Dziedziczenie długów jest możliwe także w przypadku firm. Jednak to nie oznacza, iż spadkobiercy zawsze muszą spłacać to zadłużenie z własnego majątku. Co więc zrobić wówczas, gdy przyjęcie spadku wiąże się także z takim zadłużeniem? Na to i inne pytania związane z dziedziczeniem długów firmy odpowiada radca prawny.
Spis treści:
- Dziedziczenie długów – zasady wynikające z Kodeksu cywilnego
- Długi spadkowe a oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
- Kolejność powoływania do spadku
- Zasady spłaty długów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej
- Jak przekonać inwestora do współpracy?
Prawo spadkowe jest jednym z najbardziej skomplikowanych i nastręczających największe trudności w praktyce obrotu działem prawa prywatnego. Zwłaszcza w przypadku, gdy w ramach spadkobrania należy uwzględnić także inne gałęzie prawodawstwa, np. regulacje dotyczące obrotu gospodarczego. Przykładem takiej sytuacji jest problem dziedziczenia długów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. W jaki sposób ustawodawca uregulował te kwestie?
Dziedziczenie długów – zasady wynikające z Kodeksu cywilnego
Dziedziczenie długów zostało uregulowane w ustawie – Kodeks cywilny. Zgodnie z jej art. 922 § 1 prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Chodzi tu o osoby, które zostały powołane do spadku – na podstawie ustawy lub testamentu – a następnie złożyły oświadczenie o jego przyjęciu. Dopiero po spełnieniu tych warunków możemy mówić o spadkobiercach, na których przechodzi majątek zmarłego.
Skoro zaś do spadku wchodzą zarówno prawa, jak i obowiązki majątkowe zmarłego, to dziedziczeniu podlegają również długi, które spadkodawca nie spłacił za swojego życia. Koniecznie należy o tym pamiętać, składając oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, gdyż co do zasady to na spadkobiercach ciąży obowiązek uregulowania długów spadkodawcy. W tym tych, które wynikają z prowadzenia działalności gospodarczej, którą zmarły wykonywał na swojego życia.
W związku z tym odpowiedź na pytanie, czy dziedziczy się długi, może być tylko jedna: tak. Jednak dokładne zasady tego dziedziczenia zależą od wielu okoliczności. Kwestia ta dodatkowo komplikuje się, gdy chodzi o dziedziczenie długów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Przeczytaj także: Upadłość konsumencka a spadek. Zbiór najważniejszych informacji
Długi spadkowe a oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
Każdy powołany do spadku może złożyć jedno z następujących oświadczeń:
- o odrzuceniu spadku;
- o prostym przyjęciu spadku;
- o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
W pierwszym przypadku powołany do spadku w ogóle nie staje się spadkobiercą, a zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego zakłada się, że nie dożył otwarcia spadku. Jest to fikcja prawna, dzięki której udział spadkowy osoba, która odrzuciła spadek, przechodzi na dalszych spadkobierców.
Natomiast złożenie oświadczenia woli o prostym przyjęciu spadku oznacza, iż spadkobierca odpowiada za długi spadkowe bez żadnych ograniczeń całym swoim majątkiem – teraźniejszym i przyszłym. W tej perspektywie korzystniejszym rozwiązaniem jest złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza ono, iż spadkobierca odpowiada za długi spadkowego tylko do wartości majątku, jaki odziedziczył. Tym samym wierzyciele spadkodawcy nie mogą egzekwować swoich należności z prywatnego majątku spadkobiercy.
Warto pamiętać, że oświadczenie o przyjęciu (prostym lub z dobrodziejstwem inwentarza) lub odrzuceniu spadku może zostać złożone w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku. Jeżeli w tym czasie oświadczenie nie zostanie złożone, powołany do spadku odziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Tym samym każdy zastanawiający się, jak uniknąć dziedziczenia długów może to zrobić na dwa sposoby:
- odrzucając spadek;
- przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Wybór metody postępowania powinien zostać podyktowany z jednej strony wysokością zadłużenia, z drugiej zaś wartością majątku wchodzącego w skład spadku, który może posłużyć do spłaty wierzycieli.
Kolejność powoływania do spadku
Do spadku można zostać powołanym na podstawie testamentu lub ustawy. Zasadą jest, że reguły powoływania do spadków określone w Kodeksie cywilnym znajdują zastosowanie wówczas, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu lub okazał się on nieważny. Kolejność dziedziczenia długów jest taka sama jak kolejność dziedziczenia w ogóle. W przypadku zastosowania Kodeksu cywilnego przedstawia się ona następująco:
- w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku;
- jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych;
- w braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice;
- udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku;
- w braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych;
- jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych;
- jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym;
- jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku;
- w braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy; dziedziczą oni w częściach równych;
- w braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku;
- w braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu.
Zasady spłaty długów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej
Przywołane powyżej ustawowe zasady dziedziczenia pozwalają ustalić, do którego pokolenia następuje dziedziczenie długów. Jak widać, w praktyce jest to niezwykle trudne zagadnienie, stąd zawsze warto skonsultować możliwe rozwiązania z zawodowym prawnikiem. Problem ten komplikuje się dodatkowo wówczas, gdy w grę wchodzą długi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Standardowo tego rodzaju zadłużenie powinno zostać uregulowane w ramach postępowania likwidacyjnego lub upadłościowego firmy. Gdyby jednak do tego nie doszło, to przedsiębiorca będzie odpowiadał osobiście za te długi – nawet wtedy, gdy prowadził on działalność gospodarczą w formie spółki prawa handlowego. Jeżeli przedsiębiorca nie spłaci tych długów za swojego życia, wejdą one w skład masy spadkowej. W związku z tym będą one podlegać dziedziczeniu.
Przeczytaj także: Sanacja przedsiębiorstwa – co to? „Uzdrowienie” firmy okiem eksperta
Dziedziczenie długów firmy – o czym pamiętać?
Zadłużenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej powinno zostać uregulowane w czasie likwidacji bądź upadłości przedsiębiorstwa. Jeżeli do tego nie dojdzie, to przedsiębiorca będzie za nie odpowiadał swoim majątkiem – także wtedy, gdy prowadził działalność w formie jednej ze spółek uregulowanych w Kodeksie spółek handlowych. Tym samym długi te powinny zostać uregulowane przez samego przedsiębiorcą. Jednak może się zdarzyć – i faktycznie nierzadko tak się dzieje – że nie zdąży on spłacić wierzycieli za swojego życia. Wówczas długi wchodzą w skład spadku, a jedynym sposobem na uniknięcie ich spłaty przez spadkobierców jest odrzucenie spadku lub przyjęcie go z dobrodziejstwem inwentarza.
