Możliwe sposoby zabezpieczenia majątku w polskim prawie są naprawdę zróżnicowane. Dlatego każdy, kto potrzebuje takiego zabezpieczenia, może znaleźć odpowiednią dla siebie formę. W poniższym artykule radca prawny przybliży najważniejsze i najczęściej wybierane sposoby zabezpieczenia majątku.
Spis treści:
- Sposoby zabezpieczenia majątku – jakie są możliwości?
- Zabezpieczenie majątku w sprawach cywilnych
- Hipoteka przymusowa – kiedy i na jakich zasadach jest dopuszczalna?
- Zabezpieczenie majątku w sprawach upadłościowych i restrukturyzacyjnych
- Zabezpieczenie majątkowe w postępowaniu karnym
- Sposoby zabezpieczenia majątku – krótkie podsumowanie
Jak zabezpieczyć majątek? Jest to pytanie, które powinien sobie zadać właściwie każdy z nas. Lista możliwych odpowiedzi jest naprawdę długa i w dużej mierze zależna od kontekstu, w jakim to pytanie pada. W codziennym obrocie prawnym pytanie o zabezpieczenie majątku przeważnie jest stawiane w perspektywie spraw cywilnych, gdzie w grę wchodzi egzekucja roszczeń od dłużnika. Jednak nie jest to jedyny możliwy temat do analizy problematyki zabezpieczenia. Zapraszam do lektury artykułu, w którym przybliżę to zagadnienie!
Sposoby zabezpieczenia majątku – jakie są możliwości?
Z punktu widzenia przepisów polskiego prawa zabezpieczenie majątku może polegać przede wszystkim na:
- nałożeniu przez sąd rozpoznający sprawę cywilną na pozwanego lub uczestnika postępowania określonych ograniczeń związanych z zarządem majątkiem i możliwością jego zbycia;
- ustanowieniu hipoteki przymusowej na nieruchomości;
- wdrożeniu działań przewidzianych w Prawie upadłościowym lub w Prawie restrukturyzacyjnym;
- zastosowaniu zabezpieczenia majątkowego w postępowaniu karnym.
W praktyce o zabezpieczeniu majątku najczęściej myśli się w sprawach cywilnych, np. rozwodowych, związanych z podziałem majątku spadkowego czy przede wszystkim w dotyczących dochodzenia wierzytelności. Nierzadko zaś najlepszym sposobem na zabezpieczenie majątku przed rozwodem jest podpisanie przez małżonków tzw. intercyzy, dzięki której każdy z nich będzie pracował na własny rachunek. Nie ma przeszkód, aby taką umowę sporządzić także w trakcie trwania małżeństwa, jednocześnie dzieląc majątek wspólny.
Zabezpieczenie majątku w sprawach cywilnych
Sposoby zabezpieczenia majątku w sprawach cywilnych normuje Kodeks postępowania cywilnego. Zgodnie z jego przepisami zabezpieczenie może zostać ustanowione zarówno w trakcie postępowania, jak i przed jego rozpoczęciem. Co najważniejsze – zabezpieczeniem może być wszystko, co nie sprzeciwia się prawu, byleby wybrany sposób zabezpieczenia nie prowadził do zaspokojenia roszczenia. Z tego względu zarówno wnioskujący o zabezpieczenie, jak i sąd orzekający w jego przedmiocie mają szerokie możliwości dostosowania rodzaju zabezpieczenia do okoliczności konkretnej sprawy. Najczęściej jednak w tym trybie dochodzi do nałożenia zakazu zbywania majątku, po to, aby wierzyciel mógł w stosunkowo prosty sposób wyegzekwować swoje roszczenie po prawomocnym zakończeniu postepowania cywilnego.
Natomiast przykładowe środki na zabezpieczenie majątku spadkowego podaje art. 636 Kodeksu postępowania cywilnego. Należą do nich:
- spisanie majątku ruchomego i oddanie go pod dozór;
- złożenie do depozytu sądowego;
- ustanowienie zarządu tymczasowego;
- ustanowienie dozoru nad nieruchomością.
Jednocześnie nie ma przeszkód, aby sąd zastosował inne środki zabezpieczenia spadku – takie, jakie uzna za konieczne w realiach danej sprawy.
Bardziej złożoną sprawą jest zabezpieczenie majątku wspólnego. Jeżeli małżonkowie nie zdecydują się na podpisanie intercyzy, to majątek ten do czasu rozwodu stanowi łączną własność małżonków. Oznacza to, że nie może on zostać podzielony. Istnieje jednak możliwość, aby wyegzekwować z niego długi zaciągnięte tylko przez jednego małżonka. Drugi z nich może się bronić, np. powołując się na to, że zobowiązanie zostało zawarte bez jego wiedzy.
