Czym jest rygor natychmiastowej wykonalności? Od czasu wszczęcia sprawy przed sądem do wykonania kończącego ją orzeczenia przeważnie mija sporo czasu. Jednak można go skrócić, a jednym z lepszych mechanizmów do osiągnięcia tego celu jest skorzystanie z rygoru natychmiastowej wykonalności. Na czym on polega?
Spis treści:
- Co to jest rygor natychmiastowej wykonalności?
- Dlaczego rygor natychmiastowej wykonalności jest opłacalny?
- Kiedy można skorzystać z rygoru natychmiastowej wykonalności?
- Procesowe aspekty rygoru natychmiastowej wykonalności
- Zawieszenie rygoru: czy i kiedy jest możliwe?
- Rygor natychmiastowej wykonalności decyzji
- Warto pamiętać!
Na każdą sprawę – czy to przed sądem, czy też przed organem administracji – potrzebny jest, i to przeważnie niekrótki, czas. Jednocześnie jej zakończenie – orzeczeniem sądu, czy decyzją administracyjną – bardzo często otwiera kolejne postępowanie, tym razem egzekucyjne. To z kolei jeszcze bardziej wydłuża oczekiwanie na ostateczne załatwienie sprawy i wszystkich wynikających z niej skutków. Dobrym sposobem na przyspieszenie tych procedur jest uzyskanie rygoru natychmiastowej wykonalności wyroku lub decyzji. Kiedy można z niego skorzystać?
Co to jest rygor natychmiastowej wykonalności?
Samo wygranie sprawy cywilnej – np. o zapłatę – nie powoduje, że wyrok może od razu zostać wykonany, tzn. że można przejść do jego przymusowej egzekucji. Podstawowym warunkiem rozpoczęcia postępowania egzekucyjnego – które najczęściej prowadzi komornik sądowy – jest uprawomocnienie się wyroku bądź postanowienia sądu. Chodzi tu przede wszystkim o sytuacje, w których orzeczenie nie zostało zaskarżone do sądu wyższej instancji za pomocą apelacji bądź zażalenia. W związku z tym ani wyrok, ani postanowienie – co do zasady – nie nadają się do egzekucji w czasie, w którym można je zaskarżyć. Przeważnie chodzi o termin siedmiu bądź czternastu dni, liczonych od dnia ogłoszenia bądź doręczenia orzeczenia.
Dopiero wówczas, gdy orzeczenie jest prawomocne – a więc, mówiąc specjalistycznym językiem, nie może zostać zaskarżone za pomocą zwyczajnych środków zaskarżenia – można rozpocząć starania o jego przymusową egzekucję. W tym celu przeważnie konieczne jest nadanie orzeczeniu klauzuli wykonalności. Bez niej komornik nie przystąpi do egzekucji. Stąd nawet złożenie wniosku, ale niedołączenie do niego orzeczenia z klauzulą wykonalności nie spowoduje wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
Powyższe zasady mają charakter ogólny, a w praktyce istnieje od nich szereg wyjątków. Jednym z nich jest tzw. rygor natychmiastowej wykonalności. Rozwiązanie to polega na tym, że orzeczenie sądu – a także decyzja administracyjna – mogą zostać wykonane natychmiast po ich wydaniu. Oznacza to więc brak konieczności oczekiwania na ich uprawomocnienie się. Jednak rygor natychmiastowej wykonalności został zastrzeżony dla wyjątkowych sytuacji, stąd warto wiedzieć kiedy można z niego skorzystać.
Dlaczego rygor natychmiastowej wykonalności jest opłacalny?
Wobec powyższego nietrudno wskazać najważniejsze korzyści, jakie niesie ze sobą nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności. Najważniejszą z nich jest możliwość szybkiego przejścia do egzekucji komorniczej. Nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności oznacza, że od razu może być on egzekwowany, w praktyce zaraz po zakończeniu postępowania sądowego.
Biorąc pod uwagę fakt, że w egzekucji liczy się czas – im wcześniej zostanie ona podjęta, tym większe szanse na to, że zakończy się sukcesem – stąd omawiany tu mechanizm zdecydowanie zwiększa szanse wierzyciela na odzyskanie swoich należności. Dlatego zawsze, gdy nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności jest dopuszczalne, wierzyciel powinien skorzystać z tej możliwości. Kiedy więc można się o to ubiegać?
