Syndyk masy upadłości jest jednym z najważniejszych organów każdego postępowania upadłościowego. Stąd warto zapoznać się z jego zadaniami oraz zasadami pracy. Przybliżamy je w prezentowanym artykule.
Dzięki jego przeczytaniu dowiesz się przede wszystkim:
- Na czym polega postępowanie upadłościowe?
- Jaką rolę w każdej upadłości odgrywa syndyk?
- Kto może zostać syndykiem masy upadłości?
Spis treści
- Na czym polega postępowanie upadłościowe?
- Kto to jest i co robi syndyk?
- Nowe obowiązki syndyka
- Czynności syndyka po objęciu majątku upadłego
- Kwalifikacje konieczne do objęcia funkcji syndyka
- Syndyk będący spółką prawa handlowego
- Wynagrodzenie syndyka masy upadłości
- Zakończenie – to warto wiedzieć o syndyku
Postępowanie upadłościowe nie może toczyć się bez syndyka, będącego jednym z jego kluczowych organów. Stąd od prawidłowej realizacji zadań, jakie ustawodawca stawia przed każdym syndykiem, zależy w dużej mierze powodzenie postępowania upadłościowego. Dlatego dla pełniących tę funkcję przewidziano wymagania, które mają dawać gwarancję jej należytego pełnienia. Kim więc jest syndyk i jaka jest jego rola w sprawie upadłościowej? Mówiąc najkrócej, syndyk jest najważniejszym organem postępowania upadłościowego, posiadającym szereg uprawnień, o których powinien pamiętać zarówno upadły, jak i jego wierzyciele.
Na czym polega postępowanie upadłościowe?
Syndyk, co szczegółowo wyjaśnię w dalszej części tekstu, jest jednym z najważniejszych organów postępowania upadłościowego, od którego w praktyce w dużej mierze zależy przebieg upadłości i jej efektywność, przejawiająca się przede wszystkim w wysokim poziomie zaspokojenia wierzycieli. Dlatego przed wyjaśnieniem kim jest syndyk warto przypomnieć kilka podstawowych informacji dotyczących postępowania upadłościowego:
- upadłość może zostać ogłoszona w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny, a więc który utracił zdolność regulowania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych;
- standardowo postępowanie upadłościowe prowadzone jest w stosunku do przedsiębiorców. Jednak ustawodawca przewidział także upadłość konsumencką, po którą mają prawo sięgnąć dłużnicy będący osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej;
- syndyk obejmuje zarząd majątkiem dłużnika, którego upadłość została ogłoszona przez sąd. Syndyk masy upadłości osoby fizycznej działa na podobnych zasadach jak syndyk w upadłości przedsiębiorcy;
- postępowanie upadłościowe prowadzi się tak, aby pozyskać, jak najwięcej środków, dzięki którym możliwe stanie się zaspokojenie roszczeń wierzycieli. Przeważnie oznacza to konieczność sprzedaży majątku upadłego;
- w związku z tym ogłoszenie upadłości powinno być pojmowane jako ostateczny środek oddłużenia.
Kto to jest i co robi syndyk?
Co to jest syndyk masy upadłości? Jest jednym z najważniejszych organów każdego postępowania upadłościowego. Ustanawia go sąd w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości dłużnika. Do podstawowych zadań syndyka należy objęcie majątku upadłego; zarząd nim; zabezpieczenie go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem oraz przystąpienie do jego likwidacji w sposób uregulowany w Prawie upadłościowym. Wiele osób zastanawia się, co może zabrać syndyk przy upadłości konsumenckiej? Odpowiedź jest prosta – tylko elementy majątku, które są nieobjęte wyłączeniem z masy upadłościowej.
Jeżeli możliwe jest dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa upadłego, syndyk wykonuje szereg uprawnień właścicielskich, a także związanych ze stosunkiem pracy wobec zatrudnianych przez upadłego. W takich wypadkach rola syndyka nie ogranicza się jedynie do bieżącego prowadzenia sprawy upadłościowej, ale wykracza daleko poza jej ramy. W końcu syndyk zyskuje decydujący głos właściwie w każdej sprawie dotyczącej bieżącej działalności firmy. Im lepiej przedsiębiorstwo upadłego będzie zarządzane, tym większe szanse na zaspokojenie praw wierzycieli – przynajmniej na tyle, o ile będzie to możliwe.
