Poręczyciel to osoba lub instytucja, która zobowiązuje się do spłaty zobowiązań dłużnika w przypadku jego niewypłacalności. W interesie każdego wierzyciela jest zwiększenie pewności spłaty długu, a poręczenie jest jednym z mechanizmów zabezpieczających. Poręczyciel musi spełniać określone warunki, aby być wiarygodny dla wierzyciela. Ważne jest zrozumienie, na czym polega poręczenie i jakie obowiązki wynikają z tej roli.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym charakteryzuje się poręczenie?
- W jaki sposób można ustanowić poręczyciela?
- Czy warto być poręczycielem?
Spis treści:
- Kim jest poręczyciel?
- Podstawa prawna i rodzaje poręczeń
- Poręczenie cywilne a poręczenie wekslowe
- Umowa poręczenia – na co zwrócić uwagę?
- Poręczyciel kredytowy – obowiązki i ryzyka
- Już wiesz jaką funkcję pełni poręczyciel!
Wierzyciele przeważnie dążą do zabezpieczenia swoich interesów na różne sposoby. Jednym z nich, szczególnie nadającym się do zabezpieczenia umowy kredytu lub pożyczki, jest poręczenie. Dzięki niemu wierzyciel może – w określonych przypadkach – skierować swoje roszczenia właśnie do poręczyciela. Czym dokładnie charakteryzuje się umowa poręczenia? Wyjaśnię to w poniższym tekście. Zapraszam do lektury! Myślę, że zainteresuje ona każdego wierzyciela i dłużnika.
Kim jest poręczyciel?
Poręczyciel jest stroną umowy, która została zdefiniowana w Kodeksie cywilnym – poręcznie (kc). Zgodnie z jego art. 876 § 1 przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 22 marca 2023 roku, sygn. akt I ACa 420/21 już z dniem złożenia oświadczenia o poręczeniu powstaje stosunek zobowiązaniowy pomiędzy poręczycielem a wierzycielem długu głównego. Na poręczycielu ciąży przyjęty w umowie obowiązek świadczenia w granicach długu głównego niezależnie od obowiązku świadczenia samego dłużnika głównego.
Ujmując rzecz prościej, poręczyciel ma obowiązek spłacić dług za dłużnika w przypadkach, w których sam dłużnik uchyla się od realizacji swojego obowiązku. Tym samym umowa poręczenia prowadzi do znacznego podniesienia poziomu bezpieczeństwa wierzyciela, który dzięki niej zyskuje możliwość egzekucji swoich roszczeń również od podmiotu trzeciego, niebędącego stroną umowy. Jest to tym bardziej istotne, gdy weźmie się pod uwagę, że poręczyciel może być osobą fizyczną, osobą prawną oraz jednostką organizacyjną posiadającą jedynie zdolność prawną. Stąd funkcję tę może pełnić każdy podmiot prawa.
Zobacz także: Wadium – co to? Na czym polega? Odpowiada prawnik!
Podstawa prawna i rodzaje poręczeń
Przepisy dotyczące poręczeń w Polsce są głównie uregulowane przez Kodeks cywilny, który określa obowiązki poręczyciela oraz warunki zawierania umowy poręczenia. Poręczenie jest formą zabezpieczenia, gdzie poręczyciel zobowiązuje się do spłaty długu dłużnika w przypadku jego niewypłacalności. Ważnym elementem jest także jasno sformułowana umowa poręczenia. Wzór takich umów jest często dostępny publicznie, ułatwiając ich przygotowanie i zrozumienie.
W Polsce istnieją różne rodzaje poręczeń, które można podzielić na kilka głównych typów:
- Poręczenie cywilne — najczęściej stosowane, oparte na przepisach Kodeksu cywilnego, gdzie poręczyciel zobowiązuje się do spłaty długu, jeśli dłużnik tego nie zrobi.
- Poręczenie wekslowe — związane z wystawieniem weksla, gdzie poręczyciel odpowiada za jego zapłatę.
- Poręczenie bankowe — udzielane przez bank, który zobowiązuje się do spłaty zobowiązań klienta wobec wierzyciela, najczęściej stosowane w kontekście kredytów.
Każdy z tych rodzajów poręczeń niesie ze sobą różne obowiązki i ryzyka dla poręczyciela.
Poręczenie cywilne a poręczenie wekslowe
Poręczenie – kc nie jest jedyną ustawą, w której unormowano tego rodzaju instytucję prawną – występuje również na gruncie Prawa wekslowego, regulującym poręczenie wekslowe, tzw. aval. Na mocy art. 30 Prawa wekslowego zapłatę wekslu można zabezpieczyć poręczeniem wekslowym co do całości sumy wekslowej lub co do jej części. Poręczenie może dać osoba trzecia lub nawet osoba, podpisana na wekslu. Ponadto:
- poręczenie umieszcza się na wekslu albo na przedłużeniu;
- poręczenie oznacza się wyrazem “poręczam” lub innym zwrotem równoznacznym; podpisuje je poręczyciel;
- sam podpis na przedniej stronie wekslu uważa się za udzielenie poręczenia, wyjąwszy, gdy jest to podpis wystawcy lub trasata;
- poręczenie powinno wskazywać, za kogo je dano. W braku takiej wskazówki uważa się, że poręczenia udzielono za wystawcę.
