Odpowiedź na pytanie, czym są czynności zwykłego zarządu, ma kluczowe znaczenie prawie dla każdej restrukturyzacji. W prezentowym tekście ekspert wyjaśnia najważniejsze zagadnienia związane z tym problemem. Bez ich poznania prawidłowe przeprowadzenie restrukturyzacji jest niezwykle trudnym zadaniem.
Spis treści
- Co to jest czynność zwykłego zarządu?
- Znaczenie czynności zwykłego zarządu w postępowaniu restrukturyzacyjnym
- Zwykły zarząd a działalność nadzorcy sądowego
- Zwykły zarząd w postępowaniu sanacyjnym
- Zakończenie
„Zwykły zarząd” to termin występujący w wielu różnych przepisach prawa. Dotyczy on m.in. uregulowań prawa cywilnego i rodzinnego, norm prawa handlowego oraz przepisów, dotyczące restrukturyzacji i upadłości. W każdej z tych dziedzin termin ten przyjmuje nieco inne znaczenie. Jednak zawsze jego wykładnia ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego zastosowania regulacji, w której został on użyty przez ustawodawcę. Czym więc jest zwykły zarząd na gruncie Prawa restrukturyzacyjnego?
Co to jest czynność zwykłego zarządu?
Przez czynność zwykłego zarządu najczęściej rozumie się działania mające na celu jedynie bieżące zarządzenie przedsiębiorstwem, wspólnotą mieszkaniową czy jakimkolwiek składnikami majątku. Podstawowy problem z podaniem ogólnej definicji tego pojęcia sprowadza się do tego, że w polskim systemie prawa występuje ono w różnych kontekstach. Nieco inaczej termin ten należy wykładać np. na gruncie zarządzania spółką, a inaczej w przypadku podejmowania przez rodziców czynności zwykłego zarządu majątkiem ich dziecka.
W każdym razie „zwykły zarząd” z prawnego punktu widzenia oznacza mniej więcej tyle, co administrowanie, codzienne zarządzanie. A więc niepodejmowanie żadnych czynności, które mogłyby w poważny sposób wpłynąć na powierzony nam majątek, przykładowo poprzez zbycie jego całości lub części, obciążenie jakimiś prawem (np. hipoteką, zastawem) czy jego zainwestowanie w jakikolwiek poważniejsze przedsięwzięcia. Tego rodzaju zdarzenia są z kolei przykładem czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu.
Granica pomiędzy tymi pojęciami jest bardzo cienka, a w praktyce niejednokrotnie bardzo trudno określić, czy mamy do czynienia z czynnościami zwykłego zarządu, czy też z przekraczającymi taki zakres. Zawsze wymaga to szczegółowej analizy konkretnego przypadku. Nie inaczej jest w przypadku restrukturyzacji, gdzie prawidłowe rozróżnienie pomiędzy czynności zwykłego zarządu a przekraczającymi ten zakres, ma bardzo duże znaczenie.
Polecamy też: Prawo upadłościowe – 2021 rok i ostatnia nowelizacja. Wyjaśniamy zmiany
Znaczenie czynności zwykłego zarządu w postępowaniu restrukturyzacyjnym
Zgodnie z art. 39 Prawa restrukturyzacyjnego po powołaniu nadzorcy sądowego dłużnik może dokonywać czynności zwykłego zarządu. Na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu wymagana jest zgoda nadzorcy sądowego, chyba że ustawa przewiduje zezwolenie rady wierzycieli. Zgoda może zostać udzielona również po dokonaniu czynności w terminie trzydziestu dni od dnia jej dokonania. Czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu dokonana bez wymaganej zgody jest nieważna.
Tymczasowy nadzorca sądowy ustanawiany jest w przyspieszonym postępowaniu układowym oraz w postępowaniu układowym. Ten pozasądowy organ restrukturyzacji nie pojawia się w sprawach sanacyjnych ani w postępowaniu o zatwierdzenie układu. Jednak w przypadku sanacji należy pamiętać, że rozróżnienie czynności zwykłego zarządu oraz przekraczających ten zakres również ma duże znaczenie, o czym więcej powiem niżej.
Natomiast w postępowaniu o zatwierdzenie układu zakres zwykłego zarządu nie ma znaczenia. Dłużnik właściwie nie doznaje żadnych ograniczeń w zarządzaniu swoim przedsiębiorstwem. Postępowanie to charakteryzuje najmniejszy stopień sformalizowania spośród wszystkich rodzajów restrukturyzacji. Toczy się praktycznie bez udziału sądu, który wypowiada się dopiero na etapie rozpatrywania wniosku o zatwierdzenie układu.
