Wyłudzenie pieniędzy to współczesna plaga. Skala tego rodzaju przestępstw jest na tyle duża, że nikt z nas nie powinien mieć wątpliwości o potrzebie zachowania szczególnej ostrożności przy dokonywaniu jakichkolwiek transakcji finansowych. Na co zatem należy szczególnie uważać?
Po lekturze poniższego tekstu będziesz wiedział m.in.:
- W jaki najczęściej sposób dochodzi do wyłudzenia pieniędzy?
- Jaka kara grozi za wyłudzenie?
- Gdzie zgłosić fakt wyłudzenia pieniędzy?
Spis treści:
- Wyłudzanie pieniędzy – na czym polega?
- Przestępstwo wyłudzenia pieniędzy
- Gdzie zgłosić wyłudzenie pieniędzy?
- Co grozi za wyłudzenie pieniędzy?
- Nie daj się oszukać!
O swoje oszczędności należy dbać nie tylko tak, aby ich nie stracić, ale także, aby zabezpieczyć je przed utratą. Jednym z zagrożeń jest tu wyłudzenie pieniędzy, którego ofiarą może paść właściwie każdy. Pokazują to ogólne statystyki. Wyłudzenia zdarzają się coraz częściej, a przestępcy posługują się coraz bardziej wymyślnymi metodami. Jak chronić się przed wyłudzeniem? Zapraszam do lektury, w której odpowiem na to pytanie!

Wyłudzanie pieniędzy – na czym polega?
Przez wyłudzenie pieniędzy najczęściej rozumie się sytuację, gdy ktoś uzyskuje pieniądze od innej osoby za pomocą podstępu lub groźby. Należy założyć, że gdyby posiadacz gotówki działał w normalnych warunkach, to nigdy nie przekazałby pieniędzy temu, kto dopuścił się wyłudzenia. Od razu warto zaznaczyć, że jest to przestępstwo określone w Kodeksie karnym.
W praktyce wyłudzenie pieniędzy następuje na wiele różnych sposobów. Do najczęściej spotykanych zalicza się:
- „podszycie się” pod inną osobę przez sprawcę. W tej kategorii mieści się, chociażby bardzo popularna w ostatnich latach metoda wyłudzania pieniędzy „na wnuczka”;
- skierowanie do posiadacza gotówki nieprawdziwego wezwania do zapłaty, rzekomo w imieniu jakiegoś organu publicznego (np. urzędu skarbowego);
- przesłanie ofierze przestępstwa fałszywego linku do płatności;
- wyłudzenie kodu BLIK.
Obecnie wyłudzanie pieniędzy przez Internet jest standardowym przykładem przestępstwa. Dlatego w sieci wszyscy powinniśmy zachować szczególną ostrożność, uważając zwłaszcza na linki przekierowujące do jakichkolwiek płatności online.
Zobacz także: Sprzedaż firmy – jakie obowiązki należy dopełnić?

Przestępstwo wyłudzenia pieniędzy
Ustawodawca w Kodeksie karnym wprowadził dwa istotne przepisy penalizujące przestępstwo oszustwa. Pierwszy z nich, tj. art. 286 § 1 odnosi się do ogólnie pojętego oszustwa, natomiast drugi, czyli art. 287 § 2, dotyczy tzw. oszustwa komputerowego. Wskazane regulacje stanowią, że:
- kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu, lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8;
- kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wyrządzenia innej osobie szkody, bez upoważnienia, wpływa na automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie danych informatycznych, lub zmienia, usuwa albo wprowadza nowy zapis danych informatycznych, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Dzięki tym przepisom bardzo szerokie spectrum różnego rodzaju czynów może zostać uznanych za karalne wyłudzenie pieniędzy. Z punktu widzenia przestępstwa oszustwa najważniejsze jest, aby czyn zabroniony:
- spowodował doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem ofiary. Jednak takie rozporządzenie nie powinno być utożsamiane z wyrządzeniem szkody pokrzywdzonemu przestępstwem. Z popełnieniem przestępstwa oszustwa możemy mieć do czynienia nawet wówczas, gdy nie doszło do rzeczywistej straty majątkowej;
- polegał na działaniu wyczerpującym znamiona określone w Kodeksie karnym;
- został popełniony z zamiarem bezpośrednim.
Sama zaś próba wyłudzenia pieniędzy najczęściej podlega kwalifikacji prawnej jako usiłowanie popełnienia przestępstwa oszustwa i również podlega karze.
Gdzie zgłosić wyłudzenie pieniędzy?
Skoro wyłudzenie pieniędzy od osoby prywatnej stanowi przestępstwo, to należy je odpowiednio ścigać. W większości przypadków ściganie omawianego przestępstwa następuje z urzędu, a więc nawet bez formalnego wniosku od poszkodowanego. Wyjątek stanowią przypadki, gdy poszkodowanym przez wyłudzenie pieniędzy jest osoba najbliższa dla sprawcy. Wówczas ścigania oszustwa następuje wyłącznie na jej wniosek.
W tym kontekście warto przypomnieć, że zgodnie z art. 115 § 1 Kodeksu karnego:

