Jaka jest odpowiedzialność prokurenta za brak złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości? Wyjaśniamy

Prokurent to pełnomocnik przedsiębiorcy posiadający spore uprawnienia. Czy odpowiada on za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości swojego mocodawcy? I jak odpowiedzialność prokurenta Na to pytanie odpowie prawnik specjalizujący się w obsłudze prawnej przedsiębiorców.

Spis treści:

1. Odpowiedzialność prokurenta – najważniejsze informacje
2. Formalności związane z udzieleniem prokury
3. Czy prokurent może wnioskować o upadłość?
4. Czy prokurent poniesie odpowiedzialność za niezłożenie wniosku upadłościowego?
5. Kogo dotyczy obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości?
6. Odpowiedzialność prokurenta – zakończenie

Przedsiębiorca, prowadząc swój biznes, nie musi działać osobiście. Ma prawo korzystać z pomocy pełnomocników, w tym prokurentów. Z punktu widzenia realiów obrotu gospodarczego prokura stanowi niezwykle istotny element. W praktyce poważnym pytaniem pozostaje ustalenie, czy prokurent powinien na czas zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości? Czy ponosi odpowiedzialność za niezłożenie tego rodzaju wniosku? W jaki sposób należy rozwiązać ten problem? Odpowiemy na te oraz inne pytania w poniższym artykule.

Odpowiedzialność prokurenta – najważniejsze informacje

Odpowiedzialność prokurenta jest ściśle związana z charakterem jego funkcji. Aby dobrze ją zrozumieć, najpierw trzeba wyjaśnić, czym w ogóle jest prokura. Ustawodawca zdefiniował ją w art. 109¹ §1 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem prokura to rodzaj pełnomocnictwa udzielanego przez przedsiębiorcę wpisanego do CEiDG lub do KRS. Tym samym powołać prokurenta może jedynie przedsiębiorca wpisany do jednego z tych dwóch Pełnomocnictwo to obejmuje podejmowanie wszystkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Warto wiedzieć, że – co do zasady – nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich.

Przeczytaj też: Opłata od wniosku o uzasadnienie – najważniejsze informacje

Nie ma więc wątpliwości, że zakres uprawnień prokurenta jest bardzo szeroki. W prawie zaś z reguły obowiązuje prosta zasada: im więcej uprawnień, tym większa odpowiedzialność. Prokurent potrzebuje osobnego pełnomocnictwa jedynie do:

• zbycia przedsiębiorstwa;
•  dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania;
• zbywania i obciążania nieruchomości.

Tym samym podstawową cechą odróżniającą prokurę od zwykłego pełnomocnictwa jest jej zakres. W przypadku pełnomocnictwa mocodawca za każdym razem decyduje o tym, jaką dokładnie czynność ma prawo dokonać w jego imieniu pełnomocnik. Zakres prokury zaś został wskazany wprost przez ustawodawcę, w tym samym nie może zostać on zmieniony przez przedsiębiorcę.

Skoro prokurenta powołuje się w celu prowadzenia spraw dłużnika, to jednocześnie ponosi on odpowiedzialność za wszystkie decyzje związane z zadaniami, które zostały dla niego przeznaczone. Jest to istotne zwłaszcza z punktu widzenia bezpieczeństwa obrotu gospodarczego. Właściwie każdy potencjalny kontrahent przedsiębiorcy może w łatwy sposób ustalić do czego uprawniony jest prokurent.

Formalności związane z udzieleniem prokury

Po udzieleniu odpowiedzi na pytanie, co to jest prokura, możemy zastanowić się jakie formalności należy spełnić, aby ustanowić prokurenta. W tym kontekście należy jeszcze raz podkreślić, że z prokury może skorzystać jedynie przedsiębiorca wpisany do odpowiedniego rejestru. Wykluczone jest więc jej ustanawianie przez prowadzącego – na podstawie możliwości wprowadzonych na mocy ustawy Prawo przedsiębiorców – nierejestrowaną działalność gospodarczą. Taki przedsiębiorca nie może powołać prokurenta.

