Postępowanie likwidacyjne prowadzi się po to, aby sfinalizować funkcjonowanie spółek prawa handlowego. Co prawda nie zawsze jest ono obowiązkowe, ale bez wątpienia stanowi podstawowy sposób na zakończenie działalności spółki. Co warto wiedzieć o tym postępowaniu? Na to pytanie odpowie radca prawny od dawna zajmujący się sprawami przedsiębiorców.
Spis treści:
- Postępowanie likwidacyjne – kiedy jest obowiązkowe, a kiedy fakultatywne?
- Rozwiązanie i likwidacja spółki
- Przyczyny rozwiązania spółki
- Przebieg postępowania likwidacyjnego
- Rozwiązanie spółki osobowej bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego
- Likwidacja spółki a rozwiązanie umów o pracę
- Postępowanie likwidacyjne – o czym pamiętać?
Spółki prawa handlowego stanowią wygodną formę prawną do prowadzenia działalności gospodarczej. Funkcjonowanie tych spółek opiera się na przyjęciu, że stanowią one oddzielny od wspólników podmiot prawa, co – zwłaszcza w przypadku spółek kapitałowych – pozwala zminimalizować osobiste ryzyko biznesowe. Jednak zarówno powołanie spółki prawa handlowego, jak i zakończenie jej działalności wiąże się z szeregiem formalności. Czym w tym kontekście jest postępowanie likwidacyjne w spółkach osobowych i kapitałowych?
Postępowanie likwidacyjne – kiedy jest obowiązkowe, a kiedy fakultatywne?
Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych postępowanie likwidacyjne jest obligatoryjne w spółkach kapitałowych, w spółkach osobowych zaś – w określonych okolicznościach – może zostać pominięte. Tym samym warto przypomnieć, że do spółek kapitałowych zalicza się:
- Prostą spółkę akcyjną;
- Spółkę akcyjną;
- Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.
Natomiast na spółki osobowe składają się:
- Spółka jawna;
- Spółka partnerska;
- Spółka komandytowa;
- Spółka komandytowo-akcyjna.
Jednocześnie fakt, że postępowanie likwidacyjne spółki nie zawsze jest obowiązkowe, nie oznacza, iż nie warto go przeprowadzić także wówczas, gdy ma ono charakter fakultatywny. W praktyce postępowanie likwidacyjne jest najlepszym sposobem na transparentne zakończenie spraw spółki oraz rozliczenie się z jej wierzycielami, także publicznoprawnymi, np. z fiskusem i Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.
Rozwiązanie i likwidacja spółki
Postępowanie likwidacyjne spółki z o.o. czy jakiejkolwiek innej jest ostatnim etapem na drodze do ostatecznego ustania bytu prawnego spółki, co następuje wraz z jej prawomocnym wykreśleniem z Krajowego Rejestru Sądowego. Wykreślenie następuje na wniosek albo z urzędu w przypadku:
- Zakończenia likwidacji spółki;
- Zakończenia postępowania upadłościowego;
- Rozwiązania spółki osobowej bez przeprowadzania likwidacji;
- Rozwiązania spółki z urzędu przez sąd;
- Podziału, połączenia lub przekształcenia spółki.
Dopiero zakończenie postępowania likwidacyjnego pozwala na wykreślenie spółki z Krajowego Rejestru Sądowego.
Zobacz też: Po co postępowanie restrukturyzacyjne?
Przyczyny rozwiązania spółki
Samo rozwiązanie spółki może nastąpić w wyniku zróżnicowanych przyczyn, uzależnionych od tego, czy mamy do czynienia ze spółką osobową, czy też spółką kapitałową. W przypadku spółek osobowych przepisy dopuszczają ich rozwiązanie m.in. z powodu:
- Jednomyślnej uchwały wspólników;
- Zajścia przyczyn rozwiązania przewidzianych w umowie spółki;
- Prawomocnego orzeczenia sądu;
- Wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela;
- Śmierci wspólnika lub ogłoszenia jego upadłości.
W przypadku spółek kapitałowych przyczynami rozwiązania może być m.in.:
- Sprzeczność z prawem przedmiotu działalności spółki określonego w umowie lub w statucie;
- Nieokreślenie w umowie lub w statucie firmy spółki, przedmiotu jej działalności, wysokości kapitału zakładowego lub wkładów;
- Ogłoszenie upadłości spółki;
- Uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę
- Zajście przyczyn określonych