Czytaj także: Kredyt oddłużeniowy – na czym polega?
Hipoteka przymusowa – kiedy i na jakich zasadach jest dopuszczalna?
Różnorodne sposoby zabezpieczenia majątku pozwalają wierzycielowi dokonać wyboru, który jest najodpowiedniejszy w stosunku do sytuacji, w której się on znalazł. Biorąc pod uwagę fakt, że nierzadko najcenniejszym składnikiem majątku dłużnika jest nieruchomość, szczególnie korzystnym sposobem zabezpieczenia może okazać się ustanowienie na niej hipoteki przymusowej. Zgodnie z ustawą o księgach wieczystych i hipotece wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym, określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika.
Ponadto hipotekę przymusową można uzyskać na podstawie:
- postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia;
- postanowienia prokuratora;
- decyzji administracyjnej, o ile przepisy szczególne tak stanowią, chociażby decyzja nie była ostateczna;
- dokumentu zabezpieczenia, wydanego na podstawie ustawy z dnia 11 października 2013 r. o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych;
- zarządzenia zabezpieczenia określonego w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Hipotekę przymusową ustanawia sąd prowadzący księgę wieczystą dla nieruchomości należącej do dłużnika. Do tego też sądu należy złożyć stosowny wniosek.
Zabezpieczenie majątku w sprawach upadłościowych i restrukturyzacyjnych
Sposoby zabezpieczenia majątku zostały także przewidziane przez ustawodawcę w przepisach regulujących bieg postępowania upadłościowego oraz restrukturyzacyjnego. Zgodnie z Prawem upadłościowym po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości sąd na wniosek albo z urzędu może dokonać zabezpieczenia majątku dłużnika. W przedmiocie zabezpieczenia sąd orzeka niezwłocznie. Sąd upadłościowy ma w tej kwestii niezwykle szerokie możliwości, analogiczne do tych, jakie w obszarze zabezpieczenia posiada sąd rozpoznający sprawy na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego. Jednak najczęściej w sprawach upadłościowych zabezpieczenie majątku polega na:
- ustanowieniu tymczasowego nadzorcy sądowego;
- ustanowieniu zarządu przymusowego nad majątkiem dłużnika.
Zabezpieczenia te działają na etapie rozpoznawania wniosku o ogłoszenie upadłości. Jeżeli dojdzie do ogłoszenia upadłości, to praktycznie cały majątek dłużnika przechodzi pod zarząd syndyka masy upadłości.
Podobne sposoby zabezpieczenia majątku wprowadzono w Prawie restrukturyzacyjnym. W tym przypadku wiele zależy od tego, jaki dokładnie rodzaj procedury restrukturyzacyjnej ma zostać przeprowadzony, ale do standardowych metod zabezpieczenia należy ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego albo tymczasowego zarządcy.
Wspólnym mianownikiem zabezpieczenia majątku w sprawach restrukturyzacyjnych i upadłościowych jest ograniczenie prawa dłużnika do zarządu jego majątkiem. Po ustanowieniu zarządu może on dokonywać czynności związanych jedynie z bieżącym administrowaniem swoim majątkiem, czynności przekraczające ten zakres nie leżą w jego kompetencjach.
Zobacz też: Wakacje kredytowe – co to jest i kto może z nich skorzystać?
Zabezpieczenie majątkowe w postępowaniu karnym
Analizując temat zabezpieczenia majątku, należy wspomnieć także o przepisach Kodeksu postępowania karnego. W procedurze karnej zabezpieczenie majątkowe jest jednym ze środków przymusu, którego najważniejszym celem jest ułatwienie wykonania kar finansowych, z jakimi powinien liczyć się oskarżony o przestępstwo. Zabezpieczenie majątkowe w postępowaniu przygotowawczym stosuje prokurator, natomiast na etapie postępowania sądowego leży ono w gestii sądu rozpoznającego sprawę.
Bez względu na to, na jakim etapie postępowania karnego zostało ustanowione zabezpieczenie, zawsze można się odwołać od decyzji organu procesowego w tej kwestii. Zabezpieczenie musi zostać uchylone, jeżeli zostaną spełnione przesłanki określone w Kodeksie postępowania karnego.
Sposoby zabezpieczenia majątku – krótkie podsumowanie
Najważniejsze sposoby zabezpieczenia majątku sprowadzają się do tego, że na jego właściciela nakłada się ograniczenia w możliwości swobodnego dysponowania jego majątkiem. Cel jest najczęściej taki sam: ułatwienie wierzycielowi egzekucji jego roszczeń. Jednocześnie polskie prawo stwarza niezwykle szerokie możliwości zabezpieczenia majątku. Dlatego warto z nich korzystać tak, aby znaleźć najlepszy sposób zabezpieczenia w realiach konkretnego przypadku.
