Syndyk a komornik – wiele osób zadaje sobie pytanie, jakie różnice zachodzą pomiędzy tymi funkcjami. W praktyce jest to niezwykle istotna kwestia właściwie dla każdego dłużnika i wierzyciela, stąd warto bliżej przeanalizować to zagadnienie. W poniższym tekście czyni to specjalista od spraw upadłościowych i egzekucyjnych.
Spis treści:
- Syndyk a komornik – fundamentalna różnica
- Różne uprawnienia, ale wspólny cel – odzyskanie długów
- Uprawnienia syndyka masy upadłości
- Upomnienie, grzywna i odwołanie syndyka masy upadłości
- Uprawnienia komornika
- Relacja pomiędzy postępowaniem upadłościowym a egzekucyjnym
- Komornik a syndyk: najważniejsze informacje
Kiedy dłużnik nie wypełnia swoich obowiązków, wierzyciel może żądać ich przymusowej realizacji. Standardową procedurą wykorzystywaną w tym celu jest postępowanie egzekucyjne, prowadzone przez komornika sądowego.
Jednak niekiedy możliwe jest ogłoszenie upadłości dłużnika i zainicjowanie tym samym postępowania upadłościowego, w którym jednym z głównych organów jest syndyk masy upadłości. Jaka więc zachodzi różnica pomiędzy komornikiem a syndykiem i co ona oznacza dla dłużników oraz wierzycieli? Na to pytanie odpowiem w prezentowanym artykule.
Syndyk a komornik – fundamentalna różnica
Zawsze analizując temat zależności, które skrótowo można by określić hasłem syndyk a komornik, należy rozpocząć od przypomnienia, że funkcje te występują w innego rodzaju postępowaniach. Syndyk masy upadłości jest pozasądowym organem postępowania upadłościowego. Przejmuje on zarząd nad majątkiem upadłego dłużnika, który wszedł w skład masy upadłości. Natomiast komornik sądowy jest organem postępowania egzekucyjnego, prowadzonego przeciwko dłużnikowi w myśl przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.
Co prawda zarówno postępowanie upadłościowe, jak i egzekucyjne co do zasady służy przede wszystkim odzyskaniu przez wierzycieli należności od dłużnika. Jednak cel te osiągany jest w różny sposób. W przypadku upadłości mamy do czynienia z grupowym dochodzeniem wierzytelności w procedurze, której fundamentalnym elementem jest utrata przez dłużnika posiadającego zdolność upadłościową. A więc w pierwszym rzędzie przez przedsiębiorcę – prawa zarządu swoim majątkiem. Następnie majątek ten jest likwidowany, a pozyskane w ten sposób środki przeznacza się na spłatę wierzycieli.
Natomiast postępowanie egzekucyjne prowadzi się w sposób indywidualny i toczy się ono na linii wierzyciel-dłużnik. Co prawda nie oznacza to, iż nie może dojść do zbiegu kilku różnych postępowań egzekucyjnych – jak w rzeczywistości często ma to miejsce. Jednak nigdy nie jest to procedura zbiorowego dochodzenia należności. Jeżeli więc zastanawiamy się, czym różni się syndyk od komornika, to w pierwszej kolejności należy zauważyć, że są to po prostu organy innych procedur.
Różne uprawnienia, ale wspólny cel – odzyskanie długów
Mimo że syndyk a komornik to różne urzędy, cel ich działania jest właściwie wspólny: odzyskanie od dłużnika należności wierzycieli. Jednak sposób osiągnięcia tego celu jest inny: syndyk masy upadłości działa w ramach postępowania upadłościowego, natomiast komornik w ramach procedury cywilnej. Chociaż oczywiście komornik po upadłości również może działać, aczkolwiek na specyficznych zasadach, związanych z zaspokajaniem należności, które nie były objęte postępowaniem upadłościowym. Tym samym nie jest wykluczona sytuacja, w której syndyk i komornik będą działać równolegle, ale na innych podstawach prawnych. Jest to co prawda trudne i związane z szeregiem różnego rodzaju ograniczeń, ale nie jest zupełnie wykluczone. Zawsze trzeba jednak pamiętać, że licytacje syndyka prawie zawsze mają pierwszeństwo przed egzekucją należności wierzycieli w jakimkolwiek innym trybie. Podobnie rzecz przedstawia się z zależnością pomiędzy syndykiem a komornikiem w upadłości konsumenckiej, czyli odnoszącej się do upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Hasło upadłość konsumencka a komornik przedstawia się analogicznie do tej kwestii odnoszącej się do zależności między komornikiem a syndykiem masy upadłości w procedurze upadłościowej przedsiębiorców. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej powoduje zmianę trybu dochodzenia większości wierzytelności. Z egzekucji komorniczej – która podlega zawieszeniu, a pod warunkiem sukcesu procedury upadłościowej także umorzeniu – „przechodzą” one właśnie do upadłości konsumenckiej. Mówiąc w pewnym uproszczeniu: ich egzekucja staje się zadaniem syndyka masy upadłości. Przy czym uprawnienia syndyka również w tym przypadku są podobne to tych, jakie posiada w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec przedsiębiorców.
