Tajemnica bankowa – kogo i czego dotyczy?

Tajemnica bankowa chroni właściwie wszystkie informacje związane z czynnościami bankowymi. Szczegóły tego zagadnienia wyjaśni zawodowy prawnik, reprezentujący klientów m.in. w sporach z bankami.

Spis treści:

• Tajemnica bankowa – definicja
• Co to jest czynność bankowa?
• Zakres przedmiotowy tajemnicy bankowej
• Na kim spoczywa obowiązek zachowania tajemnicy bankowej?
• Kiedy tajemnica bankowa nie ma zastosowania?
• Co to jest tajemnica bankowa? Podsumowanie najważniejszych informacji

Prawo do prywatności jest jednym z podstawowych praw gwarantowanych przez Konstytucję RP. Przejawia się ono na różne sposoby, a jednym z nich jest tajemnica bankowa, która chroni niezwykle istotne dane, pozwalające na poznanie szeregu wrażliwych informacji odnoszących się do klienta banku. Czym więc dokładnie jest tajemnica bankowa i jakie dane obejmuje? Na to pytanie odpowiem w poniższym artykule.

Tajemnica bankowa – definicja

To, czym jest tajemnica bankowa, nie zostało zdefiniowane w przepisach prawa. Innymi słowy, w polskim ustawodawstwie nie ma definicji legalnej tajemnicy bankowej. Natomiast zgodnie z art. 104 ust. 1 Prawa bankowego bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe, są obowiązane zachować tajemnicę bankową, która obejmuje wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej, uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy, na podstawie której bank tę czynność wykonuje.

Tym samym ustawodawca co prawda nie definiuje pojęcia „tajemnica bankowa”, ale wskazuje na jego zakres, odwołując się przy tym do innego pojęcia – czynności bankowej. Każda taka czynność jest objęta tajemnicą bankową. W związku z tym należy zastanowić się, co to jest czynność bankowa?

Co to jest czynność bankowa?

Przepis art. 5 Prawa bankowego stanowi, że czynnościami bankowymi są:

• przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów;
• prowadzenie innych rachunków bankowych;
• udzielanie kredytów;
• udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw;
• emitowanie bankowych papierów wartościowych;
• przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych;
• wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.

Ponadto do czynności bankowych – o ile są one wykonywane przez banki – zalicza się:

• udzielanie pożyczek pieniężnych;
• operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty;
• świadczenie usług płatniczych oraz wydawanie pieniądza elektronicznego;
• terminowe operacje finansowe;
• nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych;
• przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych;
• prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych;
• udzielanie i potwierdzanie poręczeń;
• wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych;
• pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym;
• pośrednictwo w zawieraniu umów lokaty strukturyzowanej;
• doradztwo w odniesieniu do lokat strukturyzowanych;
• świadczenie usług finansowania społecznościowego.

Przeczytaj także: Ujawnienie tajemnicy bankowej – co za nią grozi? Kiedy można ją złamać?

Zakres przedmiotowy tajemnicy bankowej

Z przedmiotowego punktu widzenia tajemnica bankowa chroni wszystkie czynności bankowe. Ochrona ta rozpoczyna się już na etapie negocjowania umowy, na podstawie której bank będzie dokonywał daną czynność. Jednak w doktrynie kontrowersję budzi odpowiedź na pytanie, czy przedmiotem tajemnicy bankowej jest jedynie sam fakt dokonania określonej czynności bankowej, czy też wszelkie informacje, w których posiadanie wchodzi bank w ramach negocjowania, zawierania i wykonywania umowy będącej podstawą czynności bankowej.

Jednak biorąc pod uwagę fakt, że obowiązek zachowania tajemnicy bankowej jest wyrazem realizacji gwarantowanego w Konstytucji RP prawa do prywatności, należy przyjąć drugi z tych poglądów. Tym bardziej że do dokonania zdecydowanej większości czynności bankowych niezbędne jest pozyskanie przez bank szeregu szczegółowych informacji o swoim kliencie, których „wyciek” czy bezprawne wykorzystanie może spowodować niepowetowane szkody.

