Ulga prorodzinna – czy jest prawem niezbywalnym?

Ulga prorodzinna jest jednym z najprostszych mechanizmów pozwalających na zredukowanie wysokości podatku dochodowego, z którego mają prawo skorzystać rodzice i opiekunowie dzieci. Czy jest jednak ona prawem niezbywalnym? Czy środki zaoszczędzone na podstawie ulgi prorodzinnej podlegają egzekucji? O czym należy pamiętać, stosując tę ulgę? Na wszystkie pytania odpowie radca prawny. 

Spis treści:

1. Ulga prorodzinna i prawo niezbywalne – czym są i jak funkcjonują?
2. Czy ulga prorodzinna jest prawem niezbywalnym?
3. Ulga prorodzinna w 2023 r. – aktualne zasady i warunki
4. Jak korzystać z ulgi prorodzinnej – praktyczne wskazówki

Polska należy do grupy państw z jednym z najbardziej skomplikowanych systemów podatkowych. Rozbudowanie, złożoność i częsta zmienność przepisów prawa podatkowego mogą zostać uznane za znak rozpoznawczy działania polskiego ustawodawcy w tym zakresie. Jednak rozbudowanie systemu powoduje, iż siłą rzeczy istnieje w nim sporo luk, z których podatnik może w pełni legalnie skorzystać, aby zoptymalizować wysokość swoich zobowiązań wobec fiskusa. Oczywiście innym, a w praktyce także częściej spotykanym, sposobem takiej optymalizacji jest korzystanie z ulg podatkowych, w tym na przykład z ulgi prorodzinnej. Zapraszam do lektury tekstu, w którym wyjaśnię najważniejsze zagadnienia związane ze stosowaniem ulgi prorodzinnej! 

Ulga prorodzinna i prawo niezbywalne – czym są i jak funkcjonują?

Ulga prorodzinna została uregulowana w art. 27f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z tym przepisem prawem podatnika objętego obowiązkiem zapłaty PIT jest odliczenie określonej kwoty na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego:

• wykonywał władzę rodzicielską;
• pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
• sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Warto zadać sobie pytanie, czy ulga prorodzinna jest prawem niezbywalnym? Otóż w polskich przepisach przez prawo niezbywalne najczęściej rozumie się takie prawa, które na mocy decyzji ustawodawcy wyrażonej w paragrafie powszechnie obowiązujących zasad lub z samej istotny danego prawa, nie mogą zostać zbyte na inny podmiot. Standardowym przykładem prawa niezbywalnego jest uprawnienie do otrzymania alimentów. Nawet jeżeli uprawniony do alimentów – przykładowo małoletnie dziecko, a w praktyce rodzic działający w jego imieniu – oświadczy, że zrzeka się tego prawa, takie oświadczenie nie wywołuje skutków prawnych. Natomiast czy można zrzec się prawa do ulgi prorodzinnej? 

Sprawdź też: Upadłość konsumencka a rozdzielność majątkowa. Wyjaśniamy zależności

Czy ulga prorodzinna jest prawem niezbywalnym?

Oczywiście z prawa do ulgi prorodzinnej nie trzeba korzystać. Podatnik  może po prostu nie uwzględnić jej w swoim zeznaniu. W tym kontekście ulgę prorodzinną można uznać za prawo zbywalne. Natomiast problem ten ma także drugą stronę. Odnosi się ona do możliwości dokonania zajęcia egzekucyjnego środków wynikających z ulgi prorodzinnej. Jak w tym kontekście przedstawia się kwestia odpowiedzi na pytanie, czy ulga prorodzinna jest prawem niezbywalnym?

Aktualnie zagadnienie to rozstrzyga przede wszystkim art. 902² Kodeksu postępowania cywilnego, który uprawnia komornika sądowego prowadzącego postępowanie egzekucyjne do zajęcia nadpłaty i zwrotu podatku. Możliwość ta obejmuje wszelkie wierzytelności z tytułu nadpłaty lub zwrotu podatku istniejące w chwili zajęcia oraz powstałe po zajęciu. Nie ma tu znaczenia źródło, z którego pochodzi nadpłata. Tym samym może nim być także nadpłata wynikająca z zastosowania ulgi prorodzinnej. 

