Uchylenie zabezpieczenia majątkowego powinno nastąpić zawsze wtedy, gdy zmienią się okoliczności, które doprowadziły do jego ustanowienia. Co to w praktyce oznacza? Kwestię tę wyjaśni zawodowy prawnik.
Spis treści:
- Uchylenie zabezpieczenia majątkowego – podstawy prawne
- Kiedy zabezpieczenie majątkowe powinno zostać uchylone?
- W jaki sposób podejmuje się decyzje dotyczące zabezpieczenia majątkowego?
- Co zrobić, aby doprowadzić do uchylenia zabezpieczenia?
- Uchylenie zabezpieczenia majątkowego – najważniejsze informacje
Tok postępowania karnego, a następnie wykonanie ewentualnego wyroku skazującego oskarżonego, można zabezpieczyć na wiele różnych sposobów. Jednym z nich jest zabezpieczenie majątkowe. Jego ustanowienie nigdy nie oznacza, iż musi ono być utrzymywane do samego końca postępowania karnego. Wręcz przeciwnie – kiedy zmienią się okoliczności, dokładny sposób zabezpieczenia powinien zostać zmieniony, a nawet samo zabezpieczenie powinno zostać uchylone. Kiedy więc następuje uchylenie zabezpieczenia majątkowego? W poniższym tekście odpowiem na to pytanie.
Uchylenie zabezpieczenia majątkowego – podstawy prawne
Uchylenie zabezpieczenia majątkowego może nastąpić wtedy, gdy zostaną spełnione warunki określone w Kodeksie postępowania karnego (kpk). Jest to prosta konsekwencja faktu, że zabezpieczenie majątkowe stosuje się po to, aby ułatwić wykonanie kary, jaka może zostać orzeczona przez sąd wobec oskarżonego, a jednocześnie zabezpieczyć prawidłowy tok procedury karnej. Warto przypomnieć, że zgodnie z art. 291 kpk zabezpieczenie majątkowe można zastosować w razie zarzucenia oskarżonemu popełnienia przestępstwa, za które lub w związku z którym można orzec:
- Grzywnę;
- Świadczenie pieniężne;
- Przepadek;
- Środek kompensacyjny;
- Zwrot pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi korzyści majątkowej, jaką sprawca osiągnął z popełnionego przestępstwa, albo jej równowartości.
Natomiast przepisem określającym podstawy prawne do uchylenia zabezpieczenia majątkowego jest art. 291 § 4 Kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z tym przepisem zabezpieczenie majątkowe należy niezwłocznie uchylić w całości lub w części, jeżeli ustaną przyczyny, wskutek których zostało ono zastosowane w określonym rozmiarze, lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie choćby w części. Co to znaczy?
Kiedy zabezpieczenie majątkowe powinno zostać uchylone?
Zabezpieczenie majątkowe – kpk jest tu jednoznaczny – nie może być dowolnie stosowane przez organ postępowania karnego. Wszystko zależy od okoliczności konkretnego przypadku. Nie inaczej rzecz przedstawia się z uchylaniem tego środka przymusu. Z drugiej jednak strony trudno nie zauważyć, że przywołany powyżej art. 291 § 4 Kodeksu postępowania karnego daje szerokie możliwości interpretacji przesłanek uchylenia zabezpieczenia. Właściwie ustawodawca odwołuje się tu do bardzo ogólnego pojęcia „ustania przyczyny”, ze względu na które ustanowiono zabezpieczenie majątkowe.
W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że:
- Uchylenie zabezpieczenia powinno nastąpić zawsze wtedy, gdy skazany ureguluje wszelkie należności wynikające z prawomocnego wyroku sądu;
- To, czy zabezpieczenie ma zostać uchylone w całości lub w części zależy przede wszystkim od jego wysokości oraz od wysokości należności publicznoprawnych, do których się odnosi;
- Konieczność dalszego utrzymywania zabezpieczenia majątkowego powinna być na bieżąco kontrolowana przez organ, który je ustanowił;
- Zabezpieczenie majątkowe zawsze należy uchylić wraz z umorzeniem postępowania przygotowawczego lub wydaniem wyroku uniewinniającego.
Przeczytaj także: Zabezpieczenie majątkowe – co to jest?
W jaki sposób podejmuje się decyzje dotyczące zabezpieczenia majątkowego?
