Kto pokrywa koszty komornicze w postępowaniu?

Postępowanie egzekucyjne to proces obciążony wieloma kosztami – od opłat stosunkowych, przez wydatki na doręczenia, po wynagrodzenia biegłych. Kto ostatecznie ponosi te koszty? Czy zawsze jest nim dłużnik, czy może w pewnych sytuacjach wierzyciel musi sięgnąć do własnej kieszeni? Wyjaśniamy zasady rozliczania kosztów komorniczych i pokazujemy, kiedy postępowanie może okazać się finansowym obciążeniem dla każdej ze stron. 

Najważniejsze informacje: 

• Ogólną zasadą jest, że koszty postępowania egzekucyjnego obciążają dłużnika – to on ponosi opłaty stosunkowe, wydatki na doręczenia i wynagrodzenia dla biegłych. 
• Wierzyciel pokrywa koszty z własnych środków, gdy egzekucja okaże się bezskuteczna z powodu braku majątku dłużnika lub gdy nastąpi umorzenie postępowania egzekucyjnego przed wyegzekwowaniem świadczenia. 
• Opłata stosunkowa wynosi 15% wartości wyegzekwowanego świadczenia, a minimalna opłata to 1/10 przeciętnego wynagrodzenia, co w praktyce może generować znaczące koszty. 
• W przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela przed wszczęciem egzekucji lub w terminie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, koszty ponosi wierzyciel. 
• Komornik ściąga należności w ściśle określonej kolejności: najpierw koszty postępowania egzekucyjnego, następnie odsetki, a dopiero na końcu należność główną. 
• Postępowanie egzekucyjne to formalna droga odzyskiwania należności od niesolidnego dłużnika. Jednak zanim wierzyciel zdecyduje się na złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji, powinien zdawać sobie sprawę z konsekwencji finansowych tego procesu. Pytanie „kto płaci?” wcale nie jest tak oczywiste, jak mogłoby się wydawać. 
• W teorii koszty komornicze powinien pokrywać dłużnik – w końcu to jego zawinione działanie lub zaniechanie doprowadziło do konieczności prowadzenia postępowania. W praktyce jednak, gdy okaże się, że dłużnik nie posiada majątku wystarczającego do zaspokojenia wierzyciela, to właśnie wierzyciel może zostać obciążony wydatkami poniesionymi w toku egzekucji. Jak działa mechanizm rozliczania kosztów w postępowaniu egzekucyjnym i kiedy wierzyciel musi liczyć się z koniecznością pokrycia wydatków z własnej kieszeni? 

Spis treści:

1. Jakie wydatki generuje postępowanie egzekucyjne?
2. Postanowienie komornika o kosztach – kto płaci w pierwszej kolejności?
3. Kiedy koszty postępowania egzekucyjnego ponosi wierzyciel?
4. Minimalna opłata stosunkowa i inne opłaty
5. Bezskuteczność egzekucji – kto pokrywa koszty?
6. Umorzenie postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela
7. Opłaty za czynności szczególne – ile kosztują nietypowe egzekucje?

Jakie wydatki generuje postępowanie egzekucyjne?

Prowadzenie postępowania egzekucyjnego wiąże się z szeregiem wydatków, które łącznie określa się mianem kosztów postępowania egzekucyjnego. Na podstawie ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. Prawo o kosztach komorniczych oraz rozporządzeń wykonawczych, koszty te można podzielić na kilka podstawowych kategorii. 

