Kluczowe aspekty najnowszej nowelizacji Kodeksu spółek handlowych

Najważniejsza nowelizacja KSH, jaka została przeprowadzona w ostatnim czasie, dotyczy tzw. prawa holdingowego. Dzięki tym przepisom można prowadzić biznes w ramach grupy spółek. Najważniejsze aspekty tej nowelizacji omawia radca prawny.

Spis treści:

• Nowelizacja KSH – przede wszystkim prawo holdingowe
• Holding – definicja z Kodeksu spółek handlowych
• Jak powołać holding?
• Wydawanie wiążących poleceń spółce zależnej przez spółkę dominującą
• Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną spółce zależnej przez spółkę dominującą
• Co zmieniło się w Kodeksie spółek handlowych? Krótkie podsumowanie

Częste zmiany przepisów prawa nie są niczym nadzwyczajnym w polskich warunkach. Wręcz przeciwnie – właściwie nie ma tygodnia, aby jakieś regulacje nie ulegały zmianie. Jednak niektóre z nowelizacji mają o wiele większe, praktyczne znaczenie, niż inne. Do tej grupy z pewnością należą niedawne zmiany w Kodeksie spółek handlowych, na mocy których wprowadzono do polskiego porządku prawnego tzw. prawo holdingowe. W poniższym tekście wyjaśnię najważniejsze rozwiązania z tego zakresu. Zapraszam do lektury!

Nowelizacja KSH – przede wszystkim prawo holdingowe

Ostatnia istotna – a więc wprowadzająca szereg ważnych zmian dla przedsiębiorców – nowelizacja KSH została wprowadzona na mocy ustawy z dnia 9 lutego 2022 roku o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 poz. 807). Istotą tej nowelizacji, która weszła w życie 13 października 2022 roku, było wprowadzenie do polskiego systemu prawa tzw. prawa holdingowego. 

Zmiany KSH dotyczące w zakresie prawa holdingowego polegają na wprowadzeniu do Kodeksu spółek handlowych nowych przepisów dotyczących przede wszystkim:

• Definicji grupy spółek, czyli innymi słowy holdingu;
• Zasad uczestnictwa w grupie spółek i powoływania oraz rozwiązywania holdingu;
• Obowiązku kierowania się przez członków holdingu interesem grupy spółek;
• Wydawania wiążących poleceń spółce zależnej przez spółkę dominującą;
• Sprawowania przez radę nadzorczą spółki dominującej stałego nadzoru nad spółkami zależnymi;
• Odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce zależnej przez spółkę dominującą.

Już na podstawie samej tej listy trudno mieć wątpliwości, że zmiana KSH, o której tu mowa rzeczywiście jest jedną z najważniejszych w ostatnich latach.

Zobacz też: Postępowanie upadłościowe. Etapy i przebieg

Holding – definicja z Kodeksu spółek handlowych

Aby dobrze zrozumieć zmiany w Kodeksie spółek handlowych w zakresu prawa holdingowego, nie można pominąć tego, czym w ogóle jest grupa spółek. Zgodnie z art. 4 § 1 pkt 5¹ KSH termin „grupa spółek” oznacza spółkę dominującą i spółkę albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi.

Ponadto spółka dominująca oraz spółka zależna, które uczestniczą w grupie spółek, mają obowiązek kierować się obok interesu spółki interesem grupy spółek, o ile nie zmierza to do pokrzywdzenia wierzycieli lub wspólników mniejszościowych albo akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej.

Tym samym między spółką dominującą a jedną lub kilkoma spółkami zależnymi zachodzi specyficzna relacja zwierzchnictwa i podległości, przy jednoczesnym dążeniu do osiągnięcia założonego celu gospodarczego. Kierownictwo holdingiem zawsze należy do spółki dominującej, co ma daleko idące konsekwencje zwłaszcza dla działalności spółki zależnej.

Jak powołać holding? 