Kiedy można skorzystać z rygoru natychmiastowej wykonalności?
Rygor ten – zgodnie z przepisami KPC – został zarezerwowany dla następujących wyroków:
- zasądzających alimenty – co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za 3 miesiące;
- zasądzających roszczenie uznane przez pozwanego. Skoro roszczenie uznane traktuje się, jako w pełni zasadne – co przyznaje sam dłużnik zgadzając się z treścią żądania zgłoszonego przez wierzyciela – to nie ma powodów, aby zwlekać z postępowaniem egzekucyjnym;
- zasądzających należności pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy, ale tylko w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika
- zaocznych, uwzględniających powództwo. Wyrok uwzględniający powództwo to taki, dzięki któremu – mówiąc w pewnym uproszczeniu – wierzyciel wygrywa sprawę, jaką założył dłużnikowi przed sądem.
Przeczytaj także: Restrukturyzacja – wady i zalety, które warto znać
W tych przypadkach klauzula natychmiastowej wykonalności jest wydawana z urzędu, a więc niejako automatycznie. Tym samym nie ma potrzeby składania wniosku o nadanie tego rodzaju rygoru. Jednocześnie nigdy nie ma przeszkód, aby wraz z wniesieniem powództwa domagać się nadania przyszłemu wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności. Nigdy nie można wykluczyć sytuacji, że sąd po prostu zapomni nadać taką klauzulę, jeżeli więc od razu, w dniu wniesieniu powództwa – a więc w praktyce w samym pozwie – taki wniosek zostanie zawarty, spada prawdopodobieństwa jego pominięcia przez sąd.
Niezależnie od tego sąd może, ale nie musi nadać swojemu orzeczeniu rygor natychmiastowej wykonalności. Wówczas konieczne jest złożenie przez zainteresowanego stosowanego wniosku. Chodzi tu o nadanie tego rygoru wyrokom zasądzającym należność z weksla, czeku, warrantu, rewersu, dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona, oraz jeżeli uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania. Zwłaszcza wtedy, gdy w sprawie chodzi o naruszenie posiadania nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności może być szczególnie użyteczny. Doświadczenie pokazuje, że naruszenie posiadania często prowadzi do skutków, które bardzo trudno odwrócić. Stąd działania dopuszczającego się naruszeń, trzeba jak najszybciej zahamować.
Rygor natychmiastowej wykonalności może zostać nadany również wówczas, gdyby opóźnienie w wykonaniu wyroku albo znacznie utrudniłoby jego realizację, albo narażało powoda na szkodę. To oczywiście zawsze wymaga dokonania przez sąd indywidualnej oceny okoliczności konkretnego przypadku. Trzeba przy tym pamiętać, że klauzuli natychmiastowej wykonalności nie nakłada się w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa oraz wówczas, gdyby z jej nałożenia mogła wyniknąć niepowetowana szkoda dla pozwanego. Przy czym ostatnia z tych reguł nie znajduje zastosowania do wyroków zasądzających alimenty, w zakresie, w jakim sąd nadaje im z urzędu rygor natychmiastowej wykonalności.
Procesowe aspekty klauzuli natychmiastowej wykonalności
W przypadkach, w których rygor natychmiastowej wykonalności może zostać nałożony jedynie na wniosek można się o niego ubiegać już w piśmie inicjującym postępowanie, a więc np. w pozwie. Nie ma przeszkód, aby tego rodzaju wniosek złożyć także wówczas, gdy sąd nakłada ten rygor z urzędu. Ponadto sąd ma prawo uzależnić udzielenie klauzuli natychmiastowej wykonalności od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia. O tym, jak to zabezpieczenie będzie dokładnie wyglądało, decyduje sąd, który wśród dostępnych możliwości ma:
- wstrzymanie wydania powodowi rzeczy odebranych pozwanemu lub sum pieniężnych po ich wyegzekwowaniu;
- wstrzymanie sprzedaży zajętego majątku ruchomego.
Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego sprzedaż lub przejęcie na własność zajętej nieruchomości wstrzymuje się z urzędu do czasu uprawomocnienia się wyroku.
