Skarga pauliańska pozwala wierzycielowi bronić się przed działaniami dłużnika, polegającymi na wyzbywaniu się przez niego majątku. Skorzystanie z tego mechanizmu wymaga skierowania sprawy do sądu. W ramach postępowania dłużnik oczywiście ma prawo się bronić. Najważniejsze metody skutecznej obrony w takich sprawach wyjaśni radca prawny.
Spis treści:
- Skarga pauliańska – jak się bronić? Od czego rozpocząć?
- Kiedy skarga pauliańska jest zasadna?
- Przedawnienie roszczeń ze skargi pauliańskiej
- Pokrzywdzenie przyszłych wierzycieli
- Skarga pauliańska – jak jej uniknąć? Krótkie podsumowanie
Niska skuteczność postępowań egzekucyjnych jest jednym z największych problemów polskiego wymiaru sprawiedliwości. Stan ten wynika z wielu różnych przyczyn. Jednocześnie należy podkreślić, że ustawodawca wprowadził rozwiązania, dające możliwość zwiększenia skuteczności egzekucji. Należy do nich skarga pauliańska – wierzyciel ma prawo skierować ją przeciwko dłużnikowi, który celowo wyzbył się swojego majątku. W jaki sposób bronić się przed taką skargą? Na to pytanie odpowiem w poniższym tekście.
Skarga pauliańska – jak się bronić? Od czego rozpocząć?
Skarga pauliańska – jak się bronić w przypadku jej wytoczenia to jedno z kluczowych pytań, jakie powinien sobie zadać pozwany w takiej sprawie – jest instrumentem ochrony wierzyciela w przypadku niewypłacalności dłużnika. Zgodnie z art. 527 § 1 Kodeksu cywilnego, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
Ponadto w kwestii skargi pauliańskiej ustawodawca zdecydował, że:
- Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.
- Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba, będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
- Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
- Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Aby dobrze przygotować strategię obrony w postępowaniu dotyczącym skargi pauliańskiej, nigdy nie należy zapominać o tych regulacjach. Bez nich opracowanie właściwej strategii obrony jest praktycznie niemożliwe. Podstawowym pytaniem, na jakie powinien odpowiedzieć sobie pozwany, jest ustalenie, kiedy skarga pauliańska jest zasadna.
Kiedy skarga pauliańska jest zasadna?
Skoro podstawą skargi pauliańskiej są wskazane powyżej regulacje Kodeksu cywilnego, to wyznaczają one jednocześnie sytuacje, w których uwzględnienie takiej skargi przez sąd jest możliwe. Właściwie całe postępowanie sprowadza się do ustalenia, czy dłużnik celowo dokonał czynności prawnej, skutkującej pokrzywdzeniem wierzycieli. Takie pokrzywdzenie zaś, ogólnie rzecz ujmując, oznacza okoliczności, wynikające z celowych działań dłużnika, przez które egzekucja należności wobec niego stała się niemożliwa albo utrudniona w porównaniu ze wcześniejszym stanem. Zasadniczo chodzi tu więc o „wyzbywanie się” się majątku przez dłużnika.
Dlatego podstawową strategią obrony w omawianych tu sprawach jest wykazanie, że przesłanki skargi pauliańskiej po prostu nie zostały spełnione. W realiach procesów inicjowanych przez skargę pauliańską pozwany przeważnie broni się poprzez wykazywanie, że nie doszło do celowego uszczuplenia majątku. Poza tym duże znaczenie w takich sprawach ma:
- Zarzut przedawnienia roszczeń wierzyciela;
- Udowodnienie, że czynność prawna dokonana przez dłużnika miała na celu pokrzywdzenie jedynie przyszłych wierzycieli.
Sprawdź też: Kredyt oddłużeniowy – na czym polega?
Przedawnienie roszczeń ze skargi pauliańskiej
Przepis art. 534 Kodeksu cywilnego uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej czynności. Po upływie tego terminu roszczenie po prostu wygasa, tym samym pozwany ma prawo podnieść zarzut przedawnienia. W praktyce skarga pauliańska wniesiona po upływie terminu przedawnienia w ogóle nie może zostać uwzględniona przez sąd, a więc powództwo wierzyciela należy oddalić.
Warto podkreślić, że w orzecznictwie właściwie zgodnie przyjmuje się, że przedawnienie roszczenia wynikającego ze skargi pauliańskiej sąd powinien uwzględnić z urzędu. Tym samym pozwany dłużnik nie musi zgłaszać zarzutu przedawnienia, choć oczywiście może to zrobić. Dzięki temu dłużnik zyskuje pewność, że sąd przeanalizuje problem przedawnienia, co znacząco zmniejsza ryzyko przeoczenia faktu, że roszczenie uległo przedawnieniu.
Pięcioletni termin przedawnienia rozpoczyna bieg w dacie dokonania spornej czynności przez dłużnika. Jeżeli więc wierzyciel chce skutecznie skorzystać ze skargi pauliańskiej, nie powinien zwlekać z jej wniesieniem do sądu.
Pokrzywdzenie przyszłych wierzycieli
Jedną z częściej wykorzystywanych metod obrony przed skargą pauliańską jest próba wykazania przed sądem, że zaskarżona czynność prawna doprowadziła do pokrzywdzenia przyszłych, a nie obecnych wierzycieli. Tu jednak nie wolno zapominać o art. 530 Kodeksu cywilnego stanowiącym, że przepisy dotyczące skargi pauliańskiej stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Jeżeli jednak osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową odpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną tylko wtedy, gdy osoba trzecia o zamiarze dłużnika wiedziała.
Regulację art. 530 Kodeksu cywilnego jako metodę obrony przed skargą pauliańską należy stosować ostrożnie. Przepis ten odnosi się do przypadku, gdy dłużnik najpierw dokonał czynności prawnej, a następnie powstało jego zobowiązanie wobec wierzyciela. Tym samym powoływanie na wskazany tu przepis przez pozwanego dłużnika ma sens wówczas, gdy sprawę wytoczył wierzyciel, którego prawo powstało przed dokonaniem czynności prawnej, prowadzącej do niewypłacalności lub pogłębienia niewypłacalności dłużnika.
Skarga pauliańska – jak jej uniknąć jest już dla nas jasne – to narzędzie, z którego zawsze ma prawo skorzystać wierzyciel podejrzewający, że dłużnik z rozmysłem wyzbywał się swojego majątku. Jednak samo złożenie takiej skargi nie oznacza, że zostanie ona uwzględniona przez sąd. Dłużnik ma możliwości efektywnej obrony, z których powinien skorzystać.
Przeczytaj także: Zabezpieczenie majątkowe – co to jest?
Skarga pauliańska – jak jej uniknąć? Krótkie podsumowanie
Skarga pauliańska w praktyce pozwala na przeprowadzenie egzekucji należności ze składników majątkowych, których dłużnik celowo wyzbywał się, aby taką egzekucję utrudnić lub wręcz uniemożliwić. Skarga ta wymaga przeprowadzenia postępowania sądowego. Wierzyciel musi udowodnić, że wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Obrona przed skargą pauliańską najczęściej polega na wykazywaniu przed sądem, że w realiach danej sprawy nie zostały spełnione warunki pozwalające na jej uwzględnienie. Duże znaczenie ma także termin przedawnienia omawianego roszczenia. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego wygasa ono po upływie pięciu lat od dokonania spornej czynności prawnej przez dłużnika.
