Tajemnica bankowa – kogo i czego dotyczy?

Tajemnica bankowa chroni właściwie wszystkie informacje związane z czynnościami bankowymi. Szczegóły tego zagadnienia wyjaśni zawodowy prawnik, reprezentujący klientów m.in. w sporach z bankami. Jeżeli zapoznasz się z poniższym tekstem, to dowiesz się m.in.:

• jak brzmi definicja tajemnicy bankowej;
• jakie są możliwości przekazania danych stanowiących taką tajemnicę innym instytucjom ustawowo upoważnionym;
• czy tajemnica bankowa ma znaczenie na etapie udzielania kredytów.

Spis treści:

• Tajemnica bankowa – definicja
• Co to jest czynność bankowa?
• Zakres przedmiotowy tajemnicy bankowej
• Na kim spoczywa obowiązek zachowania tajemnicy bankowej?
• Prawo bankowe a ujawnienie informacji o zadłużeniu osobom trzecim – kiedy jest możliwe?
• Co to jest tajemnica bankowa? Podsumowanie najważniejszych informacji

Prawo do prywatności jest jednym z podstawowych praw gwarantowanych przez Konstytucję RP. Przejawia się ono na różne sposoby, a jednym z nich jest tajemnica bankowa, która chroni niezwykle istotne dane, pozwalające na poznanie szeregu wrażliwych informacji odnoszących się do klienta banku. Czym więc dokładnie jest omawiane zagadnienie i jakie dane obejmuje? Na to pytanie odpowiem w poniższym artykule.

Tajemnica bankowa – definicja

To, czym jest omawiane zagadnienie, nie zostało zdefiniowane w przepisach prawa. Innymi słowy, w polskim ustawodawstwie nie ma definicji legalnej tajemnicy bankowej. Natomiast, zgodnie z art. 104 ust. 1 Prawa bankowego bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem instytucja wykonuje czynności bankowe, są obowiązane zachować poufność, która obejmuje wszystkie informacje dotyczące czynności działalności, uzyskane w czasie negocjacji oraz w trakcie zawierania i realizacji umowy, na podstawie której bank tę czynność wykonuje.

Jednocześnie tajemnica bankowa nie ma charakteru absolutnego. Chociażby Kodeks postępowania cywilnego pozwala na naruszenie tej poufności w zakresie informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Może ona zostać również naruszona na potrzeby postępowania karnego. Wówczas objęte nią dane przekazuje się w celu skutecznego zapobieżenia popełnieniu przestępstwa, np. przestępstwa finansowania terroryzmu, bądź osobom posiadających pisemne upoważnienie funkcjonariuszy prowadzących śledztwo lub dochodzenie. Informacje objęte tajemnicą bankową mogą być również dostępne na potrzeby realizacji obowiązków spoczywających na wojskowych organach porządkowych.Nie ma wątpliwości, że dla ustalenia czym jest tajemnica bankowa i jak powinna być chroniona, to Prawo bankowe ma fundamentalne znaczenie. Jednocześnie ustawodawca co prawda nie definiuje pojęcia „tajemnica bankowa”, ale wskazuje na jego zakres, odwołując się przy tym do innego pojęcia – czynności bankowej. Każde takie działanie jest objęta tajemnicą bankową. W związku z tym należy zastanowić się, co to jest omawiana poufność? Znowu odpowiedź znajduje się w ustawie – Prawo bankowe.

Co to jest czynność bankowa?

Przepis art. 5 Prawa bankowego stanowi, że czynnościami bankowymi są:

• przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów;
• prowadzenie innych rachunków bankowych;
• udzielanie kredytów;
• udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw;
• emitowanie bankowych papierów wartościowych;
• przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych;
• wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

Ponadto do czynności bankowych – o ile są one wykonywane przez banki – zalicza się:

• udzielanie pożyczek pieniężnych;
• operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty;
• świadczenie usług płatniczych oraz wydawanie pieniądza elektronicznego;
• terminowe operacje finansowe;
• nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych;
• przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych;
• prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych;
• udzielanie i potwierdzanie poręczeń;
• wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych;
• pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym;
• pośrednictwo w zawieraniu umów lokaty strukturyzowanej;
• doradztwo w odniesieniu do lokat strukturyzowanych;
• świadczenie usług finansowania społecznościowego.

Tym samym Prawo bankowe w stosunkowo szeroki sposób określa zakres czynności bankowych, nie ograniczając się jedynie do przykładowo udzielania kredytów czy prowadzenia rachunków. Do oceny zdolności kredytowej konsumenta i przedsiębiorcy nierzadko wykorzystuje się również dane przetwarzanie po wygaśnięciu zobowiązania wynikającego z poprzedniej umowy. Co to w praktyce oznacza? Czy w zakresie dotyczącym osób fizycznych tajemnicę bankową chroni się inaczej niż w przypadku osób prawnych bądź jednostek organizacyjnych posiadających jedynie zdolność prawną?

Przeczytaj także: Ujawnienie tajemnicy bankowej – co za nią grozi? Kiedy można ją złamać?

 

Zakres przedmiotowy tajemnicy bankowej

Z przedmiotowego punktu widzenia tajemnica bankowa chroni wszystkie czynności bankowe. Nadzór ten rozpoczyna się już na etapie negocjowania umowy, na podstawie której instytucja będzie dokonywała daną czynność. Jednak w doktrynie kontrowersję budzi odpowiedź na pytanie, czy przedmiotem tajemnicy bankowej jest jedynie sam fakt dokonania określonej czynności bankowej, czy też wszelkie informacje, w których posiadanie wchodzi bank w ramach negocjowania, zawierania i wykonywania umowy będącej podstawą czynności. Z praktycznego punktu widzenia ma to ogromne znaczenie dla wszystkich przetwarzających tajemnice bankowe w celu oceny zdolności kredytowej.

