Upoważnienie i pełnomocnictwo – jaka jest różnica?

Upoważnienie i pełnomocnictwo to użyteczne rozwiązania prawne, pozwalające na wyręczenie nas przez inną osobą bądź podmiot prawa. Jaka jest różnica między pełnomocnictwem a upoważnieniem? Okazuje się, że terminy te nie powinny być traktowane jak synonimy. Szczegóły związane z pełnomocnictwem i upoważnieniem omówi radca prawny w poniższym tekście. 

Spis treści:

1. Upoważnienie czy pełnomocnictwo – jaka jest różnica?
2. Pełnomocnictwo – co to jest i kiedy się je używa?
3. Upoważnienie – czym jest i kiedy się je stosuje?
4. W jakich momentach lepiej wybrać upoważnienie, a kiedy pełnomocnictwo?

Nawał codziennych obowiązków oraz szereg różnego rodzaju okoliczności życiowych sprawia, że nie wszystko jesteśmy w stanie załatwić samodzielnie. Wówczas skutecznym narzędziem wsparcia okazuje się upoważnienie lub pełnomocnictwo. Dzięki nim możemy zostać wyręczeni zarówno w drobnych, codziennych sprawach, jak i w poważnych przedsięwzięciach, np. w sprzedaży nieruchomości. Czym różni się pełnomocnictwo od upoważnienia? Jak skutecznie skorzystać z tych instrumentów prawnych? Co zrobić, aby dobrze zabezpieczyć swoje interesy? Na te i wiele innych pytań związanych z pełnomocnictwem i upoważnieniem odpowiem w poniższym artykule. Zapraszam do lektury! 

Upoważnienie czy pełnomocnictwo – jaka jest różnica?

W języku potocznym nierzadko termin „upoważnienie” oraz „pełnomocnictwo” traktuje się jak synonimy. Z prawnego punktu widzenia sprawa nie jest tak oczywista. W pierwszym rzędzie wypada podkreślić, że obydwa terminy odnoszą się do możliwości działania w czyimś imieniu. Jednocześnie Kodeks cywilny posługuje się wyłącznie terminem „pełnomocnictwo”, uznając je za jeden z rodzajów instytucji przedstawicielstwa i określając jednocześnie zasady jego udzielania oraz podejmowania działań przez pełnomocnika w imieniu mocodawcy. 

Zgodnie z Kodeksem cywilnym z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej, można dokonać czynności prawnej przez przedstawiciela. Zasadniczo czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Ponadto Kodeks cywilny stanowi, że umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo). Czy w związku z tym rozróżnianie pełnomocnictwa od upoważnienia jest w ogóle zasadne?

Otóż rozróżnienie to utarło się w praktyce obrotu. Przez upoważnienie najczęściej rozumie się uprawnienie określonej osoby do podejmowania określonych czynności faktycznych w imieniu mocodawcy. 

Natomiast pełnomocnictwo obejmuje w pierwszej kolejności uprawnienie do podejmowania czynności prawnych na rzecz mocodawcy. Zadając sobie pytanie o upoważnienie czy pełnomocnictwo zawsze należy ustalić:

• do jakiego typu działań realizowanych w swoim imieniu mocodawca, chce uprawnić inną osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną posiadającą jedynie zdolność prawną;
• w jakim okresie czasu mają być wykonywane czynności objęte treścią upoważnienia lub pełnomocnictwa;
• w jakiej formie prawnej należy sporządzić dokument upoważnienia lub pełnomocnictwa, aby były one w pełni ważne i skuteczne. 

Pełnomocnictwo – co to jest i kiedy się je używa?

Najważniejsze przepisy dotyczące pełnomocnictwa zostały zawarte w art. 98-109 Kodeksu cywilnego. Najistotniejsze regulacje wynikające z tych przepisów, to informacje, o tym, że:

• pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj, chyba że ustawa wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności. Na tej podstawie wyróżnia się pełnomocnictwo ogólne i rodzajowe;
• jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie. Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie;
• pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa;
• po wygaśnięciu umocowania pełnomocnik obowiązany jest zwrócić mocodawcy dokument pełnomocnictwa. Może żądać poświadczonego odpisu tego dokumentu; wygaśnięcie umocowania powinno być zaznaczone na odpisie.

