Majątek firmy i zarządzanie nim
Czy fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą? Sprawdź, co dokładnie mówi ustawa o fundacjach rodzinnych, jakie są ograniczenia i na czym polegają podatkowe korzyści z prowadzenia biznesu w tej formule.
Fundacje rodzinne to stosunkowo nowe narzędzie prawne, które cieszy się coraz większym zainteresowaniem wśród właścicieli firm rodzinnych. Oprócz funkcji sukcesyjnych i ochrony majątku pojawia się pytanie, czy fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą – a jeśli tak, to w jakim zakresie i na jakich zasadach. Z tego artykułu dowiesz się, co na ten temat mówią przepisy.
Czy fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą – to musisz wiedzieć!
- Fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą, ale wyłącznie w zakresie określonym przez ustawę (np. najem, pożyczki, zbywanie mienia).
- Wyjście poza wyszczególniony zakres grozi sankcyjnym podatkiem CIT w wysokości 25%.
- Zyski z dozwolonej działalności są zwolnione z CIT, co pozwala na gromadzenie kapitału w fundacji.
Spis treści:
-
- Fundacja rodzinna a działalność gospodarcza – co mówią przepisy?
- Dozwolony zakres działalności – na czym fundacja może zarabiać?
- Ograniczenia i ryzyka fundacji rodzinnej
- Korzyści podatkowe w dozwolonej działalności gospodarczej
- Zwolnienie z CIT jako główny mechanizm optymalizacyjny
- Prowadzenie biznesu przez fundację – perspektywa strategiczna
Fundacja rodzinna a działalność gospodarcza – co mówią przepisy?
Zgodnie z Ustawą z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz.U. 2023 poz. 326), fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą, ale tylko w określonym zakresie wskazanym w art. 5 ust. 1 ustawy.
Prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację rodzinną nie może mieć charakteru głównego celu jej istnienia, lecz musi być ściśle związane z zarządzaniem majątkiem oraz realizacją świadczeń na rzecz beneficjentów.
Ustawa o fundacjach rodzinnych i działalności gospodarczej przewiduje katalog dozwolonych aktywności, m.in.:
- udzielanie pożyczek spółkom z grupy,
- obrót papierami wartościowymi,
- najem i dzierżawę nieruchomości,
- zbywanie mienia,
- uczestnictwo w spółkach handlowych,
- zarządzanie zagranicznymi środkami płatniczymi.
W ramach tych działań fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą zgodnie z obowiązującymi regulacjami, ale każda aktywność wykraczająca poza wskazany katalog traktowana jest jako naruszenie przepisów, co wiąże się z konsekwencjami podatkowymi.
Dozwolony zakres działalności – na czym fundacja może zarabiać?
Chociaż fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą, jej zakres został ściśle ograniczony ustawowo. Celem takiego rozwiązania jest ochrona fundacji przed ryzykiem biznesowym, a zarazem umożliwienie jej efektywnego zarządzania majątkiem. Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o fundacjach rodzinnych, fundacja może zarabiać wyłącznie na konkretnych, enumeratywnie wymienionych aktywnościach.
Wśród dozwolonych działań gospodarczych znajduje się m.in.:
- udzielanie pożyczek spółkom kapitałowym, w których fundacja posiada udziały,
- najem, dzierżawa i udostępnianie mienia,
- zbywanie mienia, w tym papierów wartościowych i instrumentów pochodnych,
- udział w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych i spółkach kapitałowych,
- zarządzanie zagranicznymi środkami płatniczymi,
- produkcja roślinna i zwierzęca z własnej uprawy i chowu, z wyjątkiem produktów przetworzonych lub opodatkowanych akcyzą,
- gospodarka leśna, jeśli prowadzona na własnym majątku.
To właśnie w ramach tych działań fundacja rodzinna może realizować swoje cele majątkowe i świadczeniowe, nie narażając się przy tym na negatywne konsekwencje podatkowe. Przekroczenie tego zakresu może bowiem skutkować utratą preferencji podatkowych i obowiązkiem zapłaty CIT według stawki sankcyjnej.
Ograniczenia i ryzyka fundacji rodzinnej
Chociaż ustawa o fundacjach rodzinnych dopuszcza prowadzenie określonej aktywności zarobkowej, to lista dozwolonych działań jest zamknięta – co oznacza, że każde wyjście poza nią może wiązać się z poważnymi konsekwencjami. Ograniczenia działalności gospodarczej w fundacji rodzinnej mają charakter podatkowy i regulacyjny.
Jeśli fundacja zacznie wykonywać działalność wykraczającą poza wskazany katalog – na przykład uruchomi sprzedaż usług lub produktów niezwiązanych z zarządzaniem majątkiem – straci prawo do podatkowych preferencji. W takiej sytuacji dochód z niedozwolonej działalności będzie podlegać opodatkowaniu stawką sankcyjną 25% CIT. Oprócz tego fundacja może zostać zobowiązana do zapłaty zaległego podatku oraz odsetek.
Dodatkowo, prowadzenie działalności gospodarczej niezgodnie z ustawą może skutkować zakwestionowaniem charakteru fundacji przez organy podatkowe, co podważy sens jej istnienia jako narzędzia sukcesyjnego i majątkowego. Może to również rodzić odpowiedzialność członków zarządu fundacji za przekroczenie uprawnień lub naruszenie przepisów ustawy.
Warto też pamiętać, że fundacja firm rodzinnych nie może prowadzić działalności w zakresie:
- produkcji przetworzonych produktów roślinnych lub zwierzęcych,
- handlu produktami akcyzowymi,
- obrotu usługami o charakterze przemysłowym.
Oznacza to, że nawet w pozornie „nieszkodliwej” aktywności – jak sprzedaż własnych przetworów czy wynajem krótkoterminowy nieruchomości – mogą wystąpić ryzyka interpretacyjne.
Zakres dozwolonej działalności zarobkowej fundacji rodzinnej został przez ustawodawcę ściśle określony – i nie ma tu miejsca na swobodną interpretację. Przekroczenie granic wyznaczonych przez ustawę może nie tylko skutkować sankcyjnym opodatkowaniem, ale też podważyć status fundacji jako instytucji służącej do ochrony i zarządzania majątkiem rodzinnym – komentuje adwokat Ewa Madejewska.
Korzyści podatkowe w dozwolonej działalności gospodarczej
Prawidłowo prowadzona działalność gospodarcza przez fundację rodzinną może przynieść znaczne korzyści podatkowe, co jest jednym z głównych powodów zainteresowania tą formą zarządzania majątkiem. Ustawa o fundacjach rodzinnych w określonych przypadkach zwalnia dochody fundacji z opodatkowania.
Najważniejsze jest to, że dozwolona działalność fundacji rodzinnej – czyli ta mieszcząca się w ustawowym katalogu – nie podlega opodatkowaniu CIT. Co to oznacza w praktyce? Fundacja może uzyskiwać przychody bez obowiązku zapłaty podatku dochodowego od osób prawnych z:
- najmu,
- dywidend,
- sprzedaży udziałów,
- zbywania papierów wartościowych,
- udzielania pożyczek.
To sprawia, że fundacja rodzinna staje się atrakcyjnym narzędziem do akumulowania zysków i reinwestowania ich w ramach jednego podmiotu, co może znacznie ograniczyć zobowiązania podatkowe, zwiększając efektywność finansową całej struktury majątkowej.
Zwolnienie z CIT jako główny mechanizm optymalizacyjny
Jednym z kluczowych atutów fundacji rodzinnej w kontekście prowadzenia działalności gospodarczej jest zwolnienie z podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Mechanizm ten dotyczy wyłącznie dochodów osiąganych w ramach dozwolonej działalności gospodarczej, określonej w art. 5 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej.
Fundacja działająca zgodnie z ustawą nie płaci CIT od zysków pochodzących z:
- dywidend ze spółek,
- najmu i dzierżawy mienia,
- zbycia udziałów lub papierów wartościowych,
- udzielania pożyczek:
- spółkom kapitałowym, w których fundacja posiada udziały lub akcje,
- spółkom osobowym, w których uczestniczy jako wspólnik,
- beneficjentom fundacji,
- obrotu instrumentami finansowymi.
Dochody te są zwolnione z opodatkowania tak długo, jak pozostają w strukturze fundacji, służą jej celom statutowym lub są reinwestowane.
To zwolnienie działa podobnie do „tarczy podatkowej” – umożliwia kumulowanie kapitału bez konieczności zapłaty podatku, aż do momentu wypłaty środków na rzecz beneficjentów. Dopiero w chwili przekazania świadczeń osobom fizycznym (np. spadkobiercom lub innym uprawnionym) pojawia się obowiązek podatkowy i to również na preferencyjnych zasadach.
Właśnie dlatego działalność gospodarcza fundacji rodzinnej coraz częściej pojawia się w kontekście sukcesji i ochrony kapitału. Przy dobrze zaplanowanej strukturze podatki mogą być minimalne lub odroczone, co zapewnia dużą elastyczność finansową i zarządczą.
Prowadzenie biznesu przez fundację – perspektywa strategiczna
Fundacja rodzinna nie jest klasycznym wehikułem inwestycyjnym ani narzędziem do prowadzenia działalności operacyjnej, ale przy odpowiednim wykorzystaniu może odegrać kluczową rolę w długoterminowym zarządzaniu majątkiem fundatora i sukcesji międzypokoleniowej. Prowadzenie biznesu z wykorzystaniem fundacji rodzinnej jako elementu optymalizacyjnego to rozwiązanie, po które coraz częściej sięgają właściciele firm rodzinnych. Pozwala ono zachować kontrolę nad aktywami, zminimalizować ryzyko konfliktów i ograniczyć podatkowe obciążenia.
Fundacja rodzinna może:
- prowadzić działalność gospodarczą, ale wyłącznie w zakresie określonym przepisami (prowadzenie innej wiąże się z koniecznością zapłaty podatku sankcyjnego w wysokości 25%),
- zabezpieczać majątek przed podziałem,
- wspierać strategiczne cele rodziny – np. finansowanie edukacji, utrzymanie nieruchomości czy inwestycje w kolejne pokolenia.
Właściwie zaprojektowana struktura fundacyjna pozwala zbudować stabilne zaplecze finansowe bez konieczności codziennego angażowania się w operacyjną działalność. W efekcie pytanie, czy fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą, staje się pytaniem nie tylko o zgodność z prawem, ale o długofalową strategię właścicielską.
Podsumowanie
Pytanie, czy fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą, zyskuje coraz większe znaczenie wśród właścicieli firm rodzinnych i osób planujących sukcesję majątku. Odpowiedź brzmi: tak, ale wyłącznie w ramach ściśle określonych przepisami form – takich jak najem, zbywanie mienia, udzielanie pożyczek czy udział w spółkach kapitałowych. Taka konstrukcja ogranicza ryzyko nadmiernej aktywności, a jednocześnie umożliwia korzystanie z preferencji podatkowych, w tym zwolnienia z CIT.
Prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację rodzinną może być więc skutecznym narzędziem do ochrony i pomnażania kapitału. Wymaga to jednak ostrożności – przekroczenie dopuszczonego zakresu grozi utratą korzyści podatkowych. Dlatego każda decyzja o aktywności gospodarczej fundacji powinna być poprzedzona dokładną analizą prawną i podatkową.
FAQ
- Czym jest fundacja firm rodzinnych?
Fundacja firm rodzinnych to instytucja prawna stworzona w celu ochrony, pomnażania i przekazywania majątku rodzinnego kolejnym pokoleniom. Jest narzędziem sukcesji i stabilizacji działalności firmy rodzinnej.
- Jakie są główne cele fundacji firm rodzinnych?
Do celów fundacji należy: ochrona kapitału rodzinnego, planowanie sukcesji, wsparcie finansowe beneficjentów, a także działalność charytatywna i edukacyjna.
- Fundacja rodzinna a działalność gospodarcza – na czym polega różnica względem spółek?
Fundacja rodzinna, w przeciwieństwie do spółek, nie jest nastawiona na maksymalizację zysku dla właścicieli. Jej celem jest zarządzanie majątkiem i realizacja celów fundatora, a dochody mogą być reinwestowane lub przekazywane beneficjentom.
- Czy fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą?
Tak, ale tylko w zakresie wskazanym w ustawie. Katalog obejmuje m.in. wynajem i dzierżawę nieruchomości, uczestnictwo w spółkach, obrót papierami wartościowymi, udzielanie pożyczek podmiotom powiązanym, obrót walutami czy działalność rolniczą i leśną.
- Jakie są korzyści z połączenia fundacji rodzinnej i działalności gospodarczej?
Takie połączenie umożliwia zachowanie ciągłości biznesu, zabezpieczenie majątku, efektywne planowanie podatkowe oraz ograniczenie ryzyka konfliktów spadkowych.
- Kto może założyć fundację firm rodzinnych?
Fundację może założyć każda osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Fundator ustala statut, wskazuje beneficjentów oraz określa zasady ewentualnej działalności gospodarczej.
- Jak wygląda proces założenia fundacji rodzinnej?
Procedura obejmuje przygotowanie statutu, określenie beneficjentów, rejestrację w sądzie oraz wniesienie majątku początkowego. Jeżeli fundacja ma prowadzić działalność gospodarczą, należy uwzględnić to w statucie.
Źródła:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000326