• Po pierwsze, opłaty egzekucyjne – głównie opłata stosunkowa, która wynosi 15% wartości wyegzekwowanego świadczenia. To podstawowe wynagrodzenie komornika za przeprowadzenie egzekucji. Minimalna opłata stosunkowa to 1/10 przeciętnego wynagrodzenia, co w 2025 roku oznacza kilkaset złotych. W przypadku egzekucji o wartości 100 000 złotych, sama opłata stosunkowa wyniesie 15 000 złotych. 
• Po drugie, wydatki gotówkowe – obejmują one koszty doręczenia korespondencji, opłaty za sporządzenie protokołu stanu faktycznego, wynagrodzenia biegłych, koszty przechowywania zajętych rzeczy czy wydatki związane ze sporządzeniem spisu inwentarza. W praktyce mogą to być kwoty rzędu kilkuset do kilku tysięcy złotych, w zależności od skomplikowania sprawy. 
• Po trzecie, opłaty za czynności szczególne – dotyczy to np. egzekucji wprowadzenia w posiadanie nieruchomości, zabezpieczenia spadku czy zarządu nieruchomości. Przykładowo, opłata za wprowadzenie syndyka masy upadłości w posiadanie nieruchomości to 400 złotych, a za opróżnienie lokalu – od 300 do 600 złotych, w zależności od wielkości lokalu. 

Jak pokazują przykłady z warszawskich czy krakowskich kancelarii komorniczych, łączne koszty egzekucji komorniczej mogą sięgać nawet 20-25% wartości należności głównej, szczególnie gdy egzekucja wymaga przeprowadzenia licytacji nieruchomości lub zaangażowania biegłych. 

Postanowienie komornika o kosztach – kto płaci w pierwszej kolejności?

Zgodnie z przepisami prawa, zasadą generalną jest, że koszty postępowania egzekucyjnego obciążają dłużnika. Wynika to wprost z art. 47 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, który stanowi, że koszty postępowania egzekucyjnego ponosi dłużnik. Komornik wydaje stosowne postanowienie w tej sprawie, które podlega wykonaniu niezależnie od wyników egzekucji. 

W praktyce oznacza to, że gdy komornik wyegzekwuje środki pieniężne z rachunku bankowego dłużnika lub ze sprzedaży jego majątku, w pierwszej kolejności pokrywa właśnie koszty postępowania egzekucyjnego – dopiero później zaspokaja odsetki i należność główną. 

Kolejność zaspokajania należności wygląda następująco: 

1. Koszty postępowania egzekucyjnego (opłaty komornicze i wydatki). 
2. Odsetki za opóźnienie. 
3. Należność główna. 

Taki porządek ma swoje praktyczne uzasadnienie – służy on ochronie interesu publicznego w sprawnym funkcjonowaniu systemu egzekucji. Gdyby bowiem komornik musiał czekać na pokrycie swoich kosztów do momentu pełnego zaspokojenia wierzyciela, wiele postępowań mogłoby zostać zaniechanych z powodu braku finansowania ich prowadzenia. 

Kiedy koszty postępowania egzekucyjnego ponosi wierzyciel?

Choć zasadą jest, że to dłużnik ponosi ciężar kosztów postępowania egzekucyjnego, w praktyce istnieją sytuacje, w których to wierzyciel musi sięgnąć do własnego portfela. Dzieje się tak przede wszystkim w dwóch przypadkach. 

Bezskuteczność egzekucji z powodu braku majątku dłużnika 

Gdy okazuje się, że dłużnik nie posiada majątku, z którego można by prowadzić egzekucję, a postępowanie zostaje umorzone z powodu jego bezskuteczności, komornik wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. W takiej sytuacji poniesione koszty – np. koszty doręczenia zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, opłaty za sprawdzenie rachunków bankowych czy za sporządzenie protokołu z bezskutecznej próby zajęcia majątku – obciążają wierzyciela. 

Umorzenie postępowania na wniosek wierzyciela 

Drugi przypadek, w którym wierzyciel ponosi koszty postępowania egzekucyjnego, dotyczy sytuacji, gdy sam składa wniosek o umorzenie postępowania. Zgodnie z przepisami, jeżeli umorzenie nastąpi przed wszczęciem egzekucji lub w terminie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, koszty obciążają wierzyciela. 

Może się tak zdarzyć, gdy między wierzycielem a dłużnikiem dojdzie do zawarcia porozumienia w przedmiocie spłaty zadłużenia, lub gdy wierzyciel z innych powodów zdecyduje się wycofać zlecenie dla komornika. W terminie miesiąca od zawiadomienia dłużnika taka decyzja skutkuje obciążeniem wierzyciela kosztami już poniesionymi przez kancelarię komorniczą. 