Zarówno ustanowienie, jak i uchylenie (całkowite lub częściowe) zabezpieczenia majątkowego następuje w drodze postanowienia wydawanego przez uprawniony organ postępowania karnego. Tym samym na etapie postępowania przygotowawczego postanowienie to wydaje prokurator, natomiast na etapie sądowym sąd rozpatrujący sprawę. Postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym powinno zawierać co najmniej dane oskarżonego, wskazanie zarzucanego mu przestępstwa oraz wybranego sposobu zabezpieczenia. Organ postępowania ma tu do wyboru zabezpieczenie na:
- Mieniu oskarżonego;
- Mieniu pochodzącym z przestępstwa;
- Mieniu pochodzącym z przestępstwa, które zostało przeniesione na osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną, której ustawa przyznaje jedynie zdolność prawną;
- Mieniu właściciela przedsiębiorstwa, jeżeli służyło ono popełnieniu przestępstwa lub ukrycia osiągniętej korzyści;
- Mieniu podlegającym przepadkowi.
Co zrobić, aby doprowadzić do uchylenia zabezpieczenia?
Z zabezpieczeniem majątkowym w postępowaniu karnym nie trzeba się zgadzać. Postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym podlega zaskarżeniu, co oznacza, iż oskarżony po prostu może się z nim nie zgodzić. Jeżeli oskarżony kwestionuje zasadność ustanowienia zabezpieczenia majątkowego bądź jego wysokości, to ma prawo złożyć zażalenie. Tu trzeba pamiętać o dwóch zasadach:
- Zażalenie na postanowienie sądu o zabezpieczeniu rozpoznaje sąd wyższej instancji;
- Zażalenie na postanowienie prokuratora o zabezpieczeniu rozpoznaje sąd właściwy do rozpoznania sprawy.
W kwestii zażalenia na zabezpieczenie ustanowione przez prokuratora należy pamiętać, że w każdym przypadku rozpatruje je sąd właściwy miejscowo i rzeczowo do rozpatrzenia sprawy – nawet wówczas, gdy postępowanie przygotowawcze jest prowadzone w innym okręgu sądowym. Mówiąc w pewnym uproszczeniu: na etapie postępowania przygotowawczego postanowienie o zabezpieczeniu zaskarża się do sądu, do którego zostanie skierowany akt oskarżenia.
Zażalenie na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia nie jest jedynym sposobem na jego uchylenie. Wynika to z faktu, że organ ustanawiający zabezpieczenie ma obowiązek z urzędu badać, czy jego dalsze podtrzymywanie jest zasadne. W związku z tym oskarżony, wobec którego zastosowano zabezpieczenie, zawsze ma prawo zwrócić się do prokuratora lub sądu z wnioskiem o uchylenie tego środka. W takich przypadkach zawsze należy powołać jakieś nowe okoliczności, uzasadniające uchylenie zabezpieczenia majątkowego.
Zawsze, jednak gdy organ postępowania uchyli zabezpieczenie – bez względu na to, czy uczyni to z własnej inicjatywy (a więc z urzędu), czy też na mocy uwzględnienia zażalenia oskarżonego – skutkiem takiej decyzji jest zwrot zabezpieczenia majątkowego. Tym samym oskarżony może swobodnie rozporządzać przedmiotem zabezpieczenia, np. sprzedać go, czy wydać gotówkę – w zależności od tego, na jakim składniku jego majątku zostało ustanowione zabezpieczenie.
Czytaj też: Wezwanie do zapłaty po ogłoszeniu upadłości: co należy wiedzieć i jak postępować?
Uchylenie zabezpieczenia majątkowego – najważniejsze informacje
Zabezpieczenie majątkowe jest jednym ze środków przymusu, stosowanym w postępowaniu karnym – zarówno na etapie postępowania przygotowawczego (przez prokuratora), jak i postępowania sądowego. Okoliczności, w których można ustanowić zabezpieczenie oraz należy je uchylić, określa Kodeks postępowania karnego. Przy czym w kwestii zmiany lub uchylenia zabezpieczenia przepisy są dosyć ogólne, stanowiąc, że tego rodzaju decyzje mogą zostać podjęte, gdy „ustanie przyczyna”, jaka leżała u podstaw ustanowienia zabezpieczenia. Pozwala to stosunkowo szeroką interpretację. Zawsze jednak organ postępowania ma obowiązek z urzędu badać, czy zabezpieczenie nadal jest zasadne. Jeżeli zmienią się okoliczności, zabezpieczenie należy uchylić. Ponadto postanowienie o zabezpieczeniu może zostać zaskarżone. Jednocześnie ustawodawca wskazał na przypadki, gdy zabezpieczenie automatycznie jest uchylane. Dzieje się tak wtedy, gdy nie zostaną prawomocnie orzeczone: grzywna, przepadek, nawiązka, świadczenie pieniężne lub nie zostanie nałożony obowiązek naprawienia szkody, lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a powództwo o te roszczenia nie zostanie wytoczone przed upływem 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia.