Prokura musi zostać ustanowiona w formie pisemnej. Natomiast prokurentem może być jedynie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. W tym kontekście kluczową kwestią jest ukończenie przez przyszłego prokurenta osiemnastu lat oraz brak po jego stronie jakichkolwiek ograniczeń pełnej zdolności do czynności prawnych. Osoba, której przedsiębiorca udzielił prokury, musi wyrazić zgodę na jej przyjęcie. Ponadto fakt udzielenia prokury – a także jej odwołania – należy zgłosić do rejestru, do którego wpisany jest przedsiębiorca.

Zobacz także: Przewłaszczenie na zabezpieczenie a upadłość dłużnika. Omówienie

W tym kontekście trzeba także przypomnieć o rodzajach prokury, z których może skorzystać przedsiębiorca. Otóż zakres tego pełnomocnictwa może zostać ograniczony jedynie do jednego oddziału przedsiębiorcy (tzw. prokura oddziałowa). Przedsiębiorca ma także prawo zastrzec, że prokurent będzie mógł korzystać ze swoich uprawnień tylko wraz z innym prokurentem, bądź wspólnie z członkiem zarządu. Jest to często spotykane rozwiązanie wówczas, gdy udzielający prokury chce zachować pełną kontrolę nad działalnością osoby, której jej udzielił.

Nierzadko w obrocie występuje także prokura samoistna – odpowiedzialność prokurenta w jej przypadku jest najszersza – która polega na tym, że umocowany ma prawo działać w imieniu przedsiębiorcy bez żadnych ograniczeń. To, jaką prokurent samoistny ponosi odpowiedzialność, zależy przede wszystkim od tego, jakie dokładnie czynności przedsięwziął w imieniu mocodawcy. Nie zmienia to faktu, że z punktu widzenia tytułowego pytania kluczowy problem brzmi: czy prokurent, bez względu na to, jaki dokładnie rodzaj prokury został mu udzielony, ma prawo wnioskować o upadłość przedsiębiorcy, w którego imieniu działa?

Czy prokurent może wnioskować o upadłość?

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że prokurent nie ma obowiązku składać wniosku o ogłoszenie upadłości reprezentowanego przez siebie przedsiębiorcy. Co więcej – w ogóle nie musi on analizować sytuacji finansowej firmy, a co za tym idzie może nawet nie wiedzieć, że znalazła się ona w stanie upadłości uprawniającej do wnioskowania o upadłość.

Polecamy również: Wierzytelność – co to jest i jakie są jej rodzaje? Odpowiadamy

Jednak to, że prokurent nie jest zobowiązany do złożenia – w odpowiednim czasie – wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy, nie oznacza, że nie może on złożyć takiego wniosku. Tu zdania prawników są podzielone, choć większość z nich uznaje, że wnioskowanie o upadłość przekracza ramy, w których ma prawo działać prokurent. Na potwierdzenie tej tezy najczęściej przywołuje się brzmienie art.  109¹ § 1 Kodeksu cywilnego, w którym ustawodawca wprost stanowi, że prokura odnosi się do czynności związanych z „prowadzeniem” przedsiębiorstwa, a nie jego likwidacją czy upadłością.

Czynność złożenia wniosku upadłościowego po prostu nie wchodzi w zakres prokury. Twierdzenie to można rozszerzyć na wszystkie osoby uprawnione do reprezentowania przedsiębiorcy, chyba że te upoważni go do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Czy prokurent poniesie odpowiedzialność za niezłożenie wniosku upadłościowego?

Z naszego punktu widzenia kluczowa jest kwestia ewentualnej odpowiedzialności prokurenta za niezłożenie wniosku upadłościowego. Jeżeli nie jest on zobowiązany do składania tego rodzaju wniosków, a w ogóle istnienie jego uprawnienia w tym obszarze jest wątpliwe, to wydaje się, że prokurent nie może ponieść odpowiedzialności za niezłożenie na czas wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy, w którego imieniu działa.

Dlatego wykluczone jest nakładanie na prokurenta sankcji za niezłożenie przedmiotowego wniosku, chociażby w postaci zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Za niezasadne należałoby uznać powództwa zmierzające do zasądzenia roszczeń odszkodowawczych kierowanych do prokurenta ze strony podmiotów, które zostały poszkodowane zbyt późnym złożeniem wniosku upadłościowego. Tym bardziej więc należałoby oddalić powództwa mające na celu wyegzekwowanie długów spółki od prokurenta.