Szczegółowe zadania syndyka
Oczywiście wskazane powyżej obowiązki syndyka mają jedynie charakter przykładowy. W istocie rozciągają się one na szereg zagadnień związanych nie tylko z prowadzeniem samego postępowania upadłościowego, ale również na występowanie w różnego rodzaju postępowaniach prowadzonych przez lub przeciwko dłużnikowi. Poza tym rozwój ustawodawstwa, jaki nastąpił w ostatnich latach, pozwala na postawienie tezy, że polski prawodawca przykłada coraz większą wagę do roli syndyka, nakładając na niego nowe obowiązki oraz przyznając kolejne uprawnienia.
W praktyce syndyk odgrywa kluczową rolę w postępowaniu upadłościowym, a od podejmowanych przez niego działań w dużej mierze zależy to, czy i w jakiej wysokości wierzyciele będą mieli szanse na zaspokojenie swoich roszczeń.
Syndyk zawsze wykonuje swoje zadania pod nadzorem sądu upadłościowego i sędziego-komisarza. Jeżeli nie wywiązuje się z nałożonych na niego obowiązków bądź wykonuje swoją pracę w sposób nieprawidłowy, może zostać upomniany przez sąd, ukarany oraz odwołany z funkcji. Powinni o tym pamiętać przede wszystkim dłużnicy i wierzyciele mający wątpliwości co do rzetelności syndyka. Wszelkie tego rodzaju zastrzeżenia warto niezwłocznie zgłosić sędziemu-komisarzowi bądź sądowi upadłościowemu
Zobacz także: Postępowanie układowe – na czym ono polega? Odpowiada specjalista
Nowe obowiązki syndyka
Jednym z ważniejszych obowiązków, jakie od niedawna spoczywają na syndyku, jest przyjmowanie zgłoszeń wierzytelności. Zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 4 Prawa upadłościowego, w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sąd wzywa wierzycieli upadłego do zgłaszania syndykowi przysługujących im praw. To do syndyka należy sporządzenie listy wierzytelności, według której ocenia się uprawnienia poszczególnych wierzycieli do otrzymania przysługującej im części z funduszy masy upadłościowej.
Zgłoszenie to należy dokonać na wskazany przez syndyka adres, w terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Tym samym na syndyku spoczywa obowiązek formalnej i merytorycznej weryfikacji przedmiotowych zgłoszeń.
Syndyk jest także zobowiązany do poszukiwania majątku upadłego. Czyni to za pośrednictwem komornika sądowego, do którego kieruje stosowny wniosek. Jednak z punktu widzenia przebiegu postępowania upadłościowego jednym z najważniejszych obowiązków syndyka jest ustalenie składu masy upadłości.
Czynność tę syndyk dokonuje poprzez sporządzenie spisu inwentarza oraz spisu należności. W pierwszym z nich ujmuje się prawa, ruchomości, nieruchomości i środki pieniężne zgromadzone – w kasie i na rachunkach bankowych – dłużnika. Natomiast spis należności syndyk przygotowuje, badając wszystkie księgi upadłego i dokumenty bezsporne.
Podstawowym celem tej czynności jest precyzyjne określenie zakresu oraz wysokości zadłużenia upadłego. Jeżeli jednak podczas badania ksiąg i dokumentów okaże się, że dłużnik posiada jeszcze jakiś majątek, który nie został ujęty w spisie inwentarza, należy go uzupełnić.
Koniecznie zobacz: Upadłość rolnika. Omówienie i sposoby na jej uniknięcie
Warto zasygnalizować, że od 1 grudnia 2021 roku syndyk będzie ustalał skład masy upadłości za pomocą specjalnego systemu teleinformatycznego – Krajowego Rejestru Zadłużonych – według wzoru udostępnionego przez Ministra Sprawiedliwości.
