Mediator sądowy wspiera zwaśnione strony w znalezieniu porozumienia. Kim dokładnie jest mediator sądowy? Jakie warunki należy spełnić, aby móc zostać mediatorem? Ile kosztuje pomoc mediatora sądowego i jakie są jego uprawnienia? Zagadnienia wyjaśnia zawodowy prawnik.
Spis treści:
- Kim jest mediator sądowy?
- Kto może zostać mediatorem sądowym?
- Mediacja sądowa – co to jest?
- Jakie są obowiązki mediatora?
- Koszty pracy mediatora – o czym należy pamiętać?
- Mediator sądowy: to warto wiedzieć!
Prawie każdy spór prawny można rozwiązać na wiele różnych sposobów. Jednym z nich jest przeprowadzenie mediacji, której rezultatem może być zawarcie ugody pomiędzy stronami. Tym samym mediacja daje szansę na uniknięcie konieczności prowadzenia postępowania sądowego. Istotą mediacji jest samodzielne wypracowywanie rozwiązania przez strony, a nie oczekiwanie jego narzucenia przez sąd. W procesie tym bardzo dużą rolę odgrywa mediator, od profesjonalizmu, którego często zależy zawarcie ugody przez skonfliktowane strony. Kim więc on jest i jakie są jego zadania?
Kim jest mediator sądowy?
Mówiąc najprościej, mediator sądowy (stały mediator) to taki mediator, który został wpisany na specjalną listę prowadzoną przez prezesów sądów okręgowych. W każdym przypadku mediator musi być osobą bezstronną. A więc mediator nie może być w jakikolwiek sposób zaangażowany w spór toczący się pomiędzy stronami. Nie jest on arbitrem, ani tym bardziej sędzią. Zadaniem mediatora nie jest rozstrzyganie sporu pomiędzy stronami, ale pomoc im w jego samodzielnym zakończeniu. Zawsze trzeba o tym pamiętać zastanawiając się, co może mediator sądowy.
W rzeczywistości jego kompetencje nie są zbyt rozległe. Stąd w pracy niezwykle istotne są kompetencje miękkie, zakładające łatwość w nawiązywaniu kontaktów oraz odnajdywania się w trudnych sytuacjach. W końcu mediator właściwie na co dzień spotyka się z – nieraz dramatycznymi – konfliktami, ciągnącymi się pomiędzy stronami od wielu lat. Skoro zaś mediator sądowy nie może narzucać swoich rozwiązań, ale ma wspierać swoich klientów w ich poszukiwaniu, kluczową sprawą jest to, aby mediator sądowy był odpowiednio przygotowany do swoich zadań. Z tym z kolei wiąże się inne pytanie: kto może zostać stałym mediatorem? Okazuje się, że warunki nie są zbyt wygórowane, a ustawodawca stawia przede wszystkim na posiadanie doświadczenia w prowadzeniu mediacji oraz na spełnianie tak podstawowych warunków, jak pełnia praw publicznych. Są to najważniejsze okoliczności otwierające możliwość wpisu na listę stałych mediatorów.
Kto może zostać mediatorem sądowym?
Zgodnie z przepisami prawa mediatorem sądowym może zostać osoba fizyczna spełniająca łącznie następujące warunki:
- posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych (przyznaje ona każdej osobie pełnoletniej, która nie została ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo) oraz korzystanie z pełni praw publicznych;
- ukończenie 26. lat;
- odpowiednia znajomość języka polskiego;
- brak prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
- posiadanie wiedzy i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji;
- wpis na listę stałych mediatorów prowadzoną przez prezesa sądu okręgowego.
Listę stałych mediatorów prowadzi prezes Sądu Okręgowego. Bez problemu można ją znaleźć na stronie internetowej każdego sądu okręgowego funkcjonującego w Polsce, gdyby zaś nie była ona dostępna, to informację w tym zakresie można otrzymać bezpośrednio w sądzie. Warto pamiętać, że do kompetencji prezesa sądu okręgowego należą wszystkie sprawy związane z prowadzeniem listy stałych mediatorów – chodzi tu więc zarówno o ich wpisywanie, jak i wykreślanie z tej listy. Dlatego właśnie do prezesa sądu okręgowego należy zgłaszać wszelkie nieprawidłowości związane z pracą mediatorów. W określonych przypadkach ma on prawo nawet podjąć decyzję o skreśleniu ich z listy. W każdym razie strony konfliktu korzystające z usług mediatora z listy prowadzonej przez prezesa sądu okręgowego, mają prawo zakładać, że w pełni profesjonalnie podejdzie on do swoich zadań.