KSH – zmiany tu omawiane dotyczą również tego obszaru – jednoznacznie reguluje zasady powoływania oraz rozwiązywania holdingu. Każda z tych czynności wymaga podjęcia odpowiedniej uchwały przez spółkę lub spółki. W przypadku utworzenia holdingu niezbędna jest uchwała walnego zgromadzenia albo zgromadzenia wspólników spółki zależnej o uczestnictwie w grupie spółek, wraz ze wskazaniem spółki dominującej. Uchwała ta musi zostać podjęta większością trzech czwartych głosów. Jeżeli nie uda się osiągnąć takiej większości, to uchwała po prostu nie zostanie podjęta.

W inny sposób dochodzi do rozwiązania holdingu, a raczej do ustania uczestnictwa w grupie spółek. Holding może działać wówczas nadal, ale w innym składzie. Zgodnie z nowelizacją KSH ustanie uczestnictwa w grupie spółek, następuje wskutek podjęcia większością trzech czwartych głosów uchwały zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek lub przez złożenie przez spółkę dominującą spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek oświadczenia o ustaniu tego uczestnictwa.

Wydawanie wiążących poleceń spółce zależnej przez spółkę dominującą 

Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych wprowadziła także możliwość wydawania – w ramach grupy spółek – wiążących poleceń spółce zależnej przez spółkę dominującą. Może do tego dojść wówczas, gdy wydanie takiego polecenia jest uzasadnione interesem grupy spółek, a przepisy szczególne nie wyłączają takiej możliwości. Wiążące polecenia musi zostać wydane w formie pisemnej lub elektronicznej oraz wskazywać co najmniej:

• Oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;
• Interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia;
• Spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia, o ile występują;
• Przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.

Zmiany KSH zabezpieczają także spółkę zależną przed koniecznością wykonania wiążącego polecenia, które byłoby dla niej skrajnie niekorzystne. Z tego względu nie wykonuje się go automatycznie. Zawsze najpierw konieczne jest podjęcie w tej sprawie uchwały zarządu spółki zależnej. Jednocześnie zawsze należy odmówić wykonania takiego polecenia, gdyby w wyniku jego realizacji miało dojść do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością spółki zależnej. 

Spółki zależne, niebędące spółkami jednoosobowymi, odmawia wykonania wiążącego polecenia również wtedy, gdy uzasadniona obawa, że jest ono sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat, licząc od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę, chyba że umowa albo statut spółki stanowi inaczej.

Ponadto nie ma przeszkód, aby pod pewnymi warunkami wprowadzić do umowy lub statutu spółki inne okoliczności, które będą ją uprawniać do odmowy wykonania wiążącego polecenia spółki dominującej. 

Czytaj także: Upadłość spółki z o.o. – kiedy i jak ją ogłosić?

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną spółce zależnej przez spółkę dominującą 

Kodeks spółek handlowych – zmiany dotyczą także tej kwestii – przewiduje specjalne zasady odpowiedzialności odszkodowawczej spółki dominującej za szkody wyrządzone spółce zależnej. Zgodnie z art. 21¹² § 1 KSH spółka dominująca odpowiada wobec spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek za szkodę, która została wyrządzona wykonaniem wiążącego polecenia i która nie została naprawiona w terminie wskazanym w wiążącym poleceniu, chyba że nie ponosi winy. Natomiast w przypadku szkody wyrządzonej jednoosobowej spółce zależnej, spółka dominująca odpowiada tylko wówczas, gdy wykonanie wiążącego polecenia doprowadziło do jej niewypłacalności. 

Co zmieniło się w Kodeksie spółek handlowych? Krótkie podsumowanie

Holding to, mówiąc językiem Kodeksu spółek handlowych, grupa spółek, w której kierowniczą rolę odgrywa spółka dominująca. Wraz ze spółką lub spółkami zależnymi ma ona obowiązek kierować się w swojej działalności – obok własnego interesu – także interesem grupy spółek. Charakterystyczna pozycja spółki dominującej w ramach holdingu sprowadza się przede wszystkim do możliwości wydawania wiążących poleceń spółce zależnej. Jednak, z drugiej strony, spółka zależna nie zawsze ma obowiązek wykonania takiego polecenia, a spółka dominująca odpowiada za szkody, jakie jej polecenia wyrządzą pozostałym uczestnikom holdingu.