Czynności syndyka po objęciu majątku upadłego
Po objęciu majątku upadłego zarządca masy upadłościowej dokonuje czynności w sprawach dotyczących masy co prawda we własnym imieniu, ale na rachunek upadłego. Tym samym nie odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w tego rodzaju sprawach, jednak może ponieść odpowiedzialność za szkody wynikające z nienależytego wykonywania swoich obowiązków.
Po objęciu majątku upadłego przez syndyka do jego najważniejszych obowiązków należy:
- wykonywanie wszystkich obowiązków sprawozdawczych ciążących na upadłym;
- zawiadomienie o ogłoszeniu upadłości wierzycieli, których zna adresy;
- podejmowanie czynności zmierzających do ujawnienia postanowienia sądu o ogłoszeniu upadłości w księgach wieczystych i innych rejestrach dotyczących dłużnika;
- realizacja obowiązków wynikających z przepisów dotyczących ochrony pracowników w razie niewypłacalności pracodawcy;
- zawiadomienie banków, placówek pocztowych oraz innych instytucji, z którymi upadły zawarł umowę o udostępnienie skrytki pocztowej;
- bieżące rejestrowanie w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowania sądowe przychody i wydatki masy upadłości;
- składanie sprawozdań sędziemu-komisarzowi.
Natomiast z punktu widzenia wierzycieli najważniejsze zadanie syndyka to upłynnienie majątku upadłego. Dzięki temu możliwe jest pozyskanie gotówki pozwalającej na zaspokojenie wierzycieli. Za im większą sumę zostanie sprzedany majątek upadłego, tym więcej środków będzie do podziału pomiędzy wierzycieli. Z tego też względu tak istotne jest, aby majątek upadłego w czasie postępowania upadłościowego był pod fachowym zarządem.
Kwalifikacje konieczne do objęcia funkcji syndyka
Zgodnie z przepisami Prawa upadłościowego syndyka powołuje sąd w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości. Jednocześnie ustawodawca sprecyzował, jakimi kwalifikacjami musi odznaczać się podmiot powołany na tę funkcję.
Podstawową z nich jest posiadanie licencji doradcy restrukturyzacyjnego, a w niektórych przypadkach – np. przedsiębiorstw o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa lub zatrudniających średniorocznie co najmniej 250 pracowników – kwalifikowanego doradcy restrukturyzacyjnego. W każdym razie warunki, jakie trzeba spełnić w celu otrzymania licencji doradcy restrukturyzacyjnego, pozwalają mieć nadzieję, że osoba legitymująca się tym dokumentem spełnia wymagania niezbędne do dobrego wypełniania zadań syndyka.
Jednak sam fakt posiadania przedmiotowej licencji nie oznacza, iż można zostać powołanym na funkcję syndyka w dowolnej sprawie. Sąd ustanawiając syndyka, ma obowiązek wziąć pod uwagę liczbę spraw, w których osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego pełniła funkcję nadzorcy sądowego lub zarządcy w postępowaniach restrukturyzacyjnych, czy właśnie syndyka w innych postępowaniach upadłościowych, a także jej doświadczenie i dodatkowe kwalifikacje.
Przyjęcie takiego rozwiązania pozwala na powołanie najodpowiedniejszej osoby dla danego postępowania, zwłaszcza w perspektywie poziomu jego skomplikowania. Oczywiście im bardziej rozbudowanego i zadłużonego przedsiębiorstwa dotyczy sprawa upadłościowa, tym większa wiedza i doświadczenie jest niezbędne do pełnienia funkcji syndyka. Stąd ustawodawca nakazuje wzięcie pod uwagę wskazanych powyżej okoliczności przy jego powoływaniu.
Warto przeczytać: Postępowanie restrukturyzacyjne a ulga na złe długi – zmiany od 1 października 2021
Poza tym syndykiem masy upadłości nie można ustanowić m.in. wierzyciela upadłego, jego małżonka ani innych członków najbliższej rodziny, jego byłego lub obecnego pracownika, a także pełniącego funkcję nadzorcy lub zarządcy w prowadzonym wcześniej wobec upadłego postępowaniu restrukturyzacyjnym.