Nie zmienia to faktu, że dłużnik, wobec którego prowadzona jest egzekucja, zawsze powinien pamiętać o szeregu ograniczeń, dotyczących zajmowania środków pieniężnych przez komornika. Zwłaszcza w zakresie tzw. kwot wolnych od zajęcia. Określona przez ustawodawcę wartość środków pieniężnych zawsze musi zostać pozostawiona dłużnikowi objętemu postępowaniem egzekucyjnym. Chodzi tu oczywiście o środki „zdobyte” w wyniku zastosowania ulgi prorodzinnej. 

Jeżeli komornik nie będzie przestrzegał tych zasad, to dłużnikowi przysługuje możliwość złożenia skargi na czynność komornika z powołaniem się na przekroczenie przez niego uprawnień ustawowych, zwłaszcza wskazanych w Kodeksie postępowania cywilnego. Zgodnie z tym Kodeksem skarga:

• jest składana do sądu rejonowego, przy którym działa komornik;
• powinna czynić zadość wymaganiom pisma procesowego oraz określać zaskarżoną czynność lub czynność, której zaniechano, jak również wniosek o zmianę, uchylenie lub dokonanie czynności wraz z uzasadnieniem;
• może być wniesiona na urzędowym formularzu.

Jeżeli sąd uwzględni złożoną skargę, to zwalnia spod egzekucji kwotę, co oznacza, iż dłużnik odzyskuje prawo do swobodnego dysponowania zajętymi wcześniej środkami. 

Zobacz także: Umowa in blanco – co to jest i na czym polega?

Ulga prorodzinna w 2023 r. – aktualne zasady i warunki

To, jak dokładnie kształtuje się ulga prorodzinna 2023, zostało uregulowane w powołanym przeze mnie powyżej art. 27f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Stanowi on, że odliczeniu podlega każdy miesiąc kalendarzowy roku podatkowego, w którym podatnik wykonywał władzę, pełnił funkcję albo sprawował opiekę, w stosunku do:

• jednego małoletniego dziecka – kwota 92,67 zł, jeżeli dochody podatnika:

• pozostającego przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim i jego małżonka, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 112 000 zł;
• niepozostającego w związku małżeńskim, w tym również przez część roku podatkowego, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 56 000 zł, z wyjątkiem podatnika samotnie wychowującego małoletnie dziecko, do którego ma zastosowanie kwota dochodu wynosząca 112 000 zł;

• dwojga małoletnich dzieci – kwota 92,67 zł na każde dziecko;
• trojga i więcej małoletnich dzieci – kwota:

• 92,67 zł odpowiednio na pierwsze i drugie dziecko;
• 166,67 zł na trzecie dziecko;
• 225 zł na czwarte i każde kolejne dziecko.

Jednocześnie nie należy zapominać, że odliczenie z tytułu ulgi prorodzinnej nie przysługuje od rozpoczynającego miesiąca kalendarzowego,  w którym dziecko:

• na podstawie orzeczenia sądu zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych;
• wstąpiło w związek małżeński.

Dowiedz się więcej: Wniosek o przyspieszenie rozpoznania sprawy. Omówienie i zasady

Jak korzystać z ulgi prorodzinnej – praktyczne wskazówki

Ulga prorodzinna pozwala na odliczenie od podatku dochodowego określonej sumy pieniędzy. Jej wysokość uzależniona jest od liczby dzieci, nad którymi podatnik sprawuje opiekę, lub które pozostają pod władzę rodzicielską. Zasada jest stosunkowo prosta: im więcej dzieci, tym wyższa ulga prorodzinna. Oczywiście jest ona prawem, a nie obowiązkiem. Podatnik może, ale nie musi skorzystać z ulgi. Z praktycznego punktu widzenia można po nią sięgnąć, składając roczne zeznanie podatkowe. Należy je przedłożyć do Urzędu Skarbowego do końca kwietnia każdego roku. Jeżeli podatnikowi, po odliczeniu ulgi, będzie należał się zwrot podatku, skarbówka przekaże ją na konto podatnika. Środki te mogą jednak podlegać egzekucji. Tym samym komornik po prostu może je zająć na poczet należności podatnika.