Czy trzeba płacić ZUS? To musisz wiedzieć

Każdy przedsiębiorca wie, że istnieje naprawdę niewiele możliwości uniknięcia obowiązku płatności składek na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Dlatego odpowiedź na pytanie, czy trzeba płacić ZUS, wydaje się właściwie oczywista. Warto jednak poznać dokładne mechanizmy rządzące obliczaniem i płatnością składek ZUS. Wyjaśni je radca prawny.

Spis treści:

1. Kim jest płatnik ZUS?
2. Jakie są składki ZUS i jak je obliczyć?
3. Czy istnieją wyjątki i zwolnienia z płacenia ZUS?
4. Płacenie ZUS – o czym należy pamiętać?

ZUS, czyli Zakład Ubezpieczeń Społecznych, to jedna z kluczowych instytucji w Polsce, odpowiedzialna za system ubezpieczeń społecznych i emerytalnych. Nieodłącznym elementem zarówno prowadzenia własnej działalności gospodarczej, jak i świadczenia pracy jest obowiązek płatności składek na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jest to jedno z największych obciążeń finansowych, którym musi sprostać każdy przedsiębiorca. Jak sobie z nim poradzić? Co przesądza o wysokości miesięcznych składek na ZUS? Jak je obliczyć? Kim jest płatnik ZUS? To kilka najważniejszych pytań, na które odpowiem w poniższym tekście. Zapraszam do lektury! 

Kim jest płatnik ZUS?

Odpowiedź na pytanie, czy trzeba płacić ZUS, jest pozytywna właściwie dla wszystkich prowadzących własną działalność gospodarczą. Jednak nie tylko dla nich. W istocie składki na Zakład Ubezpieczeń Społecznych musi płacić szeroki krąg podmiotów, określanych mianem płatników ZUS. Ich katalog obejmuje m.in.:

• pracodawców – jest on zobligowany do opłacania składek za siebie i za wszystkich zatrudnianych pracowników. W praktyce najczęściej to właśnie pracodawcy płacą ZUS. Należy jednocześnie pamiętać, że chodzi tu nie o nazwę umowy łączącej pracodawcę z zatrudnianymi przez niego podmiotami, ale treść tejże umowy. W realiach obrotu prawnego często okazuje się, że – przykładowo – „umowa o dzieło” okazuje się umową o pracę. W związku z tym zastanawiający się, czy trzeba płacić ZUS, będąc zatrudnionym, powinni pamiętać, że obowiązek ten spoczywa na pracodawcy, choć same składki są częściowo finansowane przez pracownika;
• zleceniodawców – objęcie umowy zlecenia koniecznością regulowania składek ZUS stanowiło jeden z przejawów przeciwdziałania przez ustawodawcę omijaniu przepisów dotyczących zatrudniania pracowników. Obecnie zleceniodawca ma właściwie taki sam obowiązek płatności ZUS za zleceniobiorców jak pracodawca za pracowników. Dlatego kwestia: umowa zlecenie – czy trzeba płacić ZUS? – jest już oczywista. Nie stanowi ona znaczącej preferencji finansowanej w stosunku do umowy o pracę;
• ubezpieczonych zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenie społeczne – klasycznym przykładem tej kategorii są osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą;
• prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą – w stosunku do osób, które współpracują przy jej prowadzeniu;
• Powiatowy Urząd Pracy – w stosunku do osób pobierających zasiłek dla bezrobotnych, stypendium lub świadczenie integracyjne.

W jaki sposób płatnik powinien obliczyć wysokość należnej składki na ZUS?

Przeczytaj także: Upadłość działalności gospodarczej. Czy musi oznaczać koniec?

Jakie są składki ZUS i jak je obliczyć?

Samo obliczanie wysokości składki ZUS jest skomplikowanym zadaniem. Jej dokładna wysokość zależy od szeregu różnych czynników, wśród których najważniejszym jest sytuacja zawodowa lub społeczna osoby, za którą składka ma być ustalona. Przekłada się ona na tzw. podstawę wymiaru, od której następnie kalkuluje się samą wysokość składki. Samo ustalenie podstawy wymiaru wygląda nieco inaczej w przypadku przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą. W rzeczywistości to on opłaca składki sam za siebie. Jeszcze inaczej to wygląda, gdy płatnik ma przeprowadzić tę operację po to, aby uregulować składkę należną za osobę, za którą ją opłaca. 

