Zrzeczenie się spadku nie jest zbyt często wykorzystywaną instytucją prawa spadkowego. Pewnie z tego względu wzbudza szereg pytań i wątpliwości, zwłaszcza w perspektywie planowania decyzji dotyczących spadku. Co warto wiedzieć o zrzeczeniu się spadku? Czym różni się ono od jego odrzucenia? Odpowiedzi na te pytania powinien znać każdy, nawet wtedy, gdy sprawy spadkowe wydają się bardzo odległą perspektywą. Wszystkie wątpliwości w tym temacie rozwieje doświadczony radca prawny.
Spis treści:
- Zrzeczenie się spadku – na czym polega?
- Czy można cofnąć zrzeczenie się spadku? Procedura krok po kroku
- Jak wygląda odrzucenie spadku przez małoletnich?
- Decyzje spadkowe – co powinieneś wiedzieć?
Sprawy spadkowe zaliczają się do kategorii tych, które wzbudzą szereg emocji, kontrowersji i praktycznych problemów. Nieraz zdarza się, że najbliższa rodzina popada w konflikt przez niesprzyjające im decyzje zmarłego lub ustawia się w kolejce, aby przejąć jak największą część majątku. W końcu z samym dziedziczeniem wiąże się możliwość przejęcia również długu osoby zmarłej. Wyzwaniem bywa nie tylko ustalenie samego kręgu spadkobierców, ale również – a nierzadko przede wszystkim – podział odziedziczonego majątku. Okoliczności te powodują, że coraz więcej osób przygląda się instytucji zrzeczenia się dziedziczenia i zestawia ją z odrzuceniem spadku. Na czym polegają te rozwiązania prawne? Jest to pytanie, na które odpowiem w poniższym tekście. Zapraszam do lektury!
Zrzeczenie się spadku – na czym polega?
Zanim przejdę do omówienia tytułowych zagadnień, chciałbym wyjaśnić podstawowe kwestie terminologiczne. Otóż należy podkreślić, że:
- spadek obejmuje praktycznie całość majątku zmarłego, wraz z jego niespłaconymi długami. W chwili śmierci, prawa i obowiązki osoby zmarłej przechodzą na jego – ustawowych lub testamentowych – spadkobierców. Jeżeli zmarły pozostawił ważny testament, to na podstawie tego dokumentu dochodzi do dziedziczenia. Gdyby jednak takiego dokumentu nie było to odpowiedź na pytanie, kto będzie dziedziczył majątek, jest regulowana przepisami Kodeksu cywilnego;
- ten, kto został powołany do spadku, nie ma obowiązku jego przyjęcia. Powołany, który nie chce być spadkobiercą, powinien spadek odrzucić;
- odrzucenie spadku nie jest tym samym, co zrzeczenie się dziedziczenia.
Odrzucenie spadku to oświadczenie woli, w którym powołany do spadku stwierdza, że nie chce go przyjąć, a tym samym nie chce stać się spadkobiercą. Natomiast zrzeczenie się spadku to umowa między żyjącym człowiekiem a jego spadkobiercą ustawowym (np. dzieckiem bądź wnukiem), w którym przyszły spadkobierca zrzeka się swoich praw do spadku. Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego. Niezachowanie tego wymagania powoduje, iż umowa jest nieważna, a zainteresowanym pozostaje jedynie odrzucenie spadku. Powstaje jednak pytanie, czy można cofnąć zrzeczenie się spadku?
Dowiedz się więcej: Co zrobić, żeby nie odpowiadać za długi męża po rozwodzie? Szybki poradnik
Czy można cofnąć zrzeczenie się spadku? Procedura krok po kroku
Zgodnie z art. 1050 Kodeksu cywilnego zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone przez umowę między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono. Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. W związku z tym wycofanie się ze zrzeczenia się spadku obejmuje:
- porozumienie się z przyszłym spadkodawcą co do cofnięcia skutków zrzeczenia się dziedziczenia;
- bez zgody spadkodawcy, z którym została zawarta umowa o zrzeczenie się dziedziczenia, nie będzie możliwe wycofanie się z jej postanowień. Dlatego przy podejmowaniu decyzji o podpisaniu omawianego tu kontraktu trzeba zachować dużą ostrożność. W przyszłości może okazać się, że zmiana stanu rzeczy wywołanego umową będzie już niemożliwa. Chodzi tu zwłaszcza o spadek po rodzicach;
- kiedy zainteresowani osiągną porozumienie, muszą skontaktować się z notariuszem, który sporządzi stosowną umowę.