Rygor natychmiastowej wykonalności obowiązuje zawsze już od chwili ogłoszenia wyroku, a jeżeli takiego ogłoszenia nie było – od chwili podpisania sentencji orzeczenia. Natomiast natychmiastowa wykonalność wygasa z chwilą ogłoszenia lub podpisania sentencji orzeczenia zmieniającego albo uchylającego wyrok, lub postanowienie o natychmiastowej wykonalności wyroku. Ale tylko w takim zakresie, w jakim nastąpiła zmiana albo uchylenie „pierwotnego” orzeczenia, do którego odnosiła się klauzula natychmiastowej wykonalności.
Zawieszenie rygoru – czy i kiedy jest możliwe?
Możliwe jest także zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności. Rozwiązanie to odnosi się do wydania wyroku zaocznego. W takich sprawach pozwany może ubiegać się o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności, do czego konieczne jest:
- wykazanie, że wyrok ten został wydany z naruszeniem przepisów o dopuszczalności jego wydania, albo
- uprawdopodobnienie przez pozwanego, że jego niestawiennictwo się w sądzie było niezawinione, a jednocześnie przedstawione w sprzeciwie okoliczności wywołują wątpliwości co do zasadności wyroku zaocznego.
Nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności zawsze mocno ingeruje w prawa pozwanego, dlatego ustawodawca stworzył swego rodzaju „bezpieczniki”, mające na celu uniknięcie sytuacji, w których egzekucja zostałaby przeprowadzona bez odpowiednich podstaw prawnych i faktycznych. Z pewnością ten, którego dotyczy wyrok, któremu nadano klauzulę natychmiastowej wykonalności – ilekroć rzeczywiście istnieją ku temu podstawy – powinien korzystać ze wskazanych powyżej środków ochrony swoich praw.
Przeczytaj także: Skup długów – na czym polega? Czy warto się na to decydować?
Rygor natychmiastowej wykonalności decyzji
Natychmiastową wykonalność można zastosować także do decyzji administracyjnych. Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego rygor natychmiastowej wykonalności decyzji może zostać nadany tylko wówczas, gdy:
- jest to niezbędne ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego,
- albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami,
- bądź też ze względu na inny interes społeczny, lub wyjątkowo ważny interes strony.
W przypadku, gdy chodzi o ostatnią z tych okoliczności organ ma prawo zażądać od strony odpowiedniego zabezpieczenia.
Rygor natychmiastowej wykonalności jest nadawany jedynie tym decyzjom, od którym stronom służy odwołanie. Co istotne, zgodnie z przepisami, może on zostać nadany także po wydaniu decyzji. Wówczas jednak organ musi wydać osobne postanowienie, na które stronie służy zażalenie. W każdym razie w sprawach administracyjnych nadawaniem klauzuli natychmiastowej wykonalności decyzjom lub wyrokom rządzą analogiczne reguły, jak w przypadku spraw administracyjnych.
Warto pamiętać!
Rygor, o którym mowa – zarówno orzeczenia sądu, jak i decyzji organu administracji – pozwala od razu przejść do etapu egzekucji, nie czekając na uprawomocnienie się orzeczenia/decyzji i nadanie im klauzuli wykonalności. Jest to rozwiązanie wyjątkowe, które może zostać zastosowane jedynie w ściśle określonych przypadkach. Niekiedy rygor nadaje się z urzędu. Zawsze jednak przed tym trzeba szczegółowo rozważyć okoliczności konkretnego przypadku. W każdym razie nadanie wyrokowi klauzuli natychmiastowej wykonalności jest niezwykle użytecznym narzędziem, gdyż pozwala na egzekucję orzeczenia właściwie bezpośrednio po jego wydaniu. Tym samym dłużnik nie ma czasu na ewentualnie podjęcie działań, których efektem mogłoby być utrudnienie czy wręcz uniemożliwienie przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego przez komornika sądowego lub inny uprawniony organ. Dlatego bez względu na to, czy nadanie wyrokowi klauzulowi natychmiastowej wykonalności jest obowiązkowego, czy też fakultatywne – a więc zastosowanie takiego środka zależy od uznania sądu – zawsze warto złożyć wniosek o wydanie takiej klauzuli. Najlepiej uczynić to od razu w piśmie wszczynającym postępowanie, a więc przykładowo w pozwie. Jeżeli skorzystanie z omawianej tu klauzuli jest fakultatywne, to złożone żądanie należy odpowiednio uzasadnić. Im bardziej przekonujące argumenty wierzyciel przedstawi sądowi, tym większe szanse na to, że uda mu się przekonać sąd do swoich racji i uzyska tym samym natychmiastową wykonalność orzeczenia.
