Fundacja rodzinna może stać się bezpiecznym narzędziem do planowania przyszłości Twojej rodziny. To idealny sposób, na zabezpieczenie majątku, odwołując się jednocześnie do prawa spadkowego. Jak ustanowienie fundacji wpływa na zachowek i całość dziedziczenia? O czym należy szczególnie pamiętać?
Wszystkie wątpliwości wyjaśnia radca prawny, a z poniższego tekstu dowiesz się m.in.:
- W jaki dokładnie sposób utworzenie fundacji rodzinnej wpływa na kwestie spadkowe?
- Czy fundator może pominąć swoich bliskich uprawnionych do zachowku w określaniu kręgu beneficjentów fundacji?
- Jak zabezpieczyć fundację rodzinną przed roszczeniami z tytułu zachowku?
Po przeczytaniu artykułu żadne z tych zagadnień nie będzie miał dla Ciebie tajemnic.
Spis treści:
- Fundacja rodzinna – co to jest i jak wpływa na zachowek?
- Zachowek a fundacja rodzinna – jak uzyskać zachowek w kontekście istnienia fundacji?
- Fundacja rodzinna a prawo do zachowku – kwestie prawne i praktyczne
- Zarządzanie fundacją rodzinną – wnioski na przyszłość
Fundacja rodzinna świetnie zabezpiecza majątek przed rozproszeniem związanym z nieuniknionym – prędzej czy później – spadkobraniem oraz z problemami związanymi z sukcesją przedsiębiorstwa. Jako osoba prowadząca własny biznes musisz być gotowy na podjęcie wyzwań w tym obszarze. Jak im sprostać? Wyjaśnię to w poniższym tekście. Zapraszam do lektury!
Fundacja rodzinna – co to jest i jak wpływa na zachowek?
Fundacja rodzinna – zachowek bez wątpienia stanowi istotną kwestię jej bieżącego funkcjonowania – jest podmiotem prawa. Została wprowadzona przez ustawodawcę do polskiego systemu przede wszystkim po to, aby uprościć i ułatwić przeprowadzenie sukcesji firm rodzinnych. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej, fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej. Przy czym przez świadczenie rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta, oddane mu do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów.
W związku z tym coraz to popularniejsze w Polsce fundacje rodzinne mogą wpływać na kwestie dziedziczenia. Nierzadko fundator przekazuje na rzecz fundacji znaczną część swojego majątku, a nawet jego całość. Co to oznacza dla realizacji prawa do zachowku? Czym w ogóle jest zachowek? Pogłębione wyjaśnienie natury zachowku jest kluczowe dla ustalenia, jak go uzyskać w kontekście istnienia fundacji rodzinnej.
Przeczytaj także: Jak wybrać najlepszy układ ratalny ZUS dla swoich potrzeb?
Zachowek a fundacja rodzinna – jak uzyskać zachowek w kontekście istnienia fundacji?
Stosownie do art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. W innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału. Jak zatem odpowiedzieć na pytanie „zachowek co to jest”?
W kwestii określania co to jest zachowek oraz jak dokładnie wygląda rozporządzanie nim, warto podkreślić, że:
- przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni;
- przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę;
- przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
Fundacja rodzinna a prawo do zachowku – kwestie prawne i praktyczne
Z normatywnego punktu widzenia zależność na linii fundacja rodzinna – zachowek reguluje art. 991 § 2 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, bądź w postaci świadczenia od fundacji rodzinnej lub mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. W relacji fundacja rodzinna – zachowek, trzeba pamiętać także o innych regulacjach prawnych.
Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku:
- funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, chyba że fundacja rodzinna jest spadkobiercą;
- mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej otrzymanego przez osoby niebędące spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku;
- jeżeli zachowek należy się zstępnemu, nie dolicza się do niego funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej i mienia w związku z rozwiązaniem fundacji, jeśli ich przekazanie nastąpiło w czasie, kiedy spadkodawca nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy przekazanie nastąpiło na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego;
- jeżeli zachowek należy się małżonkowi nie dolicza się do spadku funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej i mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej przekazanych przed zawarciem małżeństwa ze spadkodawcą.
Wartość funduszu założycielskiego fundacji
Wartość funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej i mienia w związku z jej rozwiązaniem oblicza się według stanu z chwili ich przekazania, a według cen z chwili ustalania zachowku. W przypadku mienia w pierwszej kolejności oblicza się wartość funduszu założycielskiego i wartość mienia, a następnie porównuje się obie.
Analizę tego, jak uzyskać zachowek zawsze należy rozpocząć od ustalenia, czy w ogóle jest się uprawnionym do jego otrzymania, a następnie do skalkulowania jego wysokości. Osoba ubiegająca się o niego powinna pamiętać, że na poczet zachowku zalicza się świadczenie od fundacji rodzinnej i mienie w związku z jej rozwiązaniem, przekazane na rzecz uprawnionego do zachowku. Ponadto, jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także świadczenie od fundacji i mienie w związku z jej rozwiązaniem na rzecz jego wstępnego.
W typowych przypadkach to fundacja rodzinna musi pokryć zachowek. Oznacza to, że roszczenia z tytułu zachowku uprawniony powinien zgłaszać właśnie do fundacji. Mogą one zostać pokryte poprzez:
- świadczenia z fundacji rodzinnej;
- przekazanie części majątku ze zlikwidowanej fundacji;
- spłatę w gotówce
Zobacz również: Układ ratalny ZUS na nowych zasadach – co się zmieniło?
Zarządzanie fundacją rodzinną – wnioski na przyszłość
Co do zasady fundacja rodzinna musi liczyć się z koniecznością spłaty zachowku uprawnionym do tego rodzaju świadczenia. Zalicza się do tego części majątku spadkowego, które przysługują bliskim spadkodawcy bez względu na jego rozporządzenia w testamencie. Chyba że spadkodawca dokona skutecznego wydziedziczenia. Dlatego tworząc fundację rodzinną, warto przemyśleć tę kwestię.
Najprostszym rozwiązaniem pozostaje ustanowienie uprawnionych do zachowku beneficjentów fundacji rodzinnej. Świadczenia te przeważnie mogą zostać uznane za pełne pokrycie ewentualnych roszczeń z tytułu zachowku. Wówczas można bezpiecznie założyć, że fundacja rodzinna nie będzie borykać się z problemem zachowku.
Jeżeli kwestię zachowku w fundacji nadal stanowią dla Ciebie wyzwanie, warto skonsultować się z profesjonalnym radcą prawnym, który korzystając ze swojego doświadczenia i wiedzy, pomoże wybrać najlepszy sposób przekazania dorobku.
