Niekiedy, aby osiągnąć cel restrukturyzacji, trzeba narzucić wierzycielom zasady spłaty ich należności. Mechanizm ten określa się mianem „cramdown”. W polskich realiach jest on na razie stosowany w niewielkim zakresie, jednak niedługo może się to zmienić. Szczegóły wyjaśnia ekspert od restrukturyzacji.
Spis treści:
- Co to jest cramdown?
- Kogo obowiązuje układ w restrukturyzacji?
- Czy sąd będzie mógł zatwierdzić układ wbrew sprzeciwowi wierzycieli?
- Obowiązujący w Polsce model cramdown
- Ochrona wierzycieli sprzeciwiających się układowi
- Cramdown w restrukturyzacji – krótkie podsumowanie
Restrukturyzacja zobowiązań dłużnika w ramach procedury restrukturyzacyjnej może zostać przeprowadzona na wiele różnych sposobów. Właściwie dozwolone jest tu wszystko, co nie jest wprost zabronione przez prawo. Nie zawsze jednak wybrany sposób restrukturyzacji przypada do gustu wszystkim wierzycielom. Wówczas pomocny może okazać się cramdown. Na czym on polega?
Co to jest cramdown?
Ujmując rzecz najprościej, cramdown to objęcie układem, również tych wierzycieli, którzy głosowali przeciwko niemu. Mechanizm wywodzi się z anglosaskiego prawa upadłościowego. Dopuszczalna jest tam sytuacja, aby plan spłaty zadłużenia został zaakceptowany przez sąd – a tym samym stał się obowiązujący – pomimo sprzeciwu wierzycieli. W ramach tego rozwiązania sąd może także zmniejszyć wysokość należności do ich rynkowej wyceny.
Jednocześnie sąd nigdy nie może sięgnąć po przedmiotowe uprawnienie jedynie na podstawie własnego uznania. Konieczne jest wykazanie – które najczęściej spoczywa na dłużniku – że przygotowany plan restrukturyzacji jest uczciwy, sprawiedliwy i nie dyskryminuje żadnej grupy wierzycieli. Poza tym zasadą jest spłata całości należności przysługujących wierzycielom zabezpieczonym rzeczowo (np. poprzez hipotekę) na majątku należącym do dłużnika. Mechanizm cramdown nie może prowadzić do zaspokojenia wierzycieli w mniejszym stopniu, niż byłoby to możliwe przy likwidacji majątku dłużnika na zasadach ogólnych.
Kogo obowiązuje układ w restrukturyzacji?
W polskim Prawie restrukturyzacyjnym, jak na razie, nie ma przepisów wprost regulujących – we wskazanym powyżej sensie – cramdown. Restrukturyzacja w naszych warunkach być może jednak w niedługim czasie będzie mogła zostać przeprowadzona także z odwołaniem do tego mechanizmu. Bliżej przeanalizuję to w dalszej części artykułu. Natomiast trzeba pamiętać o tym, że do przyjęcia układu nie jest wymagana zgoda wszystkich wierzycieli, a jedynie odpowiedniej większości (osobowej i kapitałowej) z nich. Jeżeli więc sąd zatwierdzi przyjęty układ, to obejmie on także tych spośród wierzycieli, którzy głosowali przeciw. Poza tym, w ściśle określonych przypadkach, układ może zacząć obowiązywać pomimo braku poparcia niektórych grup wierzycieli.
W tym kontekście warto przypomnieć, że zgodnie z Prawem restrukturyzacyjnym układ obejmuje:
- wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej;
- odsetki za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego;
- wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu.
Przeczytaj także: Propozycje układowe w restrukturyzacji. Najważniejsze informacje
Obowiązujący w Polsce model cramdown
Polski model cramdown został uregulowany w art. 119 ust. 3 Prawa restrukturyzacyjnego i odnosi się do głosowania w grupach wierzycieli nad propozycjami układowymi. Zgodnie z tym przepisem układ zostaje przyjęty, chociażby nie uzyskał wymaganej większości w niektórych z grup wierzycieli. Jeżeli wierzyciele mający łącznie dwie trzecie sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom głosowali za przyjęciem układu, a wierzyciele z grupy lub grup, które wypowiedziały się przeciw przyjęciu układu, zostaną zaspokojeni na podstawie układu w stopniu nie mniej korzystnym niż w przypadku przeprowadzenia postępowania upadłościowego.
Z praktycznego punktu widzenia przy stosowaniu tej regulacji jednym z istotniejszych problemów jest oszacowanie poziomu zaspokojenia, na jaki wierzyciele mogliby liczyć w ramach postępowania upadłościowego. Dokonując takiego szacunku, zawsze trzeba opierać się na obiektywnych danych. W tym zwłaszcza określając wartość majątku, który stałby się masą upadłości. W tym obszarze warto sięgnąć do materiałów zebranych podczas postępowania restrukturyzacyjnego.
Ochrona wierzycieli sprzeciwiających się układowi
W świetle powyższych ustaleń, co do obowiązywania układu, należy podkreślić, że przegłosowany wierzyciel nie jest zupełnie pozbawiony możliwości ochrony swoich praw. Ma prawo ubiegać się o to, aby sąd nie zatwierdził układu. Prawo restrukturyzacyjne stanowi, że sąd może odmówić zatwierdzenia układu. Dzieje się tak jeżeli jego warunki są rażąco krzywdzące dla wierzycieli, którzy głosowali przeciw układowi i zgłosili zastrzeżenia.
Dlatego wierzyciele niezgłaszający się z układem, którzy chcą doprowadzić do jego niezatwierdzenia, najpierw – bezpośrednio po głosowaniu przeciwko układowi – powinni zgłosić zastrzeżenia. Następnie muszą wykazać przed sądem rozpoznającym wniosek o zatwierdzenie układu, że jego postanowienia są dla nich rażąco krzywdzące.
Nawet gdyby okazało się, że sąd restrukturyzacyjny nie przyzna im racji, postanowienie zatwierdzające układ może zostać zaskarżone. W praktyce złożenie zależenia na takie postanowienie jest ostatnią szansą na doprowadzenie do niezatwierdzania układu przyjętego przez większość wierzycieli.
Czy sąd będzie mógł zatwierdzić układ wbrew sprzeciwowi wierzycieli?
Temat cramdown, a restrukturyzacja z pewnością jeszcze powróci. Wszystko za sprawą projektu nowelizacji Prawa restrukturyzacyjnego, nad którym pracuje obecnie rząd. W projekcie tym zawarto przepisy, które pozwolą sądowi na zatwierdzenie układu. Nawet wówczas, gdy nie uzyskał on poparcia wymaganej większości wierzycieli. Ewentualne wejście w życie tych regulacji spowoduje, że w Polsce również zacznie obowiązywać mechanizm cramdown.
Według projektu nowelizacji, mówiąc w uproszczeniu, sąd będzie mógł zatwierdzić układ, gdy:
- większość grup wierzycieli głosowała za układem;
- za przyjęciem układu głosowała grupa lub grupy wierzycieli stanowiące co najmniej połowę grup należących do tych kategorii wierzycieli, które w przypadku przeprowadzenia postępowania upadłościowego otrzymałyby jakiekolwiek zaspokojenie, przy zastosowaniu wyceny zakładającej kontynuację działalności przedsiębiorstwa dłużnika;
- wyrażająca sprzeciw grupa wierzycieli uzyska w drodze układu co najmniej ten sam stopień zaspokojenia, jak każda inna grupa wierzycieli o takim stopniu uprzywilejowania w postępowaniu upadłościowym oraz wyższy stopień zaspokojenia niż jakakolwiek inna grupa o niższym stopniu uprzywilejowania w postępowaniu upadłościowym;
- dotychczasowi wspólnicy, udziałowcy lub akcjonariusze nie otrzymają w wyniku przyjęcia układu wartości przekraczającej wartość wniesionych przez siebie środków, w ramach realizacji planu restrukturyzacyjnego.
Jednocześnie w myśl założeń projektodawców ostatni ze wskazanych tu warunków ma nie mieć zastosowania, jeżeli:
- układ przewiduje pełne zaspokojenie wierzycieli lub
- wartość środków wniesionych przez wspólników, udziałowców lub akcjonariuszy jest większa od wartości zmniejszenia wysokości wierzytelności przewidzianej w układzie dla wierzycieli głosujących przeciwko układowi, lub
- wspólnikami dłużnika są wyłącznie osoby fizyczne.
Przeczytaj także: Zakończenie i umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego. Najważniejsze informacje
Cramdown w restrukturyzacji – krótkie podsumowanie
Cramdown to rozwiązanie polegające na narzuceniu wierzycielom zasad spłaty ich zobowiązań. Mechanizm ten wywodzi się z prawa anglosaskiego. Na gruncie polskiego prawa restrukturyzacyjnego cramdown sprowadza się do regulacji zakładających przyjęcie układu pomimo braku poparcia niektórych grup wierzycieli dla złożonych propozycji układowych. Należy pamiętać, że jeżeli układ osiągnie wymagane poparcia, a sąd go zatwierdzi, to wiąże on także tych wierzycieli, którzy byli przeciwni jego wejściu w życie. Jedyną szansą dla nich jest złożenie zastrzeżeń bezpośrednio po głosowaniu i wykazanie przed sądem, że postanowienia układu są dla nich rażąco krzywdzące.
