają? Takie pytanie niejednokrotnie zadają sobie zarówno dłużnicy, jak i wierzyciele. Odpowiedź na nie jest oczywiście twierdząca. Jednak terminy i zasady, na jakich dochodzi do przedawnienia, są zróżnicowane i uzależnione przede wszystkim od treści stosunku prawnego oraz przepisów prawa. Okoliczności te należy wziąć pod uwagę przy obliczaniu terminu przedawnienia każdego roszczenia.
Tym bardziej że na fali aktualnych problemów gospodarczych problem przedawnienia długu staje się coraz bardziej aktualny. Po prostu zawsze warto sprawdzić przedawnienie długu. Jak to zrobić? Najważniejszą sprawą jest prawidłowe ustalenie terminu przedawnienia. To zaś – niestety – nie zawsze jest łatwe zadanie.
Przedawnienie długu – podstawowe informacje
Zgodnie z Kodeksem cywilnym roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Wyjątki od tej zasady mogą zostać ustanowione jedynie w ustawie. Jednak faktem jest, że instytucja przedawnienia jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych spośród wszystkich rozwiązań prawa cywilnego. W końcu przedawnienie długów jest zagadnieniem, którym żywo interesują się zarówno dłużnicy, jak i wierzyciele. Oczywiście z zupełnie różnych powodów.
Po upływie okresu przedawnienia dłużnik ma prawo odmówić wierzycielowi spełnienia określonego świadczenia. Mówiąc inaczej, przedawnienie długu zamyka drogę do jego egzekucji, chociażby w drodze postępowania prowadzonego przez komornika. Co prawda z procesowego punktu widzenia do osiągnięcia tego skutku potrzebne jest spełnienie dodatkowych warunków, chociażby podniesienie stosownych zarzutów, jednak nie ma wątpliwości, że skuteczne skorzystanie z przedawnienia może uwolnić dłużnika od obowiązku świadczenia. I to bez żadnych negatywnych konsekwencji.
Należy jednocześnie pamiętać, że po upływie terminu przedawnienia nigdy nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. W stosunkach pomiędzy prowadzącymi działalność gospodarczą a osobami fizycznymi nieprowadzącymi takiej działalności nie jest konieczne podnoszenie przez konsumenta zarzutu przedawnienia. Jest to jeden wielu przykładów świadczących o daleko idącej, prawnej ochronie konsumentów. Aczkolwiek warto podkreślić, że sąd ma prawo – w wyjątkowych okolicznościach – nie uwzględnić przedawnienia roszczenia przeciwko konsumentowi. Tym samym wówczas nie dochodzi do przedawnienia długu.
Przeczytaj także: Kapitał obrotowy. Definicja i charakterystyka
Kiedy przedawnia się dług?
Udzielenie precyzyjnej odpowiedzi na pytanie, kiedy przedawnia się dług, zależy od szeregu okoliczności. W tym przede wszystkim od natury stosunku prawnego łączącego dłużnika z wierzycielem. Poza tym należy pamiętać, że ustawodawca w Kodeksie cywilnym określił zarówno podstawowe, ogólne, terminy przedawnienia, jak i odnoszące się do określonych stosunków prawnych. Terminy te mogą wynikać także z ustaw szczegółowych.
Dlatego obliczając, po ilu latach przedawnia się dług, zawsze należy w pierwszej kolejności ustalić, z jakiego stosunku prawnego on wynika. Następnie trzeba zbadać, czy dla tego rodzaju stosunków ustawodawca nie wprowadził specjalnego terminu przedawnienia. Jeżeli nie, wówczas znajdą zastosowanie „ogólne” terminy zdefiniowane w Kodeksie cywilnym. W rzeczywistości to z Kodeksu cywilnego wynika podstawowy termin przedawnienia.
Zgodnie z Kodeksem termin przedawnienia wynosi sześć lat. Natomiast dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednocześnie koniec terminu przedawnienia zawsze przypada na koniec roku kalendarzowego. Skoro więc koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, to oznacza to, że nie ma potrzeby obliczania tego terminu „co do dnia” – wystarczy ustalenie roku, w którym on upływa. Aczkolwiek zasada ta nie ma zastosowania do terminów przedawnienia krótszych niż dwa lata. Wówczas termin przedawnienia długu należy obliczyć właśnie „co do dnia”. Jednak, biorąc pod uwagę jedynie dwuletni termin przedawnienia, przeważnie nie jest to trudne zadanie.
Warto przeczytać: Biała lista podatników VAT – co to jest i do czego służy?
Roszczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
Prawidłowe zastosowanie tych regulacji wymaga przede wszystkim ustalenia, czym są roszczenia o świadczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. W doktrynie prawa przez świadczenie okresowe najczęściej rozumie się przekazywanie przez zobowiązanego na rzecz uprawnionego pewnej ilości pieniędzy lub rzeczy oznaczonych rodzajowo. Jednak świadczenia te nie składają się na z góry określoną co do wielkości całość – zależy ona jedynie od trwania danego stosunku prawnego.
Z tego też względu każde ze świadczeń okresowych ma charakter samoistny. Co z kolei odróżnia je od jednego świadczenia, ale rozłożonego na raty. Do najczęściej spotykanych roszczeń o świadczenia okresowe należą te o zapłatę czynszu, odsetek czy rent.