W związku z tym poszkodowany przez wyłudzenie – w tym również osoba, wobec której podjęto jedynie próbę popełnienia przedmiotowego przestępstwa – powinien złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa. Można je złożyć w każdym komisariacie Policji lub bezpośrednio w prokuraturze.
Poszkodowany przez wyłudzenie pieniędzy powinien aktywnie zadbać o swoje prawa w ramach toczącego się postępowania karnego, zwłaszcza monitorując jego przebieg, a w razie konieczności składając stosowne wnioski. Może od tego zależeć ujęcie sprawcy oraz wymierzenie mu odpowiedniej kary.
Przeczytaj również: Ubezwłasnowolnienie alkoholika – co warto wiedzieć?
Co grozi za wyłudzenie pieniędzy?
Według przywołanego już art. 286 § 1 Kodeksu karnego wyłudzenie pieniędzy zagrożone jest karą od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności. W wypadku mniejszej wagi sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. W Kodeksie karnym nie zawarto definicji tego, czym jest wypadek mniejszej wagi. Trzeba więc zdać się tutaj na doktrynę i orzecznictwo, które tworzą określone rozumienie tego pojęcia.
Sąd Najwyższy w istotnym wyroku z dnia 18 czerwca 2015 roku, sygn. akt SNO 33/15 stwierdził, że możliwość przyjęcia wypadku mniejszej wagi należy wiązać z oceną, że okoliczności czynu – ze względu na zespół znamion – charakteryzują się przewagą czynników łagodzących, pozwalających uznać, iż szkodliwość czynu (szkodliwość przewinienia dla publicznego wizerunku wymiaru sprawiedliwości) i stopień zawinienia są niewielkie (nieznaczne). Przy czym – co z kolei Sąd Najwyższy przypomniał w wyroku z dnia 19 października 2022 roku, sygn. akt II ZOW 52/22 – przyjęcie wypadku mniejszej wagi jest rozstrzygnięciem, które nie może być związane, ani uzależnione od osobowości obwinionego, jego opinii, zachowania się przed i po popełnieniu czynu, a także innych okoliczności mających wpływ na wymiar kary, lecz leżących poza czynem.
Mówiąc w pewnym uproszczeniu z wypadkiem mniejszej wagi mamy do czynienia wtedy, gdy w realiach konkretnej sprawy istnieje szereg okoliczności łagodzących ocenę czynu sprawcy. Wyłudzenie pieniędzy może zostać popełnione w realiach pozwalających na przyjęcie, iż jest to wypadek mniejszej wagi, kiedy sąd oceni następujące aspekty sprawy:
- rodzaj dobra, w które godzi przestępstwo;
- zachowanie się i sposób działania sprawcy;
- użyte środki;
- charakter i rozmiar szkody wyrządzonej lub grożącej dobru chronionemu prawem;
- czas, miejsce i inne okoliczności popełnienia czynu;
- odczucie szkody przez pokrzywdzonego;
- stopień zawinienia;
- motywy i cel działania sprawcy.

Nie daj się oszukać!
Wyłudzenie pieniędzy to poważne przestępstwo, zagrożone karą aż do 8 lat pozbawienia wolności. Ściganie sprawcy następuje z urzędu, a więc pokrzywdzony przestępstwem nie musi składać specjalnego wniosku o ściganie. Wyjątek stanowią przypadki, gdy wyłudzenia dopuściła się osoba najbliższa dla pokrzywdzonego. Wówczas ściganie następuje jedynie na jego wniosek. Zawsze jednak należy złożyć stosowne zawiadomienie do organów ściągania (Policja, prokuratura). Aby przeciwdziałać wyłudzeniu pieniędzy, należy przede wszystkim zachować podwyższoną ostrożność przy dokonywaniu jakichkolwiek transakcji finansowych, zwłaszcza za pośrednictwem Internetu.