Skarga kasacyjna – czym jest i jak ją wnieść?

Skarga kasacyjna to przysłowiowa „ostatnia deska ratunku” dla stron postępowania cywilnego. W jaki sposób skorzystać z tego nadzwyczajnego środka oraz co zrobić, aby przyniósł on spodziewany rezultat? Na to pytanie odpowie radca prawny.

Skarga kasacyjna – to musisz wiedzieć: 

1. Skarga kasacyjna to środek zaskarżenia do Sądu Najwyższego, który służy do kontroli zgodności z prawem prawomocnego wyroku, a nie do ponownej oceny faktów.
2. Można ją wnieść tylko w przypadku rażącego naruszenia przepisów prawa, przy czym jest niedopuszczalna w wielu sprawach, np. o rozwód, alimenty czy o niskiej wartości przedmiotu sporu.
3. Skargę musi sporządzić i złożyć profesjonalny pełnomocnik (adwokat lub radca prawny) w terminie dwóch miesięcy od otrzymania wyroku z uzasadnieniem.

Spis treści

• Skarga kasacyjna – na czym polega ten nadzwyczajny środek zaskarżenia?
• Jakich orzeczeń dotyczy skarga kasacyjna
• Kiedy skarga kasacyjna jest niedopuszczalna?
• Podstawy skargi kasacyjnej – kiedy można ją wnieść
• Kto może wnieść skargę kasacyjną?
• Jak wnieść skargę kasacyjną?
• Jak Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę?
• Skarga kasacyjna w postępowaniu sądowoadministracyjnym
• Skarga kasacyjna – to warto wiedzieć

Prawie od każdego wyroku sądu można się odwołać. Jest to jedno z podstawowych praw gwarantowanych w Konstytucji RP. Jednak nie oznacza to, iż strona może odwoływać się w nieskończoność. W postępowaniu cywilnym ostatnim środkiem odwoławczym jest skarga kasacyjna wnoszona do Sądu Najwyższego. Jednak skorzystanie z niej obwarowane jest szeregiem warunków, które skarżący musi spełnić, aby mieć nadzieję na to, że Sąd Najwyższy w ogóle zajmie się jego sprawą. Co to jest kasacja wyroku? Na to pytanie odpowiem w poniższym artykule.

Skarga kasacyjna – na czym polega ten nadzwyczajny środek zaskarżenia?

Skarga kasacyjna to nadzwyczajny środek zaskarżenia przysługujący od prawomocnych orzeczeń wydanych przez sądy drugiej instancji. Stanowi ostatni etap kontroli instancyjnej w krajowym porządku prawnym i jest rozpoznawana przez Sąd Najwyższy. Co ważne, kasacja wyroku nie jest „trzecią instancją” – jej celem nie jest ponowna ocena dowodów, lecz analiza poprawności zastosowania prawa.

Wniesienie skargi kasacyjnej wymaga spełnienia szeregu wymogów formalnych
i merytorycznych, co oznacza, że nie każda sprawa może zostać w ten sposób zakończona. Również termin na wniesienie skargi kasacyjnej jest ściśle określony i wynosi 2 miesiące od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.

Skarga ta dotyczy istotnych naruszeń prawa, które mogą mieć znaczenie nie tylko dla konkretnej sprawy, ale i dla jednolitości orzecznictwa. W tym sensie pełni ona funkcję ochronną, stabilizując system prawny i eliminując poważne błędy prawne
z praktyki sądowej.

Jakich orzeczeń dotyczy skarga kasacyjna

Skarga kasacyjna może być wniesiona tylko w odniesieniu do orzeczeń wydanych przez sąd drugiej instancji, a więc wyroków sądów apelacyjnych lub okręgowych, które rozpoznawały sprawę w postępowaniu odwoławczym. Najczęściej zaskarża się wyroki oraz postanowienia kończące postępowanie w sprawie – przykładowo oddalenie apelacji czy uchylenie wcześniejszego orzeczenia.

Nie podlegają skardze kasacyjnej: 

• orzeczenia zapadłe w postępowaniu uproszczonym, 
• postanowienia o odrzuceniu pozwu, 
• orzeczenia o umorzeniu postępowania, 
• postępowania dotyczące kosztów procesu, chyba że dotyczą one całości sprawy.