Co istotne:
- zobowiązanie poręczyciela jest ważne, chociażby nawet zobowiązanie, za które poręcza, było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny z wyjątkiem wady formalnej;
- poręczyciel wekslowy, który zapłacił weksel, nabywa prawa, wynikające z weksla, przeciw osobie, za którą poręczył, i przeciw tym, którzy wobec tej osoby odpowiadają z weksla.
Umowa poręczenia – na co zwrócić uwagę?
Żyrant (poręczyciel) najczęściej jest ustanawiany w tej umowy, którą ma zabezpieczać. Standardowo jest to umowa kredytu lub pożyczki, a dane żyranta i jego oświadczenie jest zamieszczane w treści kontraktu łączącego wierzyciela i głównego dłużnika. Poręczenie cywilne powinno w swoim tekście uwzględniać takie informacje, jak:
- dane jednoznacznie identyfikujące poręczyciela;
- dokładny zakres odpowiedzialności żyranta;
- forma zawiadomienia poręczyciela przez dłużnika o niespłaceniu zobowiązania. Poręczyciel, dla swojej wygody i bezpieczeństwa, powinien zadbać o to, aby umowa poręczenia zawierała takie postanowienie. Dzięki niemu powinien o szybko dowiedzieć się o tym, że wierzyciel może się do niego zgłosić po spłatę;
- forma zawiadomienia poręczyciela przez wierzyciela o opóźnianiu się przez dłużnika ze spełnieniem świadczenia. Co prawda ten obowiązek wierzyciela wynika wprost z Kodeksu cywilnego, to zawsze warto uściślić go w umowie;
- odpłatność poręczenia – jeżeli strony zdecydują się na tę opcję, w umowie powinny precyzyjnie podać wynagrodzenie, jakie otrzyma poręczyciel.
Co prawda sama umowa poręczenia – wzór nie musi zostać przygotowany przez zawodowego prawnika – równie dobrze uczestnicy samo mogą ją napisać, jednak z pewnością warto skorzystać z pomocy radcy prawnego lub adwokata. Dzięki temu można zyskać pewność, że umowa poręczenia będzie dobrze sformułowany i będzie zawierać wszystkie niezbędne elementy, a tym samym da stronom gwarancję ochrony ich interesów.
Dowiedz się więcej: Postępowanie zabezpieczające w restrukturyzacji – najważniejsze zasady i reguły
Poręczyciel kredytowy – obowiązki i ryzyka
Poręczyciel odpowiada za uregulowanie zobowiązania przez dłużnika. Jest to jego podstawowy obowiązek, a jednocześnie najważniejsze ryzyko wiążące się z objęciem tej funkcji. Nie oznacza to, że żyrant (poręczyciel) w ogóle nie ma żadnych praw, które miarkują jego ryzyko. Obok obowiązku poinformowania go o zwłoce dłużnika przez wierzyciela, warto pamiętać, że:
- co do zasady o zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika;
- jednakże czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela;
- jeżeli termin płatności długu nie jest oznaczony albo jeżeli płatność długu zależy od wypowiedzenia, poręczyciel może po upływie sześciu miesięcy od daty poręczenia, a jeżeli poręczył za dług przyszły — od daty powstania długu żądać, aby wierzyciel wezwał dłużnika do zapłaty albo z najbliższym terminem dokonał wypowiedzenia. Jeżeli wierzyciel nie uczyni zadość powyższemu żądaniu, zobowiązanie poręczyciela wygasa.
Już wiesz jaką funkcję pełni poręczyciel!
Poręczyciel to podmiot – osoba fizyczna, osoba prawna bądź jednostka organizacyjna posiadająca jedynie zdolność prawną – która deklaruje, że spłaci dług w przypadku, gdy nie uczyni tego dłużnik. W związku z tym ustanowienie poręczyciela znacząco zwiększa poziom bezpieczeństwa prawnego wierzyciela – w końcu zyskuje on niejako dodatkowe „źródło”, do którego może skierować egzekucję swojego roszczenia. Ze względu na naturę poręczenia, najczęściej jest ono wykorzystywane w umowie pożyczki bądź kredytu. Poręczenie zawsze powinno przybrać formę pisemną. Odpowiednie klauzule dotyczące umowy poręczenia wprowadza się do kontraktu łączącego dłużnika z wierzycielem.