Natomiast w przypadku roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej należy wyjść od tego, czy jest „działalność gospodarcza”. W doktrynie i orzecznictwie właściwie ugruntowany jest pogląd, że mamy z nią do czynienia wówczas, gdy daną działalność cechuje profesjonalny charakter, wykonywanie na własny rachunek, powtarzalność, uczestnictwo w obrocie gospodarczym, podporządkowanie regułom opłacalności i zysku. Tylko wówczas, gdy roszczenie wiąże się z tak pojętą działalnością, do jego przedawnienia może mieć zastosowanie trzyletni termin. Zawsze więc warto sprawdzić, czy przedawnienie długu rzeczywiście powinno zostać obliczone zgodnie z zasadami przewidzianymi dla zadłużenia związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej. Niekiedy ustalenie tych okoliczności wymaga naprawdę pogłębionych analiz.
Zasady obliczania terminu przedawnienia
Nowelizacja Kodeksu cywilnego sprzed kilku lat, na mocy której ustawodawca zdecydował, że termin przedawnienia będzie się kończył wraz z upływem danego roku, a nie konkretnego dnia był jednym z ważniejszych ułatwień dla dłużników i wierzycieli. Jednak z punktu widzenia obliczania tego terminu nie mniej istotne jest ustalenie początku jego biegu. Bez tego nie sposób ustalić, kiedy dług się przedawnia.
Kodeks cywilny stanowi, że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Jednak bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.
Zobacz koniecznie: Potrącenie – na czym polega i kiedy jest możliwe?
Co do zasady więc termin przedawnienia rozpoczyna swój bieg wtedy, kiedy uprawniony może najczęściej żądać spełnienia określonego roszczenia. Jednak także od tej reguły istnieje szereg wyjątków. Pierwszy z nich odnosi się do sytuacji, w której wymagalność zależy od podjęcia czynności przez uprawnionego. Zastosowanie ogólnej reguły do takiej sytuacji oznaczałoby, że uprawniony może sam zdecydować, kiedy rozpocznie się przedawnienie. To z kolei kłóciłoby się z istotą omawianej tu instytucji prawnej. Dlatego ustawodawca zdecydował, że w takich okolicznościach przedawnienie biegnie tak, jakby uprawniony podjął stosowną czynność w pierwszym możliwym terminie. W analogiczny sposób przedawniają się roszczenia o zaniechanie.
Zobacz również: Upadłość – co to jest i jakie są jej rodzaje? Wyjaśnia ekspert
Zawieszenie i przerwanie biegu przedawnienia
Jednak rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia nie musi oznaczać, że bez żadnych przeszkód dojdzie on do skutku. Kodeks cywilny rozróżnia dwa typy zdarzeń, które wpływają na bieg przedmiotowego terminu: zawieszenie i przerwanie. W pierwszym przypadku chodzi o takie zdarzenia, które powodują, że termin przedawnienia w ogóle nie zaczyna biec, bądź jego bieg podlega wstrzymaniu. Z zawieszeniem biegu terminu przedawnienia mamy do czynienia przykładowo w przypadku roszczeń dzieci przeciwko rodzicom. Podlegają one zawieszeniu przez cały czas trwania władzy rodzicielskiej.
Natomiast przerwanie biegu terminu przedawnienia polega na tym, że po wystąpieniu określonego zdarzenia termin ten biegnie od samego początku. Ustawodawca wskazał na trzy rodzaje takich zdarzeń:
- Każda czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw, lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia, lub zabezpieczenia roszczenia;
- Uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;
- Wszczęcie mediacji.
Należy przy tym pamiętać, że w pierwszym i ostatnim z wymienionych powyżej przypadków przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie nie zostanie zakończone.
Czy warto spłacać przedawnione długi?
W momencie, w którym następuje przedawnienie długu, nie musisz obawiać się egzekucji komorniczej. Czasem jednak trzeba pamiętać o tym, aby w ramach odpowiedniego postępowania zgłosić zarzut przedawnienia. Jednak, o czym szerzej pisałem powyżej, przedawnienie długu nie oznacza, że nie może być on spłacony. Wręcz przeciwnie – nie ma żadnych przeszkód do tego, aby dłużnik z własnej woli pokrył swoje zobowiązania wobec wierzyciela. Niekiedy warto zastanowić się, czy nie jest to dobry krok.
Oczywiście – idąc za starą zasadą „umów należy dotrzymywać” – wszystkie długi powinny być regulowane. Przedawniony dług warto pokryć zwłaszcza wtedy, gdy może się to okazać dobry krok do nawiązania czy podtrzymania współpracy pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem. Dzieje się tak zwłaszcza w obrocie pomiędzy przedsiębiorcami. Perspektywy na dobry biznes przeważnie są w stanie przykryć dawne trudności we wzajemnych relacjach, a spłata zobowiązania pomimo przedawnienia długu tylko może utwierdzić wszystkich zainteresowanych w tym przekonaniu.
Przedawnienie długu – skrót najważniejszych informacji
Przedawnienie należności należy do jednego z ważniejszych zagadnień prawa cywilnego, z które dotyczy właściwie wszystkich dłużników i wierzycieli. W końcu przedawnienie długu oznacza kres możliwości jego egzekucji. Tym samym wierzyciel może liczyć jedynie na dobrą wolę dłużnika, który postanowi dobrowolnie spełnić świadczenie. Z tych względów właściwie zawsze warto sprawdzić przedawnienie długu. Jeżeli dług się przedawnił, to wierzyciel będzie mógł liczyć jedynie na dobrą wolę dłużnika w spełnieniu ciążących na nim obowiązków. Nie będą one jednak mogły być przymusowo wyegzekwowane, np. przez komornika. Stąd tak duże znaczenie terminów przedawnienia długu. Kodeks cywilny wprowadza dwa podstawowe terminy przedawnienia: sześcioletni i trzyletni. Jednak w praktyce można wyróżnić ich o wiele więcej. Do obliczenia prawidłowego terminu potrzeba zarówno właściwego określenia natury stosunku prawnego, jak i znajomości przepisów prawa.
