Umowa międzynarodowa jest zaliczana nie tylko do jednego z fundamentalnych instrumentów realizacji polityki międzynarodowej, ale również do podstawowego źródła prawa międzynarodowego. Zawieranie takich kontraktów to proces skomplikowany, który wymaga dogłębnej znajomości norm prawnych. Warto przyjrzeć się również, jakie konsekwencje niesie za sobą ratyfikacja i jakie przepisy rządzą tym procesem na gruncie polskiego prawa. Z tego względu warto wiedzieć:
- czym jest umowa międzynarodowa;
- jakie są sposoby zawarcia umowy;
- najważniejsze przepisy polskiego prawa regulujące zagadnienie umów międzynarodowych.
Dzięki lekturze poniższego tekstu żadne z tych zagadnień nie będzie stanowiło dla Ciebie tajemnicy.
Spis treści:
- Czym jest umowa międzynarodowa i kto ją może zawierać?
- Ważna umowa międzynarodowa – jakie są warunki prawne?
- Ratyfikacja umowy międzynarodowej – kiedy jest konieczna
- Ustawa o umowach międzynarodowych – najważniejsze przepisy
- Umowa międzynarodowa – kompendium wiedzy
Często nawet nie zdajemy sobie sprawę, jak bardzo kwestie międzynarodowe wpływają na nasze codzienne życie. Wystarczy przywołać tu funkcjonowanie Unii Europejskiej, które w niezwykle istotny sposób przekłada się na nasze krajowe prawodawstwo. Co więcej, prawo międzynarodowe w coraz poważniejszy sposób normuje zagadnienia, z którymi każdy z nas się spotyka. Podstawowym instrumentem regulacji pozostaje w tym przypadku umowa międzynarodowa. Czym ona dokładnie jest i jak się ją zawiera? Zachęcamy do lektury!
Czym jest umowa międzynarodowa i kto ją może zawierać?
W ścisłym sensie umowa międzynarodowa oznacza wiążące porozumienie zawarte na mocy zgodnych oświadczeń woli wyrażonych przez co najmniej dwa podmioty prawa międzynarodowego. Zalicza się do nich przede wszystkim państwa oraz organizacje międzynarodowe, przykładowo Unię Europejską bądź Organizację Narodów Zjednoczonych. W tym znaczeniu umowa międzynarodowa jest jednym z kluczowych źródeł prawa międzynarodowego. Warto przy tym zaznaczyć, że w praktyce tego rodzaju porozumienia są różnie nazywane. Niekiedy umowy te są zawarte także w kilku dokumentach.Jednak odpowiedź na pytanie kto zawiera umowy międzynarodowe, jedynie na pierwszy rzut oka nie budzi większych kontrowersji. W rzeczywistości jest inaczej, zwłaszcza, gdy weźmie się pod uwagę, że współczesny obrót międzynarodowy jest na tyle skomplikowany, że nie zawsze państwa – a więc tradycyjne podmioty prawa międzynarodowego – odgrywają w nim kluczową rolę.
Ponadto w obrocie międzynarodowym funkcjonują także podmioty prywatne, w tym zwłaszcza przez przedsiębiorców. W związku z tym wyróżniamy:
- publiczne prawo międzynarodowe;
- prawo międzynarodowe prywatne.
Ważna umowa międzynarodowa – jakie są warunki prawne?
Biorąc pod uwagę całokształt uwarunkowań prawnych należy przyjąć, że do zawarcia umowy międzynarodowej niezbędne jest:
- złożenie zgodnych oświadczeń woli przez co najmniej dwa podmioty prawa międzynarodowego;
- przestrzeganie norm prawno-międzynarodowych dotyczących zawierania umów;
- przestrzeganie norm wewnętrznych (np. krajowych) określających kompetencje i tryb zawierania umowy międzynarodowej przez dany podmiot.
Przeważnie konieczna jest również ratyfikacja umowy międzynarodowej, która oznacza ostateczne wyrażenie przez strony woli związania jej postanowieniami. Nierzadko ratyfikowane umowy międzynarodowe w krajowych porządkach prawnych znajdują się na wysokiej pozycji wśród źródeł prawa powszechnie obowiązującego. W Polsce zagadnienia te normują przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Przeczytaj również: Umowa in blanco – co to jest i na czym polega?
