Pytanie o to, co może zająć komornik, ma kluczowe znaczenie dla każdego dłużnika, wobec którego prowadzone jest postępowanie egzekucyjne. Odpowiedzi na to pytanie udzieli radca prawny specjalizujący się w oddłużaniu.
Spis treści:
- Co może zająć komornik? Lista rzeczy i praw
- Czego nie może zabrać komornik?
- Co nie podlega egzekucji?
- Jak przebiega egzekucja komornicza?
- Jak bronić się przed zajęciem komorniczym?
- Co może zająć komornik? Najważniejsze zagadnienia
Egzekucja komornicza przeważnie stanowi zwieńczenie starań podejmowanych przez wierzyciela w celu odzyskania swoich należności od dłużnika. Postępowanie egzekucyjne – prowadzone przez komornika sądowego – może toczyć się jedynie na podstawach i w granicach prawa. Przepisy określają zaś nie tylko sam przebieg procedury egzekucyjnej, ale również uprawnienia komornika oraz to, co może, a czego nie może on zająć. W praktyce znajomość tych regulacji jest kluczowa dla każdego dłużnika. Dlatego postaram się je przybliżyć. Co więc warto wiedzieć o zajęciach komorniczych?
Co może zająć komornik? Lista rzeczy i praw
Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie co może zająć komornik należy rozpocząć od analizy przepisów Kodeksu postępowania cywilnego odnoszących się do prowadzenia postępowania egzekucyjnego.
Najczęściej przeprowadza się egzekucję z:
- ruchomości;
- nieruchomości;
- wynagrodzenia za pracę;
- rachunków bankowych;
- innych praw majątkowych.
W każdym razie komornik może zająć tylko te rzeczy i prawa, które nie zostały wyjęte spod egzekucji przez ustawodawcę. W praktyce, jak wyjaśnię poniżej, lista takich wyłączeń jest bardzo długa. Warto od razu podkreślić, że szereg z tych wyłączeń nie ma zastosowania w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów.
Trzeba pamiętać, że uprawnienia komornika dotyczą zajęcia na poczet wierzytelności tylko tych rzeczy i praw, których właścicielem jest dłużnik. Co do zasady niedopuszczalne jest zajęcie tego, co nie jest własnością dłużnika – nawet, gdyby jakieś rzeczy znajdowały się np. w mieszkaniu należącym do niego.
Poza tym zawsze, zanim komornik przystąpi do czynności egzekucyjnych, najpierw wzywa dłużnika – wyznaczając mu odpowiedni, np. dwutygodniowy, termin – do dobrowolnego spełnienia świadczenia. Jeżeli w tym czasie dłużnik wywiąże się ze swoich obowiązków wobec wierzyciela – przykładowo poprzez spłatę wszystkich zaległości – to zadawanie sobie pytania “co może zabrać komornik?” w ogóle straci rację bytu. W takich okolicznościach po prostu nie dochodzi do egzekucji. Ponadto warto pamiętać, że nawet po wszczęciu egzekucji dłużnik i wierzyciel mogą zawrzeć ugodę, której wynikiem może być umorzenie postępowania egzekucyjnego. Jednak zawarcie takiego porozumienia zawsze jest kwestią dłużnika i wierzyciela. Najczęściej wierzyciele godzą się na ugodę, gdy widzą, że istnieją szanse na to, że odzyskają swoje należności. Bez tego trudno spodziewać się ich wyrozumiałości.
Czego nie może zabrać komornik?
W praktyce ustalenie, co komornik może zająć, jest dużo prostsze, gdy spojrzy się na sprawę z innego punktu widzenia zadając sobie pytanie o to, czego zająć nie może.
Lista rzeczy, które nie podlegają egzekucji komorniczej jest bardzo długa i obejmuje m.in.:
- niezbędne przedmioty gospodarstwa domowego (np. pralka, lodówka, odkurzacz, kuchenka mikrofalowa, płyta indukcyjna, łóżka, stoły, krzesła itp.);
- ubranie konieczne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu, a także codzienne ubrania oraz pościel;
- zapasy żywności i opału, które są niezbędne dłużnikowi i jego rodzinie przez okres jednego miesiąca;
- niektóre wpływy na rachunek bankowy (przykładowo świadczenie 500+, zasiłki dla opiekunów, dodatki rodzinne);
- jedną krowę lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów;
- przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową;
- produkty lecznicze;
- niezbędne do funkcjonowania podmiotu leczniczego w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej wyroby medyczne, wyposażenie wyrobów medycznych, systemy i zestawy zabiegowe;
- przedmioty niezbędne ze względu na niepełnosprawność dłużnika lub członków jego rodziny.