Inaczej jednak sprawa przedstawia się z samym dłużnikiem, czy to będącym osobą fizyczną, czy też osobą prawną bądź jednostką organizacyjną wyposażoną jedynie w zdolność prawną. Jak wiadomo osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą zawsze, całym swoim majątkiem, odpowiada za zobowiązania wynikające z prowadzenia biznesu. Tym samym egzekucja tego rodzaju zobowiązań z ich majątku nie nastręcza większych trudności. Natomiast za zobowiązania spółki czy innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą mogą odpowiadać np. członkowie jej zarządu. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy nie złożą oni – w odpowiednim czasie – wniosku o ogłoszenie upadłości zarządzanego przez siebie podmiotu. Z tych względów do najważniejszych konsekwencji uchybienia obowiązkowi złożenia wniosku upadłościowego należy właśnie możliwość obciążenia członków zarządu spółki długami spółki. Kto zaś w ogóle ma prawo wnioskować o upadłość? 

Zainteresuj się: Jakie są koszty postępowania upadłościowego spółki? Lista

Kogo dotyczy obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości?

Zgodnie z art. 20 ust. 1 Prawa upadłościowego wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić dłużnik lub każdy z jego wierzycieli osobistych. Jednocześnie powszechnie przyjmuje się, że tylko dłużnik ma obowiązek złożenia takiego wniosku, natomiast wierzyciele mogą, ale nie muszą tego robić. Teza ta znajduje bezpośrednie potwierdzenie w art. 21 ust. 1 Prawa upadłościowego dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Poza tym do złożenia wniosku upadłościowego są uprawnieni również:

• w stosunku do spółki jawnej, spółki partnerskiej, spółki komandytowej oraz spółki komandytowo-akcyjnej – każdy ze wspólników odpowiadających bez ograniczenia za zobowiązania spółki; 
• w stosunku do osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – każdy, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami;
• w stosunku do przedsiębiorstwa państwowego – także organ założycielski;
• w stosunku do jednoosobowej spółki Skarbu Państwa – także pełnomocnik Rządu, państwowa osoba prawna, organ lub inna jednostka uprawniona do wykonywania praw z akcji lub udziałów należących do Skarbu Państwa;
• w stosunku do osoby prawnej, spółki jawnej, spółki partnerskiej oraz spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej, będących w stanie likwidacji – każdy z likwidatorów;
• w stosunku do osoby prawnej wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego – kurator ustanowiony na podstawie Kodeksu cywilnego;
• w stosunku do dłużnika, któremu została udzielona pomoc publiczna o wartości przekraczającej 100 000 euro – organ udzielający pomocy;
• w stosunku do dłużnika, wobec którego prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego – zarządca ustanowiony w tym postępowaniu;
• w stosunku do spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek – spółka dominująca.

W katalogu tym, jak widać, nie ma prokurenta. Tym samym nie ponosi on odpowiedzialności za ewentualne niezłożenie wniosku upadłościowego. Choć, co warto po raz kolejny przypomnieć, prokurent może zostać upoważniony przez przedsiębiorcę do złożenia takiego wniosku. Wówczas działa jako pełnomocnik dłużnika.

Odpowiedzialność prokurenta – zakończenie

Prokura jest specjalnym rodzajem pełnomocnictwa udzielanego przez przedsiębiorcę wpisanego do rejestru (CEiDG lub KRS). Obejmuje ona swym zakresem możliwość podejmowania wszystkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem spraw przedsiębiorstwa. Jednak w praktyce spore wątpliwości budzi pytanie, czy zakres prokury obejmuje także możliwość złożenia przez prokurenta wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy. Z pewnością prokurent nie ma takiego obowiązku, nie musi także badać czy jego mocodawca nie znalazł się w stanie niewypłacalności. Tym samym za niezłożenie wniosku upadłościowego prokurent nie ponosi odpowiedzialności.