Jednak biorąc pod uwagę fakt, że obowiązek zachowania tajemnicy bankowej jest wyrazem realizacji gwarantowanego w Konstytucji RP prawa do prywatności, należy przyjąć drugi z tych poglądów. Tym bardziej że do dokonania zdecydowanej większości czynności bankowych niezbędne jest pozyskanie przez bank szeregu szczegółowych informacji o swoim kliencie, których „wyciek” czy bezprawne wykorzystanie może spowodować niepowetowane szkody.

W związku z powyższym tajemnica bankowa powinna być chroniona w jak najszerszy możliwy sposób, przez wszystkie osoby i instytucje zobowiązane do jej zachowania. Można wręcz przyjąć, że w przypadku omawianej poufności powinniśmy mówić o szczególnych formach sprawowania nadzoru, tak aby nikt niepowołany nie miał dostępu do danych objętych tą tajemnicą. Zwłaszcza że w dzisiejszych czasach dane bankowe mogą zostać niepostrzeżenie „wyniesione” na informatycznym nośniku danych. Banki powinni chronić tajemnicę bankową ze stosowaniem metod wewnętrznych, a więc określonych w procedurach ustalonych przez sam bank. Ponadto działania te powinny jasno normować postępowanie na wypadek ujawnienia tajemnicy bankowej. Wymagania te znajdują zastosowanie również przy funkcjonowaniu banków spółdzielczych. Co natomiast może zrobić ten, kogo informacje dotyczą? Na kim dokładnie spoczywa obowiązek zachowania tajemnicy bankowej?

Na kim spoczywa obowiązek zachowania tajemnicy bankowej?

Tajemnica bankowa – Prawo bankowe jest w tym zakresie jednoznaczne – musi zostać zachowana przez bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe. Na mocy innych przepisów prawa do zachowania tajemnicy bankowej zobowiązani są także pracownicy Narodowego Banku Polskiego, członkowie organów opiniodawczo-doradczych działających przy Zarządzie Narodowego Banku Polskiego oraz członkowie Rady Polityki Pieniężnej. 

Tym samym tajemnica bankowa dotyczy zarówno osób prawnych – banki działają w formie spółki akcyjnej lub spółdzielni – jak i osób fizycznych. W drugim z tych przypadków warto zaznaczyć, że tajemnicę bankową trzeba zachowywać także po ustaniu stosunku pracy z bankiem. Nie ma przy tym znaczenia, na jakiej podstawie nawiązano stosunek pracy (umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej).

Prawo bankowe a ujawnienie informacji o zadłużeniu osobom trzecim – kiedy jest możliwe?

Na mocy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe poufność można uchylić w zakresie, w jakim jest to niezbędne do realizacji zadań powierzonych innym instytucjom, które są ustawowo upoważnione do przetwarzania informacji standardowo objętych omawianą tu tajemnicą. Kwestię tę precyzyjnie normuje art. 105 Prawa bankowego, zgodnie z którym bank ma obowiązek udzielenia informacji stanowiących tajemnicę bankową wyłącznie m.in.:

• innym bankom i instytucjom kredytowym w zakresie, w jakim informacje te są niezbędne w związku z wykonywaniem czynności bankowych oraz nabywaniem i zbywaniem wierzytelności;
• na zasadzie wzajemności – innym instytucjom ustawowo upoważnionym do udzielania kredytów – o wierzytelnościach oraz o obrotach i stanach rachunków bankowych w zakresie, w jakim informacje te są niezbędne w związku z udzielaniem kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń;
• dostawcom świadczącym usługę inicjowania transakcji płatniczej w zakresie niezbędnym do świadczenia usługi inicjowania transakcji płatniczej;
• Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia postępowania sprawdzającego na podstawie przepisów o ochronie informacji niejawnych;
• organom Krajowej Administracji Skarbowej;
• na żądanie Komisji Nadzoru Finansowego w przypadku otrzymania wniosku o przekazanie informacji niezbędnych do prawidłowego wykonywania zadań w zakresie sprawowanego nadzoru nad rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym lub emerytalnym.

Bardzo często dane wchodzące w zakres tajemnicy bankowej wykorzystywane są do analizy ryzyka kredytowego w przypadkach, gdy dana osoba lub podmiot stara się o uzyskanie finansowania. Wiadomo, że banki zawsze przed podpisaniem umowy o kredyt, pożyczkę, czy leasing dokonują analizy ryzyka kredytowego, tak aby zmniejszyć ryzyko, że przy spełnieniu świadczenia wynikającego z tego rodzaju umowy dojdzie do jakichś perturbacji. Ocena ta jest w pełni legalna również na gruncie ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2024 r., poz. 1497).

Przeczytaj także: Umorzenie długu bankowego – na czym polega i kiedy jest możliwe?

 

Co to jest tajemnica bankowa? Podsumowanie najważniejszych informacji

Tajemnica bankowa obejmuje informacje związane z przeprowadzaniem czynności bankowych oraz dane, które są zbierane na etapie negocjowania i zawierania umowy z klientem banku, która ma być podstawą dla realizacji tych czynności. Do jej zachowania zobowiązany jest przede wszystkim bank i jego pracownicy – bez względu na charakter umowny łączących ich z instytucją oraz po jej ustaniu. Tajemnica bankowa może zostać uchylona jedynie na podstawie okoliczności przewidzianych w przepisach prawa. Należy do nich w pierwszej kolejności prowadzenie przez organy państwowe postępowań wymierzonych w klienta banku. Bezprawne udostępnienie bądź wykorzystanie informacji objętych poufnością jest zagrożone odpowiedzialnością karną i cywilną.