Zwykły zarząd a działalność nadzorcy sądowego
W postępowaniach, w których powołuje się nadzorcę sądowego, dłużnik może samodzielnie dokonywać jedynie te czynności, które stanowią zarząd zwykły. Aby odpowiedzieć na pytanie, co to dokładnie znaczy – a więc jakie czynności restrukturyzowany dłużnik może podejmować, a na jakie potrzebuje on zgody nadzorcy sądowego – trzeba przede wszystkim odwołać się do rozmiarów jego przedsiębiorstwa. W końcu czym innym jest zwykły zarząd niewielkiej firmy, a czymś innym prowadzenie biznesu o ogólnopolskiej czy międzynarodowej skali.
Jednak w przypadku restrukturyzacji świetnie sprawdza się wyjaśnienie, które sformułowałem poprzednio: zakres zwykłego zarządu mieści w sobie bieżące administrowanie firmą. Gdyby więc chcieć wskazać przykładowy katalog czynności przekraczających ten zakres, można by wyróżnić:
- Sprzedaż składników majątku przedsiębiorstwa stanowiących dużą wartość bądź niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej;
- Zaciągnięcie nowych kredytów;
- Obciążenie majątku ograniczonymi prawami rzeczowymi;
- Zwolnienie dużej grupy pracowników.
Oczywiście katalog ten ma jedynie przykładowy charakter i może – a nawet powinien – podlegać modyfikacjom. Jest to problem niezwykle istotny, gdyż – co jasno wynika z przytoczonego powyżej art. 39 Prawa restrukturyzacyjnego – czynność przekraczająca zwykły zarząd do swojej ważności wymaga zgody nadzorcy sądowego.
Zwykły zarząd w postępowaniu sanacyjnym
Problematyka swobody dłużnika w zarządzaniu swoim przedsiębiorstwem nieco inaczej wygląda w przypadku postępowania sanacyjnego. Otóż o kwestii zarządu nad majątkiem dłużnika sąd restrukturyzacyjny decyduje w postanowieniu o otwarciu sanacji. Zgodnie z art. 288 ust. 3 Prawa restrukturyzacyjnego sąd może wyjątkowo zezwolić na wykonywanie czynności zwykłego zarządu przez sanowanego dłużnika. Możliwe jest to wówczas, gdy skuteczne przeprowadzenie postępowania sanacyjnego wymaga osobistego udziału dłużnika lub jego reprezentantów, a jednocześnie dają oni gwarancję należytego sprawowania zarządu. Aczkolwiek zasadą w postępowaniu sanacyjnym jest sprawowanie zarządu nad całością masy sanacyjnej przez zarządcę.
Przeczytaj również: Jak sprawdzić, czy firma jest zadłużona? 5 skutecznych sposobów
Zezwolenia, o którym tu mowa może być cofnięte w przypadku, gdy:
- dłużnik, chociażby nieumyślnie, naruszył prawo w zakresie sprawowania zarządu, czego skutkiem było pokrzywdzenie wierzycieli lub możliwość takiego pokrzywdzenia w przyszłości;
- oczywiste jest, że sposób sprawowania zarządu nie daje gwarancji wykonania układu lub dla dłużnika ustanowiono kuratora;
- dłużnik nie wykonuje poleceń sędziego-komisarza lub zarządcy, w szczególności nie złożył w wyznaczonym przez sędziego-komisarza terminie propozycji układowych zgodnych z prawem.
Tym samym zarówno ocena, czy sanowanemu dłużnikowi pozostawić możliwość dokonywania czynności zwykłego zarządu, czy też pozbawić go takiej możliwości w decydującej mierze zależy od postępowania samego dłużnika. Jeżeli wypełnia on wszystkie obowiązki przewidziane przez Prawo restrukturyzacyjne, a jednocześnie okoliczności danej sanacji są takie, że bezpośredni udział dłużnika w zarządzaniu przedsiębiorstwem jest niezbędny do osiągnięcia celu postępowania, może on liczyć na pozostawienie mu swobody w dokonywaniu czynności zwykłego zarządu.
Zakończenie
Czynności zwykłego zarządu – mówiąc najprościej – oznaczają jedynie takie działania, które w istocie stanowią bieżące administrowanie przedsiębiorstwem. Dlatego w zakresie tym nie mieszczą się czynności, które oznaczałyby np. zbycie majątku wchodzącego w skład przedsiębiorstwa, zaciągnięcie nowych kredytów, czy wejście na nowe rynki zbytu. Zawsze jednak ocenę czy mamy do czynienia z czynnością zwykłego zarządu, czy też z przekraczającą taki zakres, należy dokonywać w odniesieniu do okoliczności konkretnego przypadku, a zwłaszcza do wielkości przedsiębiorstwa oraz skali jego dotychczasowej działalności i problemów, z którymi dłużnik mierzy się w ramach postępowania restrukturyzacyjnego. W tego rodzaju sprawach omawiane w artykule rozróżnienie ma kluczowe znaczenie. Przeważnie bowiem restrukturyzowany dłużnik może swobodnie podejmować jedynie czynności zwykłego zarządu.