Tak, jak zasygnalizowałem wcześniej, strony konfliktu nie mają obowiązku – o ile w ogóle zdecydują się na wzięcie udziału w mediacji – korzystania z pomocy mediatora sądowego. Otóż w praktyce istnieje wiele ośrodków mediacyjnych, prowadzonych np. przez organizacje pozarządowe bądź uczelnie wyższe czy innego rodzaju organizacje. Ponadto po opinie ośrodków mediacyjnych sięga się m.in. przy rozpatrywaniu kandydatur osób ubiegających się o wpis na listę mediatorów. Nawiasem mówiąc, wnioskując o taki wpis zawsze warto przedstawić dokumenty poświadczające posiadane doświadczenie w zakresie prowadzenia mediacji.
Przepisy nie odnoszą się do kwestii, jakim wykształceniem powinien legitymować się mediator. Nie musi on być np. prawnikiem, choć wiedza prawnicza jest niezwykle pomocna przy prowadzeniu mediacji. Aby ugoda zawarta przed mediatorem zakończyła spór, jej treść koniecznie musi być zgodna z prawem. Dlatego mediator, który wie, na co strony mogą się umówić zawierając ugodę może zabezpieczyć legalność całego przedsięwzięcia.
Bardzo często mediatorzy sądowi kończą specjalistyczne kursy, a nawet studia podyplomowe. W ich trakcie prowadzi się teoretyczne i praktyczne zajęcia dotyczące problematyki mediacji. Dzięki temu ich uczestnicy mogą dobrze przygotować się do zadań mediatora. Kto może skorzystać z jego usług?
Przeczytaj także: Deponent – kim jest, jaką pełni rolę?
Mediacja sądowa – co to jest?
Skonfliktowane strony mogą samodzielnie udać się do mediatora. Mogą także zostać do niego skierowane w trakcie toczącego się pomiędzy nimi postępowania sądowego. Choć najczęściej takie „skierowanie” występuje jeszcze przed formalnym otwarciem procedury sądowej. Zawsze jednak ugoda zawarta przed mediatorem, która została następnie zatwierdzona przez sąd, zyskuje moc ugody sądowej. Dzięki temu mediacja sądowa ma właściwie takie same skutki, jak rozstrzygnięcie sprawy orzeczeniem sądu. Oczywiście skutek ten następuje tylko wówczas, gdy strony zawarły ugodę w takiej sprawie, która może zostać załatwiona w ten sposób.
W zdecydowanej większości przypadków mediacje prowadzone są na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego i dotyczą takich kwestii, jak:
- ustalenie wysokości alimentów na dziecko oraz sposobu opieki nad nim przez rozwiedzionych rodziców;
- spory z zakresu prawa pracy;
- określenie zasad spłaty zaległości przez dłużnika na rzecz wierzyciela;
- podział majątku wspólnego po rozwodzie bądź dokonanie działu spadku;
- spory pomiędzy przedsiębiorcami.
Niekiedy mediacje sądowe prowadzi się także w sprawach karnych. Tu jednak należy pamiętać, że w zdecydowanej większości przypadków nie kończą one postępowania karnego prowadzonego w stosunku do oskarżonego/obwinionego. Aczkolwiek fakt zawarcia ugody z ofiarą jest brany pod uwagę przez sąd, chociażby przy wymiarze kary czy zastosowaniu takich środków, jak warunkowe umorzenie postępowania.
Najczęściej jednak mediacje przeprowadza się w sprawach rodzinnych, cywilnych oraz w sprawach gospodarczych. W sprawach karnych zaś tego rodzaju rozwiązania dopiero zaczynają zyskiwać na znaczeniu. Z tego względów kluczową ustawą dla prowadzenia mediacji jest Kodeks postępowania cywilnego. Jednocześnie zawsze mediację prowadzi się po to, aby zawrzeć ugodę. Strony nigdy nie muszą jej ostatecznie zawrzeć – wynika to z tzw. zasady dobrowolności mediacji – ale zawsze warto przynajmniej spróbować. W wielu przypadkach jest to lepsze rozwiązanie, niż prowadzenie nieraz wieloletniego sporu sądowego, którego wynik jest niepewny i trudno przewidywalny.
Jakie są obowiązki mediatora?
Jeżeli ugoda ma zostać zawarta w obecności mediatora – warto podkreślić, że w wielu przypadkach strony mogą zawrzeć ją samodzielnie – to trzeba pamiętać o najważniejszych obowiązkach, jakie spoczywają na mediatorze. Należy do nich:
- przyjęcie wniosku o mediację bądź skierowania z sądu;
- przeprowadzenie czynności, jakie są niezbędne w przedłożonym zakresie mediacji;
- pomoc w wypracowaniu porozumienia;
- sporządzenie projektu ugody i zapoznanie każdej strony konfliktu z jego treścią;
- zapewnienie realizacji zasady dobrowolności mediacji;
- przedłożenie odpowiednich dokumentów do sądu.
