Niewypłacalność dłużnika pozwala mu na ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego. Co dokładnie oznacza ten termin? Wyjaśnia ekspert.
Spis treści:
- Niewypłacalny dłużnik – kluczowe informacje
- Domniemanie dotyczące niewypłacalności osób fizycznych
- Domniemanie dotyczące niewypłacalności pozostałych podmiotów prawa
- Możliwość obalenia domniemań dotyczących niewypłacalności
- Skutki wystąpienia niewypłacalności
- Zakończenie
Postępowanie upadłościowe oraz restrukturyzacyjne może zostać zainicjowane wówczas, gdy dłużnik znajdzie się w stanie niewypłacalności. Jest to więc jedno z podstawowych pojęć dla prawa insolwencyjnego, którego jednocześnie treść przekłada się na inne gałęzie prawodawstwa. O czym więc powinieneś pamiętać, analizując, czy dany dłużnik znalazł się w stanie upadłości?
Niewypłacalny dłużnik – kluczowe informacje
Pojęcie niewypłacalności opisano przez ustawodawcę w Prawie upadłościowym. Definicja ta znajduje zastosowanie także na gruncie Prawa restrukturyzacyjnego. W świetle przepisów pierwszej z tych ustaw (art. 11 ust. 1), niewypłacalny dłużnik to osoba, która utraciła zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Z treści tego przepisu wynikają dwie, podstawowe kwestie, dla prawidłowej wykładni pojęcia niewypłacalności,
W pierwszym rzędzie należy podkreślić, że niewypłacalność dłużnika to stan, w którym ten w ogóle nie może realizować swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Chodzi więc tutaj o obiektywnie pojętą niemożliwość, a nie jedynie o brak woli w pokryciu zadłużenia. Z niewypłacalnością mamy więc do czynienia wtedy, gdy stan majątku dłużnika nie pozwala na wywiązanie się z obowiązku płatności wobec jego kontrahentów. Analogicznie nie dochodzi do niej, kiedy dłużnik nie wywiązuje się z płatności z powodu popadnięcia w przejściowe trudności finansowe.
Jednocześnie pojęcie niewypłacalności odnosi się jedynie do zobowiązań pieniężnych, a więc tych, które zostały wyrażone w określonej sumie pieniędzy. Z tego względu, dłużnik niewypłacalny jest wtedy, gdy nie wywiązuje się z takich obowiązków jak np. wykonanie dzieła, dostarczenie lokalu czy też wydanie przedmiotu najmu. W kontekście przedmiotowych rozważań warto zasygnalizować, że w doktrynie trwa spór czy niewypłacalność wiąże się z nieregulowaniem wielu, czy też tylko jednej wierzytelności.
Przeczytaj także: Krajowy Rejestr Zadłużonych – wszystko, co musisz o nim wiedzieć
Domniemanie dotyczące niewypłacalności osób fizycznych
Już samo zapoznanie się z definicją niewypłacalności pozwala na uznanie, że określenie czy rzeczywiście mamy z nią do czynienia, zależy od szeregu okoliczności konkretnego przypadku. Dopiero przez rozpatrywane łączne uprawniają one do uznania, że utrata płynności finansowej doprowadziła do niewypłacalności.
Aby ułatwić analizę tej kwestii, ustawodawca wprowadził domniemania odnoszące się do osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych posiadających jedynie zdolność prawną.
W przypadku każdej z tych kategorii podmiotów prawa – stosownie do regulacji Prawa upadłościowego – domniemuje się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Po spełnieniu tej przesłanki wierzyciel nie musi wykazywać, że dłużnik stał się niewypłacalny. Stan ten przyjmuje się ze względu na samą długość trwania opóźnienia w realizacji zobowiązania.
