Ubezwłasnowolnienie alkoholika – co warto wiedzieć?

Ubezwłasnowolnienie alkoholika możliwe jest tylko wtedy, gdy w inny sposób nie da się zabezpieczyć jego praw. Zawsze jest to nadzwyczajny środek. Musisz jednak wiedzieć, jak wygląda cała procedura i na co warto się przygotować. 

Aby dobrze zrozumieć zasady stosowania ubezwłasnowolnienia, trzeba wiedzieć:

• Co to jest ubezwłasnowolnienie i jakie są jego rodzaje?
• W jakich przypadkach można zastosować ubezwłasnowolnienie i jak się ma do nich alkoholizm?
• O czym pamiętać przygotowując wniosek o ubezwłasnowolnienie?

Jeżeli przeczytasz poniższy artykuł, pytania te nie będą miały dla Ciebie tajemnic! 

Spis treści:

1. Ubezwłasnowolnienia alkoholika – podstawy
2. Skutki ubezwłasnowolnienia alkoholika
3. Ile trwa i jak przebiega ubezwłasnowolnienie alkoholika?
4. Jak napisać wniosek o ubezwłasnowolnienie alkoholika?
5. Ubezwłasnowolnienie alkoholika – kompendium wiedzy

Alkoholizm to bardzo poważna choroba, z którą – na co jasno wskazują statystyki – zmaga się coraz więcej osób. Dlatego zapewnienie fachowej pomocy osobom uzależnionym od alkoholu i innych środków odurzających jest po prostu koniecznością. Jednym za środków takiej pomocy może okazać się zastosowanie ubezwłasnowolnienia. Kiedy może zostać ono orzeczone wobec alkoholika? Odpowiem na to pytanie w poniższym artykule. Zapraszam do jego przeczytania!  

Ubezwłasnowolnienia alkoholika – podstawy

Polskie prawo cywilne wyróżnia dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia: całkowite oraz częściowe. Od razu należy wyjaśnić, że ubezwłasnowolnienie alkoholika może zostać orzeczone w każdym z tych trybów. Same zaś podstawy ubezwłasnowolnienia zostały uregulowane w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z jego przepisami:

• osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.;
• osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 października 2022 roku, sygn. akt II CSKP 1846/22:

O ile zatem nie ma wątpliwości, że samo ubezwłasnowolnienie alkoholika jest dopuszczalne, o tyle zawsze jest to wyjątkowym narzędziem, z którego można skorzystać tylko wówczas, gdy inne środki ochrony praw uzależnionego od alkoholu zawiodą lub okażą się niewystarczające. Takie podejście ustawodawcy jest spowodowane tym, że ubezwłasnowolnienie alkoholika pociąga za sobą daleko idące skutki. 

Zobacz także: Jak przebiega procedura ubezwłasnowolnienia?

Skutki ubezwłasnowolnienia alkoholika

Dokładne konsekwencje, jakie wywołuje orzeczenie przez sąd ubezwłasnowolnienia osoby uzależnionej od alkoholu, zależą od rodzaju ubezwłasnowolnienia. Zatem:

• ubezwłasnowolnienie całkowite oznacza utratę przez ubezwłasnowolnionego zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że właściwie w ogóle nie może on składać oświadczeń woli prowadzących np. do zawarcia umów. Wyjątkiem mogą tu być jedynie umowy zawierane w drobnych, codziennych sprawach;
• ubezwłasnowolnienie częściowe prowadzi do ograniczenia zdolności do czynności prawnych ubezwłasnowolnionego. Oznacza to, że jego sytuacja prawna staje się analogiczna do położenia osoby fizycznej między 13. a 16. rokiem życia, czyli ubezwłasnowolniony częściowo ma prawo swobodnie podejmować czynności w ramach tzw. zwykłego zarządu majątkiem. 

Biorąc to pod uwagę, ubezwłasnowolnienie alkoholika pozwala przede wszystkim zabezpieczyć jego interesy majątkowe. Dzięki temu niemożliwe staje się – przykładowo – zawieranie przez uzależnionego umów prowadzących do zbycia jego majątku bądź zaciągania zobowiązań finansowych (kredytów, „chwilówek” itp.). Jednak, co jest niezwykle istotne, ubezwłasnowolnienie – bez względu na jego dokładną formę – zawsze ma służyć ochronie tego, kto ma zostać ograniczony w prawach, a nie jego otoczenia. 