Poza tym na mediatorach sądowych spoczywają także obowiązki administracyjne, związane, chociażby z raportowaniem o liczbie przeprowadzonych mediacji. Szczegółowe zagadnienia w tym zakresie reguluje przede wszystkim ministerstwo sprawiedliwości. Zresztą resort ten publikuje szereg ciekawych materiałów i informacji w zakresie mediacji.
Koszty pracy mediatora – o czym należy pamiętać?
Koszty pracy mediatora zależą od tego, w jaki sposób doszło do wszczęcia mediacji. Jeżeli jest to wynikiem samodzielnej inicjatywy stron i nie ma nic wspólnego z rozpoczętym pomiędzy nimi postępowaniem sądowym, koszty te są indywidualnie ustalane z mediatorem. Przeważnie koszty zależą od ilości spotkań mediacyjnych i są dzielone po równo pomiędzy strony biorące udział w mediacji. Często mediatorzy czy ośrodki mediacyjne publikują na swoich stronach internetowych cennik oferowanych usług. Pozwala to na oszacowanie kosztów takiej mediacji jeszcze przed rozpoczęciem współpracy z konkretnym mediatorem.
Inaczej dzieje się wówczas, gdy chodzi o usługi, jakie świadczy – o ile mediacja rozpoczęła się na mocy skierowania sądu – mediator sądowy. Koszty w tym przypadku są ściśle określone przez przepisy prawa. Wynoszą one 1% wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 150 złotych i nie więcej niż 2000 złotych za całość postępowania mediacyjnego. W sprawach o prawa majątkowe, w których wartości przedmiotu sporu nie da się ustalić, oraz w sprawach o prawa niemajątkowe wynagrodzenie mediatora za prowadzenie postępowania mediacyjnego wynosi za pierwsze posiedzenie 150 złotych, a za każde kolejne – 100 złotych, łącznie nie więcej niż 450 złotych.
Przeczytaj także: Dobry prawnik od długów – jaki powinien być?
Mediator sądowy – koszty dodatkowe
Ponadto należy liczyć z koniecznością zwrotów wydatków poniesionych przez mediatora na:
- przejazdy, w wysokości i na warunkach określonych w przepisach dotyczących wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej;
- najem pomieszczenia niezbędnego do przeprowadzenia posiedzenia mediacyjnego, w wysokości nieprzekraczającej 70 złotych za jedno posiedzenie;
- korespondencję, ale nie więcej, niż 30 złotych.
Zawarcie ugody przed mediatorem zawsze jest korzystne także z punktu widzenia konieczności ponoszenia kosztów postępowania. Sąd – z urzędu, a więc bez konieczności składania jakiegokolwiek wniosku w tej sprawie – zwraca całą uiszczoną opłatę od pozwu lub wniosku, jeżeli strony zawarły ugodę przed mediatorem przed rozpoczęciem rozprawy. Natomiast trzy czwartej opłaty wtedy, gdy do zawarcia ugody przed mediatorem dojdzie w toku postępowania sądowego, po rozpoczęciu rozprawy.
Mediator sądowy: to warto wiedzieć!
Mediator to osoba, której zadaniem jest pomoc stronom w znalezieniu rozwiązania trwającego pomiędzy nimi konfliktu. Musi być to osoba bezstronna i niezaangażowana w spór. Nie powinna także sama proponować możliwych rozwiązań, ani tym bardziej ich narzucać.
Teoretycznie mediatorem może zostać każdy, kto do tej roli został wybrany przez strony. Jednak aby uzyskać status stałego mediatora – a więc mediatora sądowego – konieczne jest spełnienie szeregu warunków. Wśród nich kluczowym jest uzyskanie wpisu na listę mediatorów prowadzoną przez prezesa każdego sądu okręgowego. W przypadku mediacji sądowych koszty pracy mediatora jednoznacznie określają przepisy prawa. Jeżeli zaś strony chcą skorzystać z jego usług poza postępowaniem sądowym indywidualnie uzgadniają wynagrodzenia mediatora. Jednocześnie każda mediacja ma na celu wypracowanie porozumienia pomiędzy stronami, a w konsekwencji zawarcie ugody. Jednocześnie zawsze jej treść – i sam fakt zawarcia – pozostaje decyzją stron. Mediator tylko pomaga w porozumieniu, ale nigdy nie narzuca jego treści. Jest to podstawowa różnica pomiędzy mediacją a postępowaniem sądowym. Orzeczeniu sądu trzeba po prostu się podporządkować.