Uprawnienia syndyka masy upadłości
Skoro to, czym różni się syndyk od komornika, w decydującej mierze zależy od procedury, w której występują te organy, to warto zastanowić się, jakie uprawnienia posiada syndyk masy upadłości, a jakie komornik. Kluczowe znaczenie mają tu przepisy dwóch ustaw: Prawa upadłościowego oraz Kodeksu postępowania cywilnego.
Do najważniejszych uprawnień syndyka masy upadłości – stosownie do przepisów Prawa upadłościowego – zalicza się:
- zarząd majątkiem upadłego;
- poinformowanie wierzycieli dłużnika o ogłoszeniu jego upadłości;
- dokonanie spisu inwentarza oraz oszacowania wartości masy upadłości;
- sporządzenie listy wierzytelności;
- opracowanie planu likwidacji masy upadłości;
- likwidacja (sprzedaż) majątku upadłego;
- wszczynanie postępowań sądowych dotyczących masy upadłości.
Syndyk masy upadłości jest powoływany przez sąd w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości. Jednocześnie swoje czynności wykonuje pod nadzorem sędziego-komisarza, który ma prawo na bieżąco kontrolować poprawność działań syndyka. Natomiast po zakończeniu likwidacji majątku upadłego syndyk składa sprawozdanie z wszystkich wykonanych przez siebie czynności. Sporządza także sprawozdanie rachunkowe oraz końcowe. Dokumenty te składa się do sędziego-komisarza.
Upomnienie, grzywna i odwołanie syndyka masy upadłości
Warto pamiętać – a jest to istotne zarówno dla upadłego dłużnika, jak i dla jego wierzycieli – że w przypadkach, gdy komornik nie wywiązuje się ze swoich obowiązków, bądź postępuje w sposób sprzeczny z prawem, sąd ma prawo go zdyscyplinować, a nawet odwołać.
Zgodnie z Prawem upadłościowym sędzia-komisarz upomina syndyka, który nie wykonuje albo nienależycie wykonuje swoje obowiązki. W przypadku istotnego uchybienia albo braku poprawy w wykonywaniu obowiązków, mimo upomnienia, sędzia-komisarz nakłada na syndyka grzywnę w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł, biorąc pod uwagę stopień oraz wagę uchybienia. Natomiast w przypadku rażącego uchybienia lub braku poprawy w wykonywaniu swoich obowiązków mimo nałożonej grzywny lub w przypadku niewykonania obowiązków ściśle określonych w ustawie, mimo wezwania do ich spełnienia w terminie tygodnia sąd odwołuje syndyka. Wniosek o odwołanie syndyka z tych przyczyn może złożyć także prokurator.
Jednak zawsze przed odwołaniem syndyka, sąd jest zobowiązany do jego wysłuchania. Prawo upadłościowe stanowi, że w przypadku uprawdopodobnienia podstaw do odwołania syndyka sąd może do czasu wydania postanowienia w przedmiocie odwołania zawiesić syndyka w wykonywaniu jego czynności, ustanawiając tymczasowego syndyka, do którego przepisy o syndyku stosuje się odpowiednio.
Dodatkowo sąd zawsze musi zmienić syndyka, jeżeli temu, kto do tej pory wykonywał tę funkcję, cofnięto albo zawieszono prawa wynikające z licencji doradcy restrukturyzacyjnego. Odpis prawomocnego postanowienia o odwołaniu syndyka lub stwierdzeniu wygaśnięcia funkcji syndyka doręcza się Ministrowi Sprawiedliwości.
Uprawnienia komornika
Kiedy analizujemy temat “syndyk a komornik”na pierwszy rzut oka widać, że różnice pomiędzy nimi są bardzo poważne. Aktywizacja komornika wiąże się z rozpoczęciem postępowania egzekucyjnego. A to z kolei następuje na podstawie wniosku złożonego przez wierzyciela i dołączenie do niego tytułu wykonawczego przeciwko dłużnikowi.