Ile trwa i jak przebiega ubezwłasnowolnienie alkoholika?

Procedura zmierzająca do orzeczenia ubezwłasnowolnienia zawsze toczy się przed sądem okręgowym, który orzeka w tego rodzaju sprawach w składzie trzech sędziów. W jej toku, a ubezwłasnowolnienie alkoholika, nie jest tu wyjątkiem, kluczowym zagadnieniem pozostaje przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych, których podstawowym zadaniem jest ustalenie, czy dana osoba jest, czy też nie jest w stanie samodzielnie kierować swoim postępowaniem. W takich sprawach najczęściej powołuje się biegłych z zakresu psychiatrii i neurologii oraz innych dziedzin medycyny, a także psychologii. 

Sama treść opinii biegłych nie przesądza o ubezwłasnowolnieniu. Ostateczna decyzja zawsze należy do sądu, który ocenia sporządzone przez biegłych opinie w ramach tzw. swobodnej oceny dowodów. Tym samym może on nie zgodzić się z ich opiniami. Do ich podważenia mają prawo dążyć także wszyscy uczestniczący w postępowaniu i ich pełnomocnicy. Jeżeli zaś w czasie procedury ubezwłasnowolnienia pojawią się rzeczywiście istotne wątpliwości dotyczące oceny stanu zdrowia osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, to wzywa się biegłych do sporządzenia opinii uzupełniających, powołuje się dodatkowych biegłych czy umieszcza się objętego przedmiotowym wnioskiem na obserwacji. 

Te uwarunkowania proceduralne powodują, że wniosek o ubezwłasnowolnienie alkoholika – wzór tego dokumentu omówię poniżej – nie jest rozpatrywany szybko. Przeważnie stosowna procedura trwa kilka tygodni bądź miesięcy. To, ile trwa ubezwłasnowolnienie alkoholika, jest sprawą indywidualną. Zależy przede wszystkim od aktywności wnioskodawcy oraz czasu niezbędnego na ustalenie oceny stanu zdrowia uzależnionego. W jaki sposób napisać taki wniosek?

Przeczytaj również: Majątek osoby ubezwłasnowolnionej – kto może nim zarządzać?

Jak napisać wniosek o ubezwłasnowolnienie alkoholika?

Tak jak wspomniałem powyżej odpowiedź na pytanie, ile trwa ubezwłasnowolnienie alkoholika, zależy od wielu czynników. Jednym z nich jest poprawne sporządzenie wniosku o ubezwłasnowolnienie. Środek ten nigdy nie jest stosowany przez sąd z urzędu. Co oznacza, że wskazany wniosek jest konieczny, aby doprowadzić do wydania przez sąd orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu. Warto tu pamiętać o tym, że:

• we wniosku o ubezwłasnowolnienie alkoholika koniecznie należy wskazać, czy wnioskodawca ubiega się o ubezwłasnowolnienie całkowite, czy też częściowe;
• omawiany wniosek kieruje się do sądu okręgowego;
• we wniosku trzeba dokładnie wskazać na okoliczności uzasadniające konieczności zastosowania ubezwłasnowolnienia oraz dowody na ich poparcie;
• sam fakt uzależnienia od alkoholu może nie wystarczyć do ubezwłasnowolnienia. Trzeba wykazać, że z tego powodu konkretna osoba rzeczywiście nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem lub samodzielnie prowadzić swoje sprawy.

Ubezwłasnowolnienie alkoholika – kompendium wiedzy

Ubezwłasnowolnienie alkoholika zawsze stanowi ostateczny środek ochrony jego interesów. Zwłaszcza ubezwłasnowolnienie całkowite może zastosować tylko w zupełnie wyjątkowych okolicznościach, choć w praktyce także częściowe stanowi nadzwyczajny środek. Zawsze instrumenty te mają służyć osobie ubezwłasnowolnionej, a nie jej otoczeniu. W przypadku chęci ubezwłasnowolnienia uzależnionego od alkoholu kluczowym jest wykazanie, że uzależnienie uniemożliwia mu kierowanie jego postępowaniem lub samodzielne prowadzenie swoich spraw. Bez tego, sąd nie zastosuje ubezwłasnowolnienia.