Syndyk będący spółką prawa handlowego
Należy podkreślić, że syndykiem może zostać mianowana nie tylko osoba fizyczna, ale również spółka prawa handlowego. Zasada ta dotyczy zarówno spółek osobowych (np. jawnej czy partnerskiej), jak i kapitałowych, a więc z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjnej. Wówczas wszystkie wymagania, jakie ustawodawca postawił przed syndykiem będącym osobą fizyczną, odpowiednio stosuje się do spółki prawa handlowego.
Z tego względu licencją doradcy restrukturyzacyjnego (lub kwalifikowanego doradcy) w takich przypadkach muszą legitymować się wspólnicy ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem albo członkowie zarządu reprezentujący spółkę. Przy czym w przedmiotowej kwestii bez znaczenia są przyjęte zasady reprezentacji spółki. W stosunku do tych osób weryfikuje się także doświadczenie wymagane od syndyka dla prowadzenia danej sprawy. W praktyce we wskazanych tu przypadkach najczęściej licencją doradcy restrukturyzacyjnego legitymują się wspólnicy ponoszący odpowiedzialność – nieograniczoną – za zobowiązania spółki. Nie zmienia to faktu, że syndykiem jest w danej sprawie spółka, a nie jej wspólnicy.
Przeczytaj również: Postępowanie sanacyjne – omawiamy jego wady i zalety
Wynagrodzenie syndyka masy upadłości
Wynagrodzenie syndyka – zgodnie z Prawem upadłościowym – ustala się, jako sumę pięciu części składowych. Części te zależą od:
- sumy wypłaconej wierzycielom w ramach wykonania planów podziału powiększonej o koszty rozwiązania stosunków pracy z pracownikami pozostającymi w zatrudnieniu w dniu ogłoszenia upadłości;
- liczby pracowników zatrudnionych w dniu ogłoszenia upadłości;
- liczby wierzycieli biorących udział w postępowaniu;
- czasu trwania postępowania upadłościowego od dnia ogłoszenia upadłości do dnia wykonania ostatecznego planu podziału
- decyzji sądu, podjętej w zależności od stopnia trudności prowadzonego postępowania i jego efektywności.
Poza tym wynagrodzenie syndyka musi mieścić w granicach od dwukrotności do dwustusześćdziesięciokrotności podstawy wynagrodzenia. Jest nią przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W każdym razie wynagrodzenie syndyka jest bezpośrednio uzależnione od rozmiarów działalności prowadzonej przez upadłego. Dlatego z punktu widzenia tego, ile może zarobić syndyk, najbardziej opłacalne jest prowadzenie upadłości dużych firm.
Warto podkreślić, że to, kiedy kończy się rola syndyka, zależy od przebiegu postępowania. Co do zasady jego mandat dobiega końca wraz z zakończeniem postępowania upadłościowego. Choć w pewnych wypadkach może zdarzyć się, że syndyk nadal będzie wykonywał swoją pracę.
Zakończenie – to warto wiedzieć o syndyku
Syndyk jest jednym z najważniejszych organów każdego postępowania upadłościowego. Do jego głównych zadań należy objęcie majątku upadłego i zarząd nim, sporządzenie spisu inwentarza i spisu wierzytelności oraz likwidacja masy upadłości. W związku z tym do pełnienia tej funkcji konieczne są odpowiednie kwalifikacje, w tym przede wszystkim licencja doradcy restrukturyzacyjnego. Jednocześnie powołując syndyka w danym postępowaniu, sąd musi wziąć pod uwagę wiedzę i doświadczenie osoby mającej pełnić tę funkcję. Zasady te stosuje się odpowiednio wówczas, gdy syndykiem ma zostać ustanowiona spółka prawa handlowego.
Bez względu na to, kto w danej sprawie obejmie funkcję syndyka jego rola będzie miała decydujące znaczenie dla przebiegu całej sprawy. Z tego względu przepisy Prawa upadłościowego przewidują mechanizmy kontroli działalności syndyka, z których mają prawo korzystać wszyscy uczestnicy upadłości oraz pozostałe organy tej procedury.