Ratyfikacja umowy międzynarodowej – kiedy jest konieczna
Zgodnie z art. 89 ust. 1 Konstytucji RP ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:
- pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych;
- wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji;
- członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej;
- znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym;
- spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
Jednocześnie o zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.
Niekiedy ratyfikacja umowy międzynarodowej wymaga zachowania specjalnego trybu. Dzieje się tak w przypadku umów międzynarodowych, na mocy których dochodzi do przekazania organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Wówczas ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację musi zostać uchwalona przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Jednocześnie wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym.
W praktyce zaś szczegółowe kwestie związane z umowami międzynarodowymi reguluje ustawa o umowach międzynarodowych. Co dokładnie się w niej znajduje?
Ustawa o umowach międzynarodowych – najważniejsze przepisy
Ustawa z dnia 14 kwietnia 2000 roku o umowach międzynarodowych określa zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania, zatwierdzania, ogłaszania, wykonywania, wypowiadania i zmian zakresu obowiązywania umów międzynarodowych. Bez wątpienia do jednych z najważniejszych przepisów, jakie zawiera ustawa o umowach międzynarodowych, należą postanowienia stanowiące, że:
- związanie Rzeczypospolitej Polskiej umową międzynarodową wymaga zgody wyrażonej w drodze ratyfikacji lub przez zatwierdzenie;
- czynności w stosunkach międzynarodowych dotyczących zawierania umów międzynarodowych, związania Rzeczypospolitej Polskiej takimi umowami oraz obowiązywania i wypowiadania umów międzynarodowych dokonuje minister właściwy do spraw zagranicznych;
- organ właściwy do prowadzenia negocjacji składa Radzie Ministrów, po uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw zagranicznych oraz innymi właściwymi ministrami, wniosek o udzielenie zgody na podpisanie umowy międzynarodowej i proponuje, w uzasadnionych przypadkach, treść zastrzeżeń strony polskiej do umowy wielostronnej;
- w przypadku gdy jest wymagane pełnomocnictwo do prowadzenia negocjacji oraz przyjęcia tekstu umowy międzynarodowej, pełnomocnictwa udziela minister właściwy do spraw zagranicznych na wniosek organu właściwego do prowadzenia negocjacji;
- błędy w umowie międzynarodowej polegające na niezgodności między wersjami językowymi, w których umowę sporządzono, błędy w tłumaczeniu umowy międzynarodowej na język polski polegające na niezgodności tłumaczenia z umową międzynarodową w języku obcym, w którym umowę sporządzono, oraz błędy w oświadczeniu rządowym dotyczącym tej umowy prostuje, w formie obwieszczenia, minister, który występował z wnioskiem o ogłoszenie tej umowy w dzienniku urzędowym;
- minister kierujący działem administracji rządowej właściwy do spraw, których dotyczy umowa międzynarodowa, jest odpowiedzialny za wykonywanie obowiązków i korzystanie z praw wynikających dla Rzeczypospolitej Polskiej z tej umowy.
Warto nadmienić, że umowy międzynarodowe są sporządzone w dwóch wersjach językowych. Przykładowo więc umowa po angielsku i polsku, która wiąże Polskę, ma taką samą moc prawną w każdym z tych języków.
Może Cię również zainteresować: Umowa przedwstępna – co to? Kiedy po nią sięgnąć?
Umowa międzynarodowa – kompendium wiedzy
Umowa międzynarodowa stanowi wiążące porozumienie zawarte na mocy zgodnych oświadczeń woli strony co najmniej dwóch podmiotów prawa międzynarodowego, a więc przede wszystkim państw lub organizacji międzynarodowych. Aby doszło do zawarcia takiej umowy, niezbędne jest przestrzeganie norm prawa traktatów, stanowiącego dział prawa międzynarodowego publicznego oraz norm prawa wewnętrznego danego podmiotu prawa międzynarodowego, w którym uregulowano kwestie zawierania omawianych umów. W Polsce kluczowe znaczenie odgrywają tu postanowienia Konstytucji RP oraz ustawy o umowach międzynarodowych.
