Art. 824 kpc określa przypadki, w których dochodzi do umorzenia postępowania egzekucyjnego z urzędu – a więc niejako „automatycznie”, bez składania wniosku. Jedną z przyczyn takiego umorzenia jest tzw. bezskuteczność egzekucji. Co warto wiedzieć o znaczeniu tego przepisu Kodeksu postępowania cywilnego? Na to pytanie odpowie zawodowy prawnik.
Spis treści:
- Art. 824 kpc – zakres i znaczenie regulacji
- Umorzenie egzekucji komorniczej z urzędu i na wniosek
- Najważniejsze problemy ze stosowaniem art. 824 kpc
- Na czym polega bezskuteczność egzekucji komorniczej?
- Koszty komornicze po umorzeniu egzekucji
- Art. 824 kpc: kluczowe informacje
Egzekucja komornicza stanowi rozbudowane postępowanie, w którym kluczową rolę odgrywają przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Trzeba pamiętać, że samo rozpoczęcie egzekucji nie oznacza, iż będzie się ona toczyć tak długo, aż całość należności zostanie wyegzekwowana od dłużnika. W grę może tu wchodzić wiele różnych okoliczności – w tym także umorzenie postępowania egzekucyjnego, np. z powodu jego bezskuteczności. Kiedy należy liczyć się z takim rozwiązaniem?
Art. 824 kpc – zakres i znaczenie regulacji
Zgodnie z art. 824 kpc postępowanie egzekucyjne z urzędu umarza się w całości lub w części, jeżeli:
- okaże się, że egzekucja nie należy do organów sądowych;
- wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej albo gdy egzekucja ze względu na jej przedmiot, lub na osobę dłużnika jest niedopuszczalna (przy czym umorzenie z tego tytułu może nastąpić dopiero wówczas, gdy w terminie wyznaczonym przez organ egzekucyjny brak ten nie zostanie usunięty);
- jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych;
- wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania (termin ten biegnie od dnia dokonania ostatniej czynności egzekucyjnej, a w razie zawieszenia postępowania – od dnia ustania przyczyny zawieszenia);
- prawomocnym orzeczeniem tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności albo orzeczenie, na którym oparto klauzulę wykonalności, zostało uchylone lub utraciło moc;
- egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem, i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego.
W związku z tym umorzenie egzekucji komorniczej powinno nastąpić po wystąpieniu każdej z tych okoliczności. Organ egzekucyjny – a więc komornik sądowy – działa tu z urzędu. Ma on zatem obowiązek samodzielnie umorzyć postępowanie egzekucyjne w momencie, gdy stwierdzi zaistnienie któreś z wymienionych tu przesłanek. O ile oczywiście jej istnienie nie zostało wyeliminowane przez odpowiedni podmiot.
Należy przy tym zaznaczyć, że wskazana tu lista ma charakter zamknięty. Z tego względu nie może być ona rozszerzona np. poprzez samego komornika czy wierzyciela, na rzecz którego prowadzi ją ustawodawca. Ewentualne wprowadzenie nowych przesłanek umorzenia postępowania egzekucyjnego z urzędu leży w gestii ustawodawcy.
Umorzenie egzekucji komorniczej z urzędu i na wniosek
W związku z powyższym warto pamiętać, że zakończenie egzekucji komorniczej z urzędu nie jest tym samym, co jej zakończenie na wniosek. Są to dwie zupełnie różne sytuacje prawne. W pierwszej z nich komornik działa z własnej inicjatywy oraz niejako „automatycznie” – a więc nawet bez złożenia wniosku o umorzenie. Nie oznacza to jednak, że niedopuszczalne jest skierowanie. Przykładowo przez dłużnika lub wierzyciela – pisma do komornika, w którym ten zostanie poinformowany o wystąpieniu w sprawie okoliczności uzasadniających umorzenie postępowania egzekucyjnego.
Złożenie takiego pisma jest jak najbardziej dopuszczalne, a niekiedy wręcz pożądane. W końcu komornik może po prostu nie mieć świadomości, że powinien umorzyć postępowanie egzekucyjne. Jego dalsze prowadzenie w takich okolicznościach stanowi bardzo poważne uchybienie. Nie zmienia to faktu, że na podstawie art. 825 kpc można złożyć wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego. Aczkolwiek nie jest on tym samym, co wskazane tu pismo.