Jak wygląda odrzucenie spadku przez małoletnich?
Tak, jak wspomniałem powyżej, powołany do spadku może go odrzucić. W tym celu należy wybrać jedną z dwóch ścieżek składania oświadczenia o odrzuceniu spadku: przed sądem lub przed notariuszem. Oświadczenie o odrzuceniu spadku można złożyć w ciągu sześciu miesięcy, licząc od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Najczęściej termin ten zaczyna biec od dnia, gdy do spadkobiercy dotarła wiadomość o śmierci spadkodawcy. Nie jest to jednak absolutna reguła. Równie dobrze termin na odrzucenie spadku może zacząć biec od dnia, w którym do potencjalnego spadkobiercy dotarła wiadomość o tym, że inni powołani do spadku odrzucili go.
Oświadczenie o odrzuceniu spadku może zostać złożone w pełni samodzielnie przez osobę posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych. Jak wygląda zatem odrzucenie spadku przez małoletniego? W jego imieniu oświadczenie o odrzuceniu składają rodzice lub inni opiekunowie prawni. Zgodnie z aktualną treścią Kodeksu cywilnego, jeżeli obydwoje rodziców chce odrzucić spadek za swoje dziecko, mogą to zrobić bez zgody sądu opiekuńczego. Natomiast w przypadku braku porozumienia między rodzicami do odrzucenia spadku w imieniu małoletniego niezbędne jest uzyskanie zgody sądu opiekuńczego.
Przeczytaj także: Czy opiekun prawny odpowiada za długi osoby ubezwłasnowolnionej?
Pozostałe elementy procedury odrzucania spadku pozostają bez zmian. Uprawnieni do odrzucenia spadku w imieniu małoletniego mają prawo złożyć stosowne oświadczenie przed sądem lub przed notariuszem. Byleby zachowali sześciomiesięczny termin wymagany przez Kodeks cywilny.
Warto podkreślić, że nieco inna sytuacja dotyczy małoletnich, których rodzice zawarli ze swoimi rodzicami umowę zrzeczenia się spadku. Przepisy Kodeksu cywilnego jasno stanowią, że zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej. Stąd zrzeczenie się dziedziczenia może obejmować również przyszłych spadkobierców zrzekającego się. W takiej sytuacji zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.
Decyzje spadkowe – co powinieneś wiedzieć?
Powołany do spadku może podjąć dwie decyzje: przyjąć spadek lub go odrzucić. W pierwszym przypadku w grę wchodzi przyjęcie spadku wprost, a więc z pełną odpowiedzialnością za odziedziczone długi, także własnym majątkiem oraz przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza, tj. z ograniczeniem odpowiedzialności za długi zmarłego do wysokości odziedziczonego po nim majątku. Natomiast odrzucenie spadku oznacza, że powołany do spadku nigdy nie stanie się spadkodawcą. Dorosły może samodzielnie odrzucić spadek, natomiast w imieniu małoletniego mogą to zrobić jego rodzice lub opiekunowie prawni. Jeszcze innym rozwiązaniem jest zrzeczenie się dziedziczenia. Jest to umowa, którą zawiera przyszły spadkodawca ze swoimi przyszłymi spadkobiercami. Dzięki niej spadkobiercy nie są nawet powoływani do spadku, ale traktowani w sprawie spadkowej tak, jakby nie dożyli otwarcia spadku.
Warto podkreślić również fakt, że w sytuacji, gdy odrzucenie spadku nastąpiło pod przymusem, czyli w wyniku groźby lub wywierania na daną osobę niewłaściwego wpływu, istnieje możliwość zaskarżenia tej decyzji. W takim przypadku należy udowodnić, że decyzja o odrzuceniu spadku nie była dobrowolna.
W takich sytuacjach niezwykle ważne jest skorzystanie z pomocy prawnika specjalizującego się w prawie spadkowym, który pomoże zrozumieć dostępne opcje i przeprowadzi przez proces prawny. Należy pamiętać, że zarówno zrzeczenie się spadku, jak i jego odrzucenie są czynnościami prawnymi, które mogą mieć dalekosiężne konsekwencje.