Pełnomocnictwo pozwala na dokonanie w imieniu mocodawcy właściwie każdej czynności prawnej, chyba że ustawodawca wykluczył możliwość zdziałania danej czynności przez pełnomocnika. Z praktycznego punktu widzenia niezwykle istotnym zagadnieniem pozostaje zachowanie odpowiedniej formy pełnomocnictwa. Musi być ona zgodna z wymaganiami, co do formy dla czynności prawnej, do której odnosi się pełnomocnictwo. Przykładem może być tu sprzedaż nieruchomości. Skoro ustawodawca dla umowy sprzedaży nieruchomości zastrzegł formę aktu notarialnego, to również pełnomocnictwo do zawarcia tejże umowy musi zostać sporządzone w tej formie.

Przeczytaj także: Ulga na dzieci – czy komornik może ją zabrać?

Upoważnienie – czym jest i kiedy się je stosuje?

Upoważnienie jest rozróżniane od pełnomocnictwa głównie przez praktykę obrotu. Utożsamiana jest ze zezwoleniem osobie trzeciej na dokonanie jakieś czynności faktycznej. Może tu chodzić np. o odebranie dokumentów z zakładu pracy, sądu, urzędu czy korespondencji z placówki pocztowej, bądź o odebranie dziecka z przedszkola lub szkoły. Oczywiście każda z tych czynności ma doniosły charakter, dlatego warto sporządzać upoważnienie w formie pisemnej (nierzadko jest to wymóg, bez którego będzie ono nieważne), uwzględniając w jego treści co najmniej:

• dane osobowe upoważniającego i upoważnionego;
• datę i miejsce sporządzenia upoważnienia;
• dokładny zakres upoważnienia;
• czytelny podpis upoważniającego.

Nierzadko, zwłaszcza w urzędach lub w placówkach oświatowych, można znaleźć gotowe wzory upoważnień. W takich okolicznościach wystarczy wypełnić odpowiednie rubryki, wstawiając w nich wymagane dane, a następnie podpisując sam dokument. Nigdy jednak nie należy wypełniać takiego wzoru bezrefleksyjnie, zdając się tylko na zastany formularz. Mogą w nim znajdować się błędy bądź treści, co do których mamy uzasadnione wątpliwości – przede wszystkim co do zakresu upoważnienia. Przed podpisaniem bezwzględnie trzeba je wyjaśnić. W przeciwnym razie upoważniający naraża się na poważne problemy. 

Dowiedz się więcej: Czy opiekun prawny odpowiada za długi osoby ubezwłasnowolnionej?

W jakich momentach lepiej wybrać upoważnienie, a kiedy pełnomocnictwo?

Różnica między upoważnieniem a pełnomocnictwem sprowadza się przede wszystkim do zakresu czynności, jakie mogą zostać załatwione przez osoby trzecie na mocy każdej z tych instytucji prawnych. Upoważnienie odnosi się głównie do czynności faktycznych, np. do odbioru korespondencji z urzędu lub z sądu. Natomiast pełnomocnictwo dotyczy dokonywania czynności prawnych w imieniu i na rzecz mocodawcy. Zawsze niezwykle ważną kwestią pozostaje sporządzenie pełnomocnictwa w odpowiedniej formie. Powinna być ona tożsama z formą niezbędną do ważnego i skutecznego dokonania czynności prawnej objętej pełnomocnictwem. Forma odgrywa również dużą rolę w przypadku upoważnienia. Przeważnie stosuje się tutaj formę pisemną. Zarówno w treści upoważnienia, jak i pełnomocnictwa, należy jasno określić zakres czynności, jakie ono obejmuje. Bez tego mocodawca naraża się na poważne problemy prawne. Natomiast upoważnienie może być odwołane w dowolnym momencie. Często w sposób mniej formalny, na przykład ustnie lub poprzez zmianę zakresu obowiązków pracowniczych.