Kasacja – co to oznacza w praktyce? Przede wszystkim, skarga kasacyjna musi opierać się na jednej z przewidzianych prawem podstaw kasacyjnych – co szczegółowo opiszemy w dalszej części artykułu. Sąd Najwyższy nie zajmuje się faktami, czyli nie ocenia wiarygodności świadków ani dokumentów, ale sprawdza, czy sądy niższych instancji nie naruszyły przepisów prawa materialnego lub procesowego.

Kiedy skarga kasacyjna jest niedopuszczalna?

Skoro wskazałem już na najważniejsze cechy pozwalające ustalić, co to jest skarga kasacyjna, warto teraz przeanalizować, kiedy nie wolno skorzystać z tego środka zaskarżenia. Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o:

• prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych, a w sprawach z zakresu prawa pracy
  i ubezpieczeń społecznych – niższa niż dziesięć tysięcy złotych;
• rozwód,
• separację, 
• alimenty,
• czynsz najmu lub dzierżawy, 
• naruszenie posiadania;
• dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych oraz o deputaty lub ich ekwiwalent;
• rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym.

Ponadto skarga kasacyjna jest niedopuszczalna od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa lub orzekającego unieważnienie związku małżeńskiego, jeżeli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się wyroku zawarła związek małżeński. Można ją jednak wnieść – niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia o: 

• przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty,
• objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego; 
• w sprawach o odszkodowanie z tytułu wyrządzenia szkody przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem.

Przeczytaj także: Czym jest BIK i jak sprawdzić zadłużenie w BIK? Odpowiadamy!

Podstawy skargi kasacyjnej – kiedy można ją wnieść 

Skarga kasacyjna, jako nadzwyczajny środek zaskarżenia, może zostać wniesiona wyłącznie w określonych przez prawo sytuacjach. W polskim systemie prawnym obowiązują dwie podstawy skargi kasacyjnej, które zostały szczegółowo wskazane w Kodeksie postępowania cywilnego (art. 398³ § 1 k.p.c.). Każda z nich ma inny charakter i służy ocenie wyroku w innym zakresie.

Pierwszą z nich jest naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie. W praktyce oznacza to, że sąd drugiej instancji zastosował niewłaściwy przepis (np. przyznał roszczenie na podstawie błędnie zidentyfikowanej podstawy prawnej) albo źle zinterpretował jego znaczenie. Taka kasacja wyroku koncentruje się więc na błędach w ocenie prawnej – nie faktów.

Drugą podstawą jest naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Chodzi tu o sytuacje, w których sąd rażąco złamał zasady procesu, np. nie dopuścił kluczowego dowodu, nie zawiadomił strony o rozprawie, wydał wyrok bez należytej podstawy faktycznej. W przeciwieństwie do pierwszej podstawy ta dotyczy sposobu prowadzenia postępowania, a nie treści prawa materialnego.

Należy zaznaczyć, że nie każda niezgodność z przepisami uzasadnia wniesienie skargi. Kasacja wyroku nie może opierać się na zarzutach dotyczących np. błędnej oceny dowodów czy ustaleń faktycznych. Sąd Najwyższy nie rozpoznaje spraw „od nowa” – jego zadaniem jest jedynie ocena, czy sądy niższych instancji prawidłowo zastosowały przepisy.

Skarga kasacyjna termin na jej wniesienie wynosi co do zasady dwa miesiące od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem. Może ona zostać złożona tylko przez uprawniony podmiot – najczęściej strona postępowania za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika.

Warto także pamiętać, że niektóre sprawy, ze względu na ich rodzaj, są wyłączone spod kontroli kasacyjnej. Dlatego, zanim podejmiesz próbę złożenia skargi, należy dokładnie sprawdzić, czy sprawa spełnia warunki dopuszczalności. W przeciwnym razie kasacja wyroku zostanie odrzucona już na wstępnym etapie.

Kto może wnieść skargę kasacyjną?

Przy korzystaniu z omawianego tu, nadzwyczajnego środka zaskarżenia, kluczowe pytanie dotyczy tego, kto może wnieść skargę kasacyjną? Odpowiedź na to pytanie zawiera przywołany przeze mnie na początku art. 398¹ § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Wniesienie skargi kasacyjnej jest uprawnieniem:

• strony,
• Prokuratora Generalnego,
• Rzecznika Praw Obywatelskich,
• Rzecznika Praw Dziecka.