Najważniejsze problemy ze stosowaniem art. 824 kpc
Art. 824 kpc w rzeczywistości stanowi rozbudowaną regulację, której stosowanie napotyka wiele praktycznych trudności. Trudno omówić je kompleksowo, jednak – przykładowo – warto wskazać, że:
- z pozbawieniem wykonalności tytułu wykonawczego najczęściej mamy do czynienia wówczas, gdy dojdzie do uchylenia orzeczenia sądu drugiej instancji uchylające wyrok opatrzony rygorem natychmiastowej wykonalności lub wydania przez sąd drugiej instancji postanowienia uchylającego klauzulę wykonalności na skutek zażalenia dłużnika lub innej osoby, przeciwko której wydano klauzulę;
- z oczywistą sprzecznością egzekucji z treścią tytułu wykonawczego mamy do czynienia m.in. wtedy, gdy długi spadkodawcy będą egzekwowane od spadkobiercy, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza z przekroczeniem wartości majątku spadkowego;
- umorzenie egzekucji z powodu bierności wierzyciela nie dotyczy postępowania egzekucyjnego wszczętego z urzędu;
- z oczywistych względów spłata zadłużenia powoduje zakończenie postępowania egzekucyjnego. W takich okolicznościach staje się ono po prostu bezprzedmiotowe.
Osobnym problemem jest bezczynność egzekucji. Na czym ona polega? Faktycznie jest to jedna z częściej spotykanych przesłanek umorzenia egzekucji.
Na czym polega bezskuteczność egzekucji komorniczej?
W doktrynie i orzecznictwie najczęściej przyjmuje się, że postanowienie komornika o umorzeniu egzekucji z powodu jej bezskuteczności może zostać wydane wówczas, gdy pomimo skierowania egzekucji do wszystkich składników majątku dłużnika nie ma szans na uzyskanie kwoty wyższej, niż koszty samego postępowania. Chociaż z okoliczności konkretnego przypadku dopuszczalne jest wyprowadzenie wniosku, że pomimo skierowania czynności egzekucyjnych jedynie do części majątku dłużnika, dalsze kontynuowanie postępowania i tak nie przyniesie spodziewanego rezultatu.
Z natury rzeczy wskazany tu mechanizm dotyczy jedynie egzekucji świadczeń pieniężnych. W końcu w przypadku, gdy przedmiotowe postępowanie dotyczy świadczeń niepieniężnych, to w ogóle nie może być mowy o uzyskaniu jakiejkolwiek sumy z egzekucji. W każdym razie komornik już na samym wstępie postępowania egzekucyjnego powinien wstępnie oszacować jego koszty oraz szanse na powodzenie. Jeżeli okaże się, że zachodzi omawiana tu przesłanka egzekucję należy umorzyć, nie podejmując dalszych czynności.
Koszty komornicze po umorzeniu egzekucji
Umorzenie postępowania egzekucyjnego powoduje także konieczność odpowiedniego rozliczenia kosztów tej procedury. Koszty komornicze po umorzeniu egzekucji – w zależności od okoliczności konkretnego przypadku – poniesienie dłużnik lub wierzyciel. Jeżeli do umorzenia doszło z powodu bezczynności wierzyciela – co do zasady – będzie on musiał pokryć opłatę stosunkową o równowartości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania.
Jednak w przypadku, gdy wierzyciel wykaże, że przyczyna umorzenia postępowania egzekucyjnego wiąże się ze spełnieniem świadczenia przez dłużnika w terminie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji albo z zawarciem w tym terminie porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem dotyczącego sposobu lub terminu spełnienia świadczenia, opłata ta obciąża dłużnika. Przy czym wówczas, gdy spełnienie świadczenia lub zawarcie porozumienia z wierzycielem nastąpiło po upływie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, obciąża go opłata w wysokości 10% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania.
Art. 824 kpc: kluczowe informacje
Umorzenie postępowania egzekucyjnego z urzędu – o którym mowa w art. 824 kpc – oznacza, że to umorzenia dochodzi bez składania jakiegokolwiek wniosku. Choć oczywiście nie wyklucza to poinformowania komornika o tym, że zaszła któraś z okoliczności prowadzących do takiego umorzenia. Jedną z nich jest bezskuteczność egzekucji, a więc sytuacja, w której właściwie jasne jest, że nie da się odzyskać od dłużnika kwot przewyższających koszty samego postępowania, które przypadają komornikowi. W takich przypadkach prowadzenie egzekucji jest – niestety – po prostu pozbawione sensu. Wierzyciel zaś powinien poszukać innych środków ochrony swoich praw.