To, kiedy dłużnik jest niewypłacalny, zależy także od wymagalności zobowiązania. Trzymiesięczny termin nie zaczyna się więc, zanim nie nadejdzie data wykonania samego zobowiązania lub – w przypadku zobowiązań bezterminowych – zanim wierzyciel nie wezwie dłużnika do ich wykonania. W każdym razie, w stosunku do osób fizycznych ustawodawca nie przewidział innych domniemań w zakresie niewypłacalności. Inaczej kwestia ta przedstawia się w przypadku osób prawnych i tzw. ułomnych osób prawnych.
Sprawdź również: Restrukturyzacja zadłużenia osoby fizycznej. Najważniejsze informacje
Domniemanie dotyczące niewypłacalności pozostałych podmiotów prawa
Ustawodawca w Prawie upadłościowym wychodzi z założenia, że dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku. Stan ten musi utrzymywać się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. W tym obszarze nie ma więc znaczenia, czy dłużnik reguluje swoje zobowiązania. Tym bardziej bez związku pozostaje to, jakie są przyczyny utraty płynności finansowej.
Z drugiej jednak strony, do wspomnianego powyżej majątku nie wlicza się składników niewchodzących w skład masy upadłości. Do majątku ułomnej osoby prawnej – na gruncie ustalania jej niewypłacalności – nie zalicza się zobowiązań przyszłych. Wliczają się w to zobowiązania pod warunkiem zawieszającym, zobowiązania wobec wspólnika albo akcjonariusza z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach.
W stosunku do osób prawnych oraz ułomnych osób prawnych, ustawodawca wprowadził jeszcze jedno domniemanie niewypłacalności. Zgodnie z nim, tego rodzaju podmioty są niewypłacalne także wtedy, gdy bilans zobowiązania – z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych – przekracza wartość jego aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.
Warto wiedzieć: Zgłoszenie wierzytelności – co to jest i jak je zrobić?
Możliwość obalenia domniemań dotyczących niewypłacalności
Każde ze wskazanych powyżej domniemań ma charakter obalalny. Oznacza to, iż możliwe jest wykazanie, że pomimo ziszczenia się wszystkich przesłanek, na których oparto domniemania dotyczące niewypłacalności, stan ten faktycznie nie zaistniał. Dzieje się tak wówczas, gdy dłużnik zachowuje możliwość regulowania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.
Oczywiście fakt ten należy zawsze wykazywać na podstawie dowodów, najlepiej z dokumentów o charakterze księgowym. Tym bardziej że – jak zostało już wspominane powyżej – niewypłacalność odnosi się jedynie do rzeczywistej niemożliwości pokrywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Jeżeli więc dłużnik ma takie możliwości, a po prostu z nich nie korzysta, nie jest niewypłacalny. To z kolei uniemożliwia otwarcie w stosunku do niego postępowania upadłościowego lub restrukturyzacyjnego.
Skutki wystąpienia niewypłacalności
Należy podkreślić, że z niewypłacalnością wiąże się szereg konsekwencji nie tylko na gruncie przepisów Prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego. Do najważniejszych spoza tych kategorii zalicza się, chociażby kwestie dotyczące zasad ponoszenia osobistej odpowiedzialności za zobowiązania – w tym publiczno-prawne – spółki. Członkowie zarządu mogą jej uniknąć, zgłaszając na czas wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego. Z tego więc względu stwierdzenie niewypłacalności spółki otwiera przed członkami jej zarządu możliwość skorzystania z mechanizmów. Dzięki nim wierzyciele nie będą mogli skierować egzekucji długów spółki do ich prywatnych majątków.
Przeczytaj: Przedawnienie długu – wszystko, co musisz o nim wiedzieć
Zakończenie
Niewypłacalność jest stanem, w którym dłużnik utracił zdolność regulowania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Chodzi tu jednak o rzeczywisty brak możliwość spłaty zobowiązań, a nie jedynie o brak woli wierzyciela do spłaty należności. Jednocześnie ustawodawca wprowadził szereg domniemań, które pomagają w ustalaniu faktu wystąpienia niewypłacalności. Do najważniejszych należy założenie, zgodnie z którym dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Warto podkreślić, że każde z tych domniemań ma charakter obalalny, a więc mogą zostać one wzruszone.