W związku z powyższym tajemnica bankowa powinna być chroniona w jak najszerszy możliwy sposób, przez wszystkie osoby i instytucje zobowiązane do jej zachowania.

Na kim spoczywa obowiązek zachowania tajemnicy bankowej?

Tajemnica bankowa – Prawo bankowe jest w tym zakresie jednoznaczne – musi zostać zachowana przez bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe. Na mocy innych przepisów prawa do zachowania tajemnicy bankowej zobowiązani są także pracownicy Narodowego Banku Polskiego, członkowie organów opiniodawczo-doradczych działających przy Zarządzie Narodowego Banku Polskiego oraz członkowie Rady Polityki Pieniężnej. 

Tym samym tajemnica bankowa dotyczy zarówno osób prawnych – banki działają w formie spółki akcyjnej lub spółdzielni – jak i osób fizycznych. W drugim z tych przypadków warto zaznaczyć, że tajemnicę bankową trzeba zachowywać także po ustaniu stosunku pracy z bankiem. Nie ma przy tym znaczenia, na jakiej podstawie nawiązano stosunek pracy (umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej).

Kiedy tajemnica bankowa nie ma zastosowania?

Tajemnica bankowa nie ma charakteru absolutnego. Oznacza to, iż istnieją sytuacje, w których ujawnienie informacji nią objętych jest zgodne z prawem, a nawet stanowi obowiązek banku. W samym Prawie bankowym istnieje kilkanaście przypadków uchylających zastosowanie tajemnicy bankowej. Mowa tu m.in. o przypadkach, gdy:

• inne banki lub instytucje kredytowe zwrócą się o informacje niezbędne w związku z wykonywaniem czynności bankowych oraz z nabywaniem i zbywaniem wierzytelności;
• zażąda tych danych sąd w związku z prowadzeniem postępowania spadkowego lub o podział majątku między małżonkami albo prowadzeniem przeciwko osobie fizycznej sprawy o alimenty lub o rentę o charakterze alimentacyjnym;
• informacji zażąda prokurator, Szef Krajowej Administracji Skarbowej, naczelnik urzędu celno-skarbowego albo naczelnik urzędu skarbowego w związku z toczącym się postępowaniem karnym lub postępowaniem w sprawach o przestępstwa skarbowe przeciwko osobie fizycznej będącej stroną umowy zawartej z bankiem;
• dostępu do informacji objętych tajemnicą bankową zażąda komornik sądowy. Informacje udziela się w zakresie rachunków bankowych lub pełnomocnictw do dysponowania rachunkami bankowymi, liczby tych rachunków lub pełnomocnictw, obrotów i stanów tych rachunków, z podaniem wpływów, obciążeń rachunków i ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców i odbiorców, w zakresie niezbędnym do prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego, postępowania zabezpieczającego oraz wykonywania innych czynności wynikających z jego ustawowych zadań. 

Oznacza to, że tajemnica bankowa w postępowaniu cywilnym oraz w postępowaniu karnym bądź w administracyjnym może po prostu nie obowiązywać.

Przeczytaj także: Umorzenie długu bankowego – na czym polega i kiedy jest możliwe?

Co to jest tajemnica bankowa? Podsumowanie najważniejszych informacji

Tajemnica bankowa obejmuje informacje związane z przeprowadzaniem czynności bankowych i obejmuje już dane zbierane na etapie negocjowania i zawierania umowy z klientem banku, która ma być podstawą dla realizacji tych czynności. Do jej zachowania zobowiązany jest przede wszystkim bank i jego pracownicy – bez względu na charakter umowny łączących ich z bankiem oraz po jej ustaniu. Tajemnica bankowa może zostać uchylona jedynie na podstawie okoliczności przewidzianych w przepisach prawa. Należy do nich w pierwszej kolejności prowadzenie przez organy państwowe postępowań wymierzonych w klienta banku. Bezprawne udostępnienie bądź wykorzystanie informacji objętych tajemnicą bankową jest zagrożone odpowiedzialnością karną i cywilną.