W tym kontekście należy podkreślić dwie podstawowe zasady:

• dla przedsiębiorców, którzy za siebie opłacają składki ZUS, minimalna podstawa ich wymiaru nie może być niższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego;
• w przypadku płatności składek ZUS za pracowników podstawą wymiaru jest przychód z tytułu umowy o pracę ustalany zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Sama wysokość składek ustalana jest jako określony procent podstawy. Wynosi on odpowiednio:

• na ubezpieczenie emerytalne – 19,52 proc. podstawy wymiaru;
• na ubezpieczenia rentowe – 8,00 proc. podstawy wymiaru;
• na ubezpieczenie chorobowe – 2,45 proc. podstawy wymiaru;
• na ubezpieczenia wypadkowe – w tym przypadku stopa procentowa składki jest zróżnicowana w zależności od szeregu czynników.

Do tego należy jeszcze doliczyć składkę zdrowotną. Obecnie jej wysokość równa się 9 proc. dochodu dla osób rozliczających się z podatku dochodowego w ramach ryczałtu, karty podatkowej i skali podatkowej oraz 4,9 proc. w przypadku korzystających z podatku liniowego. 

Dowiedz się więcej: Jak obliczyć odsetki ustawowe? Sprawdzamy!

Czy istnieją wyjątki i zwolnienia z płacenia ZUS?

Z przedstawionym powyżej ogólnym schematem płatności składek ZUS wiąże się szereg wyjątków. Do najpopularniejszych należą programy preferencyjnego rozliczania składek dedykowane początkującym przedsiębiorcom. Należą do nich:

• ulga na start – dzięki niej przedsiębiorca rozpoczynający prowadzenie swojej pierwszej działalności gospodarczej przez pierwsze sześć pełnych miesięcy opłaca jedynie składkę na ubezpieczenia zdrowotne;
• mały ZUS plus – jest to program dedykowany przedsiębiorcom, którzy przez cały poprzedni rok kalendarzowy uzyskali z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej przychód nie większy niż 120 000 zł, a jednocześnie prowadzili swoją działalność co najmniej przez 60 dni kalendarzowych. Po spełnieniu tych warunków można opłacać składki na ubezpieczenia społeczne obniżone proporcjonalnie do dochodu. Natomiast w pełnej wysokości opłaca się składkę zdrowotną.

Należy się teraz zastanowić, czy przy zawieszonej działalności trzeba płacić ZUS? Otóż wraz z zawieszeniem prowadzenia działalności gospodarczej ustaje obowiązek płatności składek ZUS przez cały okres zawieszenia, aczkolwiek nie wolno zapominać, że takie rozwiązanie przekłada się w przyszłości na niższe świadczenia wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ponadto z zawieszenia działalności gospodarczej, co do zasady mają prawo skorzystać tylko przedsiębiorcy niezatrudniający pracowników. Zawsze wymaga to dokonania stosownego wpisu, np. w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Płacenie ZUS – o czym należy pamiętać?

Płatność ZUS obejmuje takie składki jak emerytalna, rentowa, chorobowa, wypadkowa i zdrowotna. Te składki są odprowadzane zarówno przez pracodawców, jak i pracowników. ZUS jest instytucją, która zbiera te środki i zarządza nimi w celu zapewnienia świadczeń emerytalnych, rentowych, chorobowych i opieki zdrowotnej w późniejszych latach życia obywateli.

Obowiązek regulowania składek ZUS spoczywa na płatniku. Najczęściej jest nim pracodawca lub zleceniodawca. W przypadku prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą ZUS płaci za siebie sam pracodawca. Dokładna wysokość składki obliczana jest zawsze, jako ściśle określony przez ustawodawcę procent podstawy wymiaru. Dla przedsiębiorców jest to zadeklarowana kwota, a dla pracodawców wysokość przychodów. Nie wolno zapominać, że te ogólne zasady podlegają wielu modyfikacjom. W zależności od okoliczności konkretnego przypadku np. od czasu prowadzenia działalności bądź podejmowania przez zatrudnianego także innej działalności zarobkowej. 

Warto podkreślić, że niewpłacanie składek ZUS może skutkować poważnymi konsekwencjami prawno-finansowymi. Osoby, które unikają płacenia składek, mogą być poddane kontroli ZUS lub innych organów kontrolnych. W konsekwencji mogą zostać obciążone dużymi karami finansowymi. Ponadto brak opłacania składek może wpłynąć negatywnie na przyszłe emerytury i inne świadczenia socjalne.

System ten jest fundamentem polskiego systemu ubezpieczeń społecznych i emerytalnych, zapewniającym świadczenia na przyszłość. Ważne jest, aby być świadomym swoich obowiązków w tym zakresie oraz regularnie opłacać składki. Dzięki temu masz pewność, że w późniejszych latach życia będziesz mógł korzystać z zasłużonych świadczeń.