W związku z tym ze skargi kasacyjnej mogą skorzystać także organy powołane do stania na straży praw obywateli.

Jak wnieść skargę kasacyjną?

Wniesienie skargi kasacyjnej wymaga zachowania ściśle określonej procedury. To nie tylko kwestia formalna, ale i merytoryczna – każdy błąd może skutkować odrzuceniem skargi już na etapie wstępnej kontroli. Dlatego tak ważne jest, aby dokument został sporządzony zgodnie z wymogami określonymi w Kodeksie postępowania cywilnego oraz wniesiony w przewidzianym terminie na wniesienie skargi kasacyjnej, który standardowo wynosi dwa miesiące od dnia doręczenia stronie orzeczenia z uzasadnieniem.

Elementy skargi kasacyjnej muszą obejmować m.in.:

• oznaczenie sądu, do którego skarga jest kierowana (Sąd Najwyższy),
• dane stron oraz ich przedstawicieli,
• wskazanie zaskarżonego orzeczenia,
• sformułowanie podstaw kasacyjnych (jednej lub obu),
• uzasadnienie, w którym strona szczegółowo przedstawia, na czym polega naruszenie prawa,
• wniosek o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania albo orzeczenie co do istoty sprawy.

Skarga musi być również opłacona – obecnie opłata sądowa wynosi 750 zł (lub 1000 zł w sprawach o prawa majątkowe powyżej 50 tys. zł). W niektórych przypadkach możliwe jest ubieganie się o zwolnienie z kosztów.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, skargę kasacyjną może sporządzić
i podpisać wyłącznie profesjonalny pełnomocnik – adwokat, radca prawny lub rzecznik patentowy (w sprawach własności przemysłowej). Samodzielne wniesienie skargi przez stronę – z wyjątkiem nielicznych wyjątków – skutkuje jej odrzuceniem. To rozwiązanie ma zapewnić wysoki poziom merytoryczny dokumentu, ponieważ kasacja wyroku wymaga specjalistycznej wiedzy prawnej i umiejętności interpretacji przepisów.

Jeśli skarga kasacyjna nie spełnia wymogów formalnych albo została wniesiona po terminie, Sąd Najwyższy może ją odrzucić bez badania merytorycznego. Z kolei nieuwzględnienie skargi (po rozpoznaniu) skutkuje utrzymaniem wyroku sądu apelacyjnego w mocy – kasacja wyroku, mimo że możliwa, nie gwarantuje zmiany rozstrzygnięcia.

Przeczytaj także: Wniosek o przyspieszenie rozpoznania sprawy. Omówienie i zasady

Jak Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę?

Po wniesieniu skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego sprawa trafia do etapu kontroli merytorycznej. Sąd Najwyższy ocenia czy: 

• skarga zawiera dopuszczalne i właściwie sformułowane podstawy;
• nie zachodzą przesłanki do jej odrzucenia. 

Kluczowym momentem jest tzw. postępowanie w ramach przedsądu, w którym skarga może zostać rozpoznana na posiedzeniu niejawnym – bez udziału stron.

Większość skarg kasacyjnych jest rozpatrywana właśnie w takim trybie – na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów. Sąd Najwyższy może wówczas:

• odrzucić skargę, jeśli nie spełnia wymogów formalnych,
• odmówić przyjęcia skargi do rozpoznania, jeśli nie wykazuje istotnego znaczenia dla wykładni prawa,
• przyjąć skargę do rozpoznania merytorycznego.

Jeżeli Sąd zdecyduje się rozpoznać skargę, może wyznaczyć rozprawę, która odbywa się jawnie i publicznie. Taka sytuacja dotyczy spraw o szczególnej doniosłości prawnej, wymagających interpretacji przepisów w sposób mający znaczenie dla praktyki orzeczniczej. Wówczas orzeczenie zapada również
w składzie trzech sędziów, a wyjątkowo – w składzie powiększonym (pięcioosobowym lub w pełnym składzie izby), jeśli sprawa tego wymaga.

Warto zaznaczyć, że kasacja wyroku nie służy ponownej ocenie faktów – Sąd Najwyższy bada wyłącznie zarzuty prawne, a jego orzeczenie może prowadzić do:

• oddalenia skargi i utrzymania wyroku w mocy,
• uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd niższej instancji,
• uchylenia wyroku i rozstrzygnięcia sprawy co do istoty.

Cała procedura jest ściśle sformaliz

owana, a jej celem jest zapewnienie jednolitości orzecznictwa oraz ochrona praw obywateli w przypadkach, w których naruszono przepisy prawa w sposób istotny.

Skarga kasacyjna w postępowaniu sądowoadministracyjnym

W postępowaniu sądowoadministracyjnym skarga kasacyjna przysługuje od prawomocnych orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych (WSA) i jest rozpatrywana przez Naczelny Sąd Administracyjny (NSA). Jest to nadzwyczajny środek zaskarżenia, który, podobnie jak w postępowaniu cywilnym, ogranicza się wyłącznie do kontroli legalności orzeczenia, bez możliwości ponownej oceny stanu faktycznego sprawy.

Skargę kasacyjną do NSA może wnieść: 

• strona postępowania, 
• prokurator,
• Rzecznik Praw Obywatelskich.

Skargę należy wnieść w terminie 30 dni od doręczenia wyroku WSA wraz z uzasadnieniem. Co istotne, skargę może sporządzić wyłącznie profesjonalny pełnomocnik (adwokat, radca prawny, doradca podatkowy lub rzecznik patentowy, zależnie od rodzaju sprawy), co odróżnia ją od zwykłej skargi do WSA, która może być napisana samodzielnie przez stronę.

Podstawy skargi kasacyjnej w postępowaniu przed NSA obejmują:

• naruszenie przepisów prawa materialnego przez ich błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,
• naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Podobnie jak w sądownictwie cywilnym, kasacja wyroku w NSA nie dotyczy zarzutów związanych ze stanem faktycznym – NSA nie prowadzi postępowania dowodowego i nie przesłuchuje świadków. Jego rola sprowadza się do oceny zgodności z prawem orzeczenia WSA.

Rozpoznanie skargi odbywa się na rozprawie lub na posiedzeniu niejawnym, zależnie od charakteru sprawy. NSA może:

• oddalić skargę,
• uchylić wyrok WSA i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania,
• wyjątkowo – uchylić wyrok i orzec co do istoty sprawy.

Warto dodać, że w postępowaniu przed NSA obowiązuje jedna instancja kasacyjna, co oznacza, że orzeczenie wydane przez Naczelny Sąd Administracyjny jest ostateczne i nie podlega dalszemu zaskarżeniu na szczeblu krajowym

Skarga kasacyjna – to warto wiedzieć

Skarga kasacyjna to nadzwyczajny środek zaskarżenia, który przysługuje od prawomocnych orzeczeń wydanych przez sądy drugiej instancji – w postępowaniu cywilnym rozpatruje ją Sąd Najwyższy, a w postępowaniu administracyjnym – Naczelny Sąd Administracyjny. W obu przypadkach jej głównym celem jest kontrola zgodności orzeczenia z prawem, a nie ponowne rozpatrzenie sprawy merytorycznej.

Warto pamiętać, że skarga kasacyjna:

• może być wniesiona wyłącznie przez profesjonalnego pełnomocnika,
• musi opierać się na ściśle określonych podstawach prawnych – nie można
  w niej podnosić np. błędów w ocenie dowodów,
• powinna zawierać precyzyjne zarzuty i uzasadnienie, zgodne z wymogami formalnymi kodeksu postępowania.

Termin na wniesienie skargi kasacyjnej w postępowaniu cywilnym wynosi co do zasady 2 miesiące od doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem, a w postępowaniu przed NSA – 30 dni. Przekroczenie tych terminów skutkuje odrzuceniem skargi bez jej rozpoznania.

Skarga kasacyjna, koszty obejmują pełnomocnika. Przed jej wniesieniem warto więc rozważyć szanse na uwzględnienie, ponieważ Sąd Najwyższy i NSA dopuszczają do rozpoznania tylko sprawy spełniające rygorystyczne kryteria. W praktyce oznacza to, że nie każda sprawa może być przedmiotem skutecznej kasacji.

Skarga kasacyjna to instrument wymagający dokładnej analizy prawnej i solidnego przygotowania pisma procesowego. Dlatego też warto skonsultować się z doświadczonym pełnomocnikiem, który oceni szanse na powodzenie i doradzi najlepszą strategię procesową.

Źródła:

https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-postepowania-cywilnego-16786199/art-398-3

https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-postepowania-cywilnego-16786199/cz-1-ks-1-tyt-6-dz-5-a