W ramach prowadzonej egzekucji – zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego – komornik może:
- zająć rachunki bankowe należącego do dłużnika;
- oszacować majątek należący do dłużnika i sporządzić spis inwentarza;
- przejąć odpowiednią część wynagrodzenia na pracę osiąganego przez dłużnika;
- zlicytować majątek ruchomy pozostający we własności dłużnika (za wyjątkiem m.in. rzeczy codziennego użytku);
- sprzedać nieruchomości należące do dłużnika, np. jego dom, mieszkanie lub działki gruntu;
- skorzystać ze środków przymusu oraz wsparcia policji.
Każdy komornik sądowy jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym, którego obszar właściwości jest określony przez tzw. rewir komorniczy. Jednocześnie sąd rejonowy sprawuje kontrolę nad działalnością komorników. To właśnie do tego sądu można składać np. skargę na czynność komornika.
Relacja pomiędzy postępowaniem upadłościowym a egzekucyjnym
Tak, jak już zostało wspomniane w praktyce może dojść do „skrzyżowania się” kilku postępowań egzekucyjnych. Podobnie nierzadko zdarzają się analogiczne sytuacje pomiędzy postępowaniem upadłościowym a egzekucyjnym. To z kolei otwiera pytanie: kto ma pierwszeństwo – syndyk czy komornik? Kwestię tę rozwiązuje się w następujący sposób:
- postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości, wszczęte przed dniem ogłoszenia upadłości, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości. Postępowanie to umarza się z mocy prawa po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości;
- sumy uzyskane w zawieszonym postępowaniu egzekucyjnym, a jeszcze niewydane, przelewa się do masy upadłości po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości;
- sumy uzyskane ze sprzedaży w postępowaniu egzekucyjnym składników majątkowych obciążonych rzeczowo traktuje się w postępowaniu upadłościowym jak sumy uzyskane z likwidacji obciążonych rzeczowo składników masy upadłości;
- po dniu ogłoszenia upadłości niedopuszczalne jest skierowanie egzekucji do majątku wchodzącego w skład masy upadłości oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu lub zarządzenia zabezpieczenia na majątku upadłego, z wyjątkiem zabezpieczenia roszczeń alimentacyjnych oraz roszczeń o rentę z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz o zamianę uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.
Tym samym – mówiąc w pewnym skrócie i uproszczeniu – syndyk ma pierwszeństwo przed komornikiem. Po ogłoszeniu upadłości nie można wszczynać nowych postępowań egzekucyjnych. Natomiast wierzyciele mający zamiar odzyskać swoje należności powinni wziąć udział w toczącej się procedurze upadłościowej. Jednocześnie sumy, które zostały uzyskane przez komornika a jeszcze niewydane – czyli nieprzekazane wierzycielom – podlegają przelaniu do masy upadłości. Trzeba przy tym pamiętać, że od wskazanych tu zasad istnieją pewne wyjątki, co z kolei wyklucza ich automatyczne stosowanie.
Komornik a syndyk: najważniejsze informacje
Syndyk jest pozasądowym organem postępowania upadłościowego, którego głównym zadaniem jest sprawowanie pieczy nad masą upadłości oraz jej likwidacja – czyli sprzedaż składników majątkowych wchodzących w jej skład. Z tak pozyskanych sum pokrywa się należności wierzycieli. Stąd od prawidłowej działalności syndyka w dużej mierze zależy powodzenie postępowania upadłościowego – czyli procedury zbiorowego dochodzenia praw przez wierzycieli. Natomiast komornik prowadzi postępowanie egzekucyjne, które pojedynczy wierzyciel wszczyna przeciwko dłużnikowi.
Komornik ma prawo podjąć szereg działań zmierzających do przymusowej egzekucji świadczenia, np. sprzedaż majątku dłużnika, zajęcie jego rachunków bankowych czy wynagrodzenia za pracę. Zawsze jednak, jeżeli po wszczęciu egzekucji zostanie ogłoszona upadłość dłużnika, podlega ona zawieszeniu, a niekiedy nawet umorzeniu. Przeważnie sumy uzyskane w postępowaniu egzekucyjnym, które nie zostały jeszcze wydane, przelewa się do masy upadłości. Jedno jest pewne. Pomimo wszystkich różnic zachodzących między komornikiem a syndykiem podstawowy cel ich działalności jest wspólny: odzyskanie od dłużnika roszczeń jego wierzycieli. Zawsze od sprawności i profesjonalizmu działań syndyka oraz komornika zależy osiągnięcie tego celu.