Tym samym egzekucja komornicza nigdy nie może doprowadzić do sytuacji, w której dłużnik utraci możliwość w miarę normalnego funkcjonowania. Ponadto trzeba pamiętać o jeszcze jednym, bardzo ważnym zagadnieniu. Jeżeli pytanie “co może zająć komornik 2022?” stawia rolnik, obowiązują tu jeszcze dodatkowe zasady dotyczące ograniczeń w zajmowaniu składników gospodarstwa rolnego.
Chodzi tu m.in. o:
- potomstwo zwierząt;
- 20 sztuk drobiu;
- stado kur niosek;
- stado podstawowe zwierząt futerkowych oraz tych zwierząt, co do których jest zawarta umowa dotycząca dostawy skóry;
- zakontraktowane zwierzęta rzeźne;
- podstawowe narzędzia i maszyny rolnicze;
- ciągnik i części zamienne do niego oraz paliwo, a także maszyny z nim współpracujące;
- zapasy paszy i ściółki dla posiadanych zwierząt.
Co nie podlega egzekucji?
Aby ustalić, co komornik może zająć, trzeba jeszcze wskazać na katalog rzeczy i praw w ogóle niepodlegających egzekucji. Katalog ten określa Kodeks postępowania cywilnego i obejmuje on:
- sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych;
- 50% kwot diet przysługujących z tytułu podróży służbowych – jeżeli egzekucja ma na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów, w tym należności budżetu państwa z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów;
- sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele (w szczególności stypendia, wsparcia), chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z urzeczywistnieniem tych celów albo z tytułu obowiązku alimentacyjnego;
- środki pochodzące z programów finansowanych, wypłacone w formie zaliczki, chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z realizacją projektu, na który środki te były przeznaczone;
- prawa niezbywalne, chyba że możność ich zbycia wyłączono umową, a przedmiot świadczenia nadaje się do egzekucji albo wykonanie prawa może być powierzone komu innemu;
- świadczenia z ubezpieczeń osobowych oraz odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych, w granicach określonych w drodze rozporządzenia. Ograniczenie to nie dotyczy egzekucji mającej na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów;
- świadczenia z pomocy społecznej;
- jednorazowa lub okresowa pomoc pieniężna przyznawana przez Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych;
- wierzytelności przypadające dłużnikowi z budżetu państwa lub od Narodowego Funduszu Zdrowia z tytułu udzielania świadczeń opieki zdrowotnej;
- sumy przyznane orzeczeniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, jeżeli egzekwowana wierzytelność przysługuje Skarbowi Państwa;
- świadczenie integracyjne;
- wierzytelności przysługujące spółdzielni mieszkaniowej wobec członków spółdzielni i osób niebędących członkami spółdzielni, którym przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu albo własność lokalu z tytułu opłat na pokrycie kosztów utrzymania i eksploatacji nieruchomości, jak również środki, będące w dyspozycji spółdzielni w związku z wnoszeniem tych opłat, chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z wykonaniem przez wierzyciela zobowiązań, które miały być zaspokojone z opłat.
Jak przebiega egzekucja komornicza?
Kwestia dotycząca tego, co może zabrać komornik z mieszkania lub z innych miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika przekłada się na sposób prowadzenia egzekucji. Tak, jak już zostało wspomniane postępowanie egzekucyjnego zawsze rozpoczyna się od wezwania dłużnika do dobrowolnego spełnienia świadczenia. Komornik przystępuje do swoich czynności dopiero wówczas, gdy dłużnik nie wywiąże się z tego obowiązku.
W zdecydowanej większości przypadków postępowanie egzekucyjne wszczyna się na wniosek wierzyciela. Zgodnie z art. 799 Kodeksu postępowania cywilnego złożenie przez wierzyciela wniosku o szczęście egzekucji otwiera możliwość jej przeprowadzenia za pomocą wszystkich dopuszczalnych przez prawo sposobów – za wyjątkiem egzekucji z nieruchomości. Do niej zawsze konieczny jest specjalny wniosek wierzyciela.
Co prawda wierzyciel zawsze może wskazać wybrany przez siebie sposób egzekucji, jednak komornik nie musi uwzględniać tego wniosku. Jego obowiązkiem jest przeprowadzić postępowanie egzekucyjne w sposób jak najmniej uciążliwy dla dłużnika. Ponadto, jeżeli egzekucja z jednej części majątku oczywiście wystarcza na zaspokojenie wierzyciela, dłużnik ma prawo żądać zawieszenia egzekucji z pozostałej części majątku. Co to oznacza w praktyce?
W rzeczywistości komornik najpierw sięga po najprostsze metody egzekucji – a więc przede wszystkim po zajęcie rachunku bankowego oraz wynagrodzenia za pracę. Dopiero wówczas, gdy sposoby te okażą się niewystarczające do pokrycia roszczeń wierzyciela oraz kosztów egzekucji, komornik – co może zabrać jest już dla nas jasne – wdraża bardziej zaawansowane działania, w postaci zajęcia ruchomości czy nieruchomości.
Jak bronić się przed zajęciem komorniczym?
Uprawnienia komornika zostały ściśle określone, stąd zawsze musi on działać w ramach wyznaczonych przez ustawodawcę. Tym samym dłużnik powinien bronić się przed wszelkimi nieprawidłowościami i nadużyciami pojawiającymi się podczas postępowania egzekucyjnego. Do najważniejszych środków ochrony praw dłużnika w czasie egzekucji zalicza się:
- skarga na czynność komornika;
- powództwo przeciwegzekucyjne.
Skarga na czynność komornika może zostać złożona do sądu zawsze wtedy, gdy dojdzie do naruszenia przepisów regulujących przebieg postępowania egzekucyjnego. Przykładem takiego naruszenia jest zajęcie rzeczy lub praw, z których nie można prowadzić egzekucji. W rzeczywistości czynności komornika niezgodne z prawem mogą przyjąć najróżniejszą postać, a każde z takich naruszeń powinno spotkać się z adekwatną reakcją osób lub podmiotów, których interesy zostały naruszone.
Skargę wnosi się do sądu w terminie siedmiu dni, licząc od dnia, w którym doszło do naruszenia.
Natomiast powództwo przeciwegzekucyjne dzieli się na dwa rodzaje:
- powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego;
- powództwo o zwolnienie spod egzekucji.
Skuteczne zastosowanie pierwszego ze wskazanych tu rozwiązań prowadzi do zakończenia postępowania egzekucyjnego, natomiast drugiego do odzyskania przez dłużnika tego, co zajął komornik. Są to więc niezwykle użyteczne narzędzia służące ochronie praw dłużnika, w stosunku do którego prowadzone jest postępowanie egzekucyjne. Przy korzystaniu z nich zawsze trzeba zadbać o odpowiednie zredagowanie pism procesowych kierowanych do sądu. Reguła jest bardzo prosta: im lepiej zostaną one napisane, tym większe szanse na to, że sąd uwzględni zgłoszone mu zastrzeżenia co do pracy komornika.
Co może zająć komornik? Najważniejsze zagadnienia
To, co może zająć komornik, zostało jasno określone przez prawo. Postępowanie egzekucyjne można prowadzić tylko w jego ramach, stąd komornikowi nigdy nie wolno zajmować rzeczy i praw wyłączonych spod egzekucji, przykładowo niektórych świadczeń socjalnych, wynagrodzenia za pracę do wysokości „najniższej krajowej” czy rzeczy codziennego użytku, służących dłużnikowi i jego domownikom. Przed ewentualnymi naruszeniami ze strony komorników zawsze należy się bronić, wykorzystując do tego możliwości pozostawione w Kodeksie postępowania cywilnego. Należy do nich przede wszystkim skarga na czynność komornika oraz powództwo przeciwegzekucyjne. W każdym razie egzekucja nigdy nie może pozbawić dłużnika możliwości normalnej egzystencji, a co za tym idzie wszczęcie egzekucji, nie oznacza, że będzie ona mogła zostać przeprowadzona w dowolny sposób. Komornik może działać tylko na podstawie i w granicach prawa.
