Prawo konkurencji powinno interesować każdego przedsiębiorcę i konsumenta, a więc najważniejszych uczestników rynku. W tej grupie regulacji prawnych mieszczą się właściwie wszystkie normy ustawodawcze dotyczące swobody działalności gospodarczej oraz uprawnień konsumentów. Dlatego warto dowiedzieć się:
– czym jest prawo konkurencji,
– jakie są najważniejsze regulacje prawnego dotyczące konkurencji,
– co zrobić, aby zapobiec powstaniu monopoli.
Po przeczytaniu poniższego tekstu odpowiedzi na te pytania będą dla Ciebie jasne.
Spis treści:
- Prawo konkurencji – fundamenty regulacji rynkowych
- Jakie regulacje wspierają innowacyjność?y
- Przykłady nieuczciwych działań na rynku
- Zapobieganie nadużyciom dominacji rynkowej
- Najważniejsze regulacje Prawa konkurencji w pigułce
Z punktu widzenia polskiej Konstytucji żyjemy w systemie społecznej gospodarki rynkowej, opartej na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych. To wszystko oznacza, że w Polsce powinno funkcjonować prawo ochrony konkurencji i konsumentów. Rzeczywiście szereg tego rodzaju regulacji obowiązuje w naszym systemie prawa. Poniżej postanowiłem je omówić. Zapraszam do lektury!
Prawo konkurencji – fundamenty regulacji rynkowych
Ustawą, która określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów jest ustawa z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów. Można więc nazwać ją, w pewnym uproszczeniu, Prawem konkurencji czy też prawem ochrony konkurencji. W takim znaczeniu będę używał tego terminu w dalszej części tekstu. Oczywiście Prawo konkurencji nie jest jedynym aktem ustawodawczym, który należy brać pod uwagę w omawianym obszarze.
Spore znaczenie ma tu także ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, w której znajduje się m.in. definicja czynu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z jej art. 3:
- czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy, lub klienta,
- działaniami nieuczciwej konkurencji są w szczególności:
- wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa,
- fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, które może wprowadzić konsumenta w błąd,
- naruszenie tajemnicy biznesowej,
- nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,
- naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie,
- utrudnianie dostępu do rynku,
- przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną,
- nieuczciwa lub zakazana reklama,
- organizowanie systemu sprzedaży lawinowej,
- prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym,
- nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczane towary, lub wykonane usługi.
Jakie regulacje wspierają innowacyjność?
Prawo ochrony konkurencji ma chronić przedsiębiorców i konsumentów przed bezprawnymi ingerencjami w ich prawa – również ze strony organów władzy publicznej. Jednak nie oznacza to, że wolna konkurencja jest zabezpieczona nie tylko przez te regulacje. Poza tym szereg instrumentów prawnych wspiera innowacyjność przedsiębiorstw, tworząc interesujące możliwości unowocześniania swojej działalności i oferowania jej coraz szerszemu gronu odbiorców. Wśród grup takich regulacji można wymienić:
- przepisy, na podstawie których przeprowadzane są różnego rodzaju programy wsparcia dla przedsiębiorców, organizowane np. przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości,
- możliwość korzystania z przepisów Kodeksu spółek handlowych dedykowanych start-up’om. Wśród nich najważniejsze są normy odnoszące się do prostej spółki akcyjnej, która została wymyślona przez ustawodawcę właśnie jako forma prawna dedykowana innowacyjnym przedsięwzięciom biznesowym,
- regulacje prawne odnoszące się transgranicznego prowadzenia działalności gospodarczej. W polskim kontekście istotne są tu przede wszystkim normy odnoszące się do funkcjonowania na rynku wewnętrznym Unii Europejskiej.
Oprócz omawianych norm możemy także wyróżnić prawo nieuczciwej konkurencji. Chodzi tu o zbiór różnorodnych regulacji prawnych zabraniających podejmowania przez przedsiębiorców nieuczciwych działań w stosunku do konkurencji. Katalog taki działań ma charakter otwarty, co daje firmom szerokie możliwości ochrony swoich praw. Jednak najważniejsze przepisy z tego zakresu znajdują się w ustawie o ochronie konkurencji. Tym samym po raz kolejny ważne jest tu dla nas Prawo konkurencji.
Zobacz też: Restrukturyzacja firmy a BIK
Przykłady nieuczciwych działań na rynku
Przepisy ustawy o ochronie konkurencji zakazują porozumień, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na:
- ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów,
- ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji, lub zbytu oraz postępu technicznego czy inwestycji,
- podziale rynków zbytu lub zakupu,
- stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzając im tym samym zróżnicowane warunki konkurencji,
- uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy,
- ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z niego przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem,
- uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez te jednostki oraz przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny.
Publiczne prawo konkurencji daje przedsiębiorcom instrumenty, które pozwalają im zadbać o to, aby rywalizacja przebiegała uczciwie. Poza tym ustawodawca stara się przeciwdziałać nadmiernej koncentracji przedsiębiorstw, która mogłaby doprowadzić do powstania monopoli. Zagadnienie te regulują przepisy, które wspólnie możemy określić jako prawo antymonopolowe.
Zapobieganie nadużyciom dominacji rynkowej
Zgodnie z art. 4 pkt 10 ustawy o ochronie konkurencji przez pozycję dominującą rozumie się sytuację przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów. Domniemywa się, że przedsiębiorca ma omawianą pozycję, jeżeli jego udział w rynku właściwym przekracza 40%. Prawo konkurencji zakazuje nadużywania pozycji dominującej, które może polegać w szczególności na:
- bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym kosztów nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich, odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów,
- ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów, lub konsumentów,
- stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji,
- uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy,
- przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji,
- narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione korzyści,
- podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych.
Przeczytaj również: Restrukturyzacja – wyjaśniamy co to jest i jakie są jej rodzaje
Najważniejsze regulacje Prawa konkurencji w pigułce
Prawo konkurencji to zbiorcze określenie na regulacje prawne dotyczące funkcjonowania rynku, w tym zwłaszcza w zakresie zasad konkurowania na nim przez przedsiębiorców, przeciwdziałania monopolom oraz uprawnień konsumentów. W praktyce, z punktu widzenia polskiego prawa, najważniejsze znaczenie mają tu dwie ustawy: o ochronie konkurencji i konsumentów oraz o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Ustawodawca zdecydowanie stawia na zabezpieczenie swobody konkurencji między przedsiębiorcami, z co z kolei wpływa na możliwość konsumenta korzystania z wybranych przez siebie towarów lub usług. W tym kontekście zawsze istotne pozostaje przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom rynkowym. Szereg kompetencji w interesującym nas zakresie Prawo konkurencji przyznaje Urzędowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), w którego imieniu działa Prezes UOKiK.