Po upływie tego terminu zasada się odwraca – nawet jeśli wierzyciel złoży wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego, koszty obciążają dłużnika, chyba że egzekucja nie została jeszcze faktycznie wszczęta (np. komornik nie podjął jeszcze żadnych czynności). 

Minimalna opłata stosunkowa i inne opłaty

Opłata stosunkowa to podstawowy element wynagrodzenia komornika i jednocześnie najczęściej największy składnik kosztów egzekucji komorniczej. Wynosi ona 15% wartości wyegzekwowanego świadczenia, jednak ustawodawca przewidział również minimalną opłatę stosunkową, która w 2025 roku wynosi około 700-800 złotych (1/10 przeciętnego wynagrodzenia). 

W praktyce oznacza to, że: 

• przy egzekucji 5 000 zł, wierzyciela obciąża opłata stosunkowa w wysokości 750 zł (minimalna); 
• przy egzekucji 20 000 zł – opłata wyniesie 3 000 zł (15%); 
• przy egzekucji 100 000 zł – opłata wyniesie 15 000 zł (15%). 

Opłata stosunkowa jest pobierana od wartości wyegzekwowanego świadczenia, a nie od wartości należności objętej tytułem wykonawczym. To oznacza, że jeżeli komornik wyegzekwuje tylko część egzekwowanego świadczenia, opłata jest naliczana od tej części. 

Istotne jest również to, że opłata stosunkowa dotyczy nie tylko egzekucji świadczeń pieniężnych, ale również egzekucji świadczeń niepieniężnych. W takich przypadkach sposób wyliczania opłaty jest bardziej skomplikowany i wymaga często oszacowania wartości wykonanej czynności. 

Bezskuteczność egzekucji – kto pokrywa koszty?

Oprócz opłaty stosunkowej, znaczącą pozycją w kosztach postępowania egzekucyjnego są wydatki związane z doręczeniem korespondencji. Każde zawiadomienie kierowane do dłużnika, wierzyciela czy innych uczestników postępowania generuje koszty, które ostatecznie obciążają dłużnika (lub wierzyciela – w przypadkach opisanych wcześniej). 

Koszty doręczenia korespondencji obejmują: 

• zawiadomienie dłużnika o wszczęciu egzekucji; 
• wezwania do spełnienia świadczenia w określonym terminie; 
• zawiadomienia o zajęciu rachunku bankowego; 
• zawiadomienia o zajęciu rzeczy ruchomych lub nieruchomości; 
• informacje o licytacji. 

W zależności od sposobu doręczenia (poczta tradycyjna, poczta elektroniczna, doręczenie za pośrednictwem operatora wyznaczonego), koszty mogą się różnić, ale zazwyczaj wahają się od kilkunastu do kilkudziesięciu złotych za każde doręczenie. 

Dodatkowo, do kosztów postępowania zalicza się: 

• należności biegłych – gdy konieczne jest np. oszacowanie wartości nieruchomości przed licytacją 
• koszty przechowywania zajętych rzeczy – jeśli komornik zajął rzeczy ruchome, które muszą być składowane do czasu sprzedaży 
• opłaty za sporządzenie spisu inwentarza – szczególnie istotne przy egzekucji z nieruchomości 

Jak pokazują doświadczenia kancelarii komorniczych z Krakowa czy Wrocławia, łączna wartość tych wydatków może sięgać nawet kilku tysięcy złotych, szczególnie w skomplikowanych postępowaniach dotyczących egzekucji z nieruchomości. 

Egzekucja z rachunku bankowego – koszty i ich pokrycie 

Egzekucja z rachunku bankowego to jedna z najszybszych i najskuteczniejszych metod odzyskiwania należności. Komornik, po otrzymaniu informacji o rachunkach bankowych dłużnika, dokonuje ich zajęcia, a następnie ściąga środki pieniężne na poczet zaspokojenia wierzyciela. 

Procedura wygląda następująco: 

• Komornik kieruje zapytanie do banków o posiadanie przez dłużnika rachunków 
• Po otrzymaniu informacji, wydaje postanowienie o zajęciu środków na rachunku bankowym 
• Bank blokuje środki i przekazuje je na rachunek bankowy kancelarii komorniczej 
• Komornik dokonuje podziału środków zgodnie z kolejnością zaspokajania należności 
• Koszty egzekucji z rachunku bankowego są stosunkowo niewielkie w porównaniu z innymi formami egzekucji. Obejmują one głównie: 
• koszt zapytania do Centralnej Informacji o Rachunkach Bankowych (CEIRB) 
• koszt doręczenia postanowienia o zajęciu rachunku 
• ewentualne koszty korespondencji z bankiem 

Opłata stosunkowa jest pobierana od całości środków wyegzekwowanych z rachunku bankowego, zgodnie ze standardową stawką 15%. 

Warto pamiętać, że gdy na rachunku bankowym dłużnika znajduje się niewystarczająca kwota do pokrycia należności głównej wraz z kosztami postępowania egzekucyjnego, komornik w pierwszej kolejności pokrywa właśnie koszty, następnie odsetki, a dopiero na końcu – część należności głównej. 

Umorzenie postępowania egzekucyjnego a rozliczenie kosztów 

Umorzenie postępowania egzekucyjnego może nastąpić z różnych przyczyn, a każda z nich ma inne konsekwencje dla rozliczenia kosztów komorniczych. 

Umorzenie z powodu bezskuteczności egzekucji 

Gdy komornik stwierdzi, że dłużnik nie posiada majątku, z którego można prowadzić egzekucję, wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. W takiej sytuacji wszelkie koszty poniesione do momentu umorzenia – w tym opłaty za doręczenia, koszty sprawdzenia rachunków bankowych czy sporządzenie protokołu – obciążają wierzyciela. 

Sąd Najwyższy stwierdził w jednym z orzeczeń, że bezskuteczność egzekucji z powodu braku majątku dłużnika nie zwalnia z obowiązku pokrycia kosztów postępowania – po prostu ciężar ten przenosi się z dłużnika na wierzyciela. 

Umorzenie na wniosek wierzyciela 

Jeżeli wierzyciel sam składa wniosek o umorzenie postępowania, zasady są następujące: 

przed wszczęciem egzekucji lub w terminie miesiąca od zawiadomienia dłużnika – koszty ponosi wierzyciel 

po upływie miesiąca od zawiadomienia dłużnika – koszty ponosi dłużnik (chyba że egzekucja faktycznie nie została wszczęta) 

Ta regulacja ma na celu ochronę dłużnika przed sytuacją, w której wierzyciel wszczyna postępowanie, generując koszty, a następnie szybko się z niego wycofuje, obciążając kosztami dłużnika. 

Umorzenie z powodu zaspokojenia wierzyciela 

Gdy dłużnik spełni świadczenie dobrowolnie już po wszczęciu egzekucji (np. dokona zapłaty bezpośrednio na rzecz wierzyciela), postępowanie ulega umorzeniu, ale koszty postępowania egzekucyjnego nadal obciążają dłużnika. Wierzyciel musi jedynie poinformować komornika o spełnieniu świadczenia i wnieść o umorzenie postępowania. 

Egzekucja świadczeń niepieniężnych – specyfika kosztów 

Egzekucja świadczeń niepieniężnych obejmuje przypadki, gdy dłużnik zobowiązany jest do wykonania określonej czynności (np. opróżnienia lokalu, wydania rzeczy, zaniechania określonego działania) lub gdy konieczne jest wprowadzenie wierzyciela w posiadanie nieruchomości. 

Koszty postępowania egzekucyjnego w takich przypadkach są często wyższe niż przy standardowej egzekucji świadczeń pieniężnych, ponieważ wymagają: 

• osobistego stawiennictwa komornika w miejscu wykonania czynności; 
• ewentualnego wsparcia policji – przy opróżnianiu lokali; 
• zaangażowania firm zewnętrznych – np. do transportu mebli przy eksmisji; 
• sporządzenia szczegółowych protokołów. 

Przykładowo, koszty egzekucji związanej z opróżnieniem lokalu mogą obejmować: 

• opłatę za wszczęcie egzekucji wprowadzenia w posiadanie innej nieruchomości (300-600 zł); 
• koszty firmy przeprowadzkowej (nawet kilka tysięcy złotych); 
• koszty składowania mebli dłużnika; 
• koszty doręczenia zawiadomień wszystkim stronom. 

Wszystkie te koszty, zgodnie z zasadą ogólną, obciążają dłużnika. W przypadku gdy egzekucja okaże się niemożliwa do przeprowadzenia (np. dłużnik dobrowolnie opróżni lokal przed przybyciem komornika), część kosztów może zostać obniżona na podstawie postanowienia komornika. 

Podsumowanie 

Koszty postępowania egzekucyjnego to złożona materia, która budzi wiele wątpliwości. Zasadą generalną jest, że to dłużnik ponosi ciężar wszystkich kosztów – od opłaty stosunkowej wynoszącej 15% wartości wyegzekwowanego świadczenia, przez wydatki na doręczenia, po wynagrodzenia biegłych. Komornik ściąga te należności w pierwszej kolejności, jeszcze przed zaspokojeniem należności głównej. 

Jednak gdy egzekucja okaże się bezskuteczna z powodu braku majątku dłużnika lub gdy wierzyciel złoży wniosek o umorzenie postępowania w terminie miesiąca od zawiadomienia dłużnika – koszty obciążają wierzyciela. Przed wszczęciem postępowania warto więc przeprowadzić analizę stanu majątkowego dłużnika, aby uniknąć sytuacji, w której koszty egzekucji komorniczej przewyższają szanse na faktyczne odzyskanie należności. Znajomość zasad rozliczania kosztów to klucz do świadomego podejmowania decyzji o wszczęciu egzekucji. 

FAQ 

Czy wierzyciel może zostać obciążony kosztami egzekucji komorniczej mimo skutecznej egzekucji? Nie, jeżeli egzekucja zakończyła się sukcesem i komornik wyegzekwował świadczenie od dłużnika, to dłużnik ponosi wszystkie koszty postępowania egzekucyjnego, włącznie z opłatą stosunkową i wydatkami. Wierzyciel pokrywa koszty tylko wtedy, gdy egzekucja okazała się bezskuteczna z powodu braku majątku dłużnika lub gdy sam złożył wniosek o umorzenie postępowania w określonym terminie. 

Ile wynosi minimalna opłata stosunkowa w postępowaniu egzekucyjnym? Minimalna opłata stosunkowa wynosi 1/10 przeciętnego wynagrodzenia, co w 2025 roku oznacza kwotę około 700-800 złotych. Niezależnie od wartości wyegzekwowanego świadczenia, opłata nie może być niższa od tego minimum. Standardowa stawka opłaty stosunkowej to 15% wartości wyegzekwowanego świadczenia. 

Czy można odroczyć termin spełnienia świadczenia, aby uniknąć kosztów egzekucji? Odroczenie terminu spełnienia świadczenia musi nastąpić na podstawie porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem, najlepiej przed złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji. Jeśli strony zawrą porozumienie już po wszczęciu postępowania, ale w terminie miesiąca od zawiadomienia dłużnika, wierzyciel może złożyć wniosek o umorzenie, jednak będzie musiał pokryć koszty. Po upływie tego terminu koszty obciążą dłużnika niezależnie od zawarcia porozumienia. 

Jakie są konsekwencje nie zapłacenia przez dłużnika kosztów postępowania egzekucyjnego? Jeżeli dłużnik nie pokryje kosztów postępowania egzekucyjnego mimo wydania przez komornika odpowiedniego postanowienia, koszty te stają się przedmiotem odrębnej egzekucji. Oznacza to, że komornik może wszcząć nowe postępowanie egzekucyjne wyłącznie w celu ściągnięcia należności z tytułu kosztów poprzedniego postępowania, co generuje kolejne wydatki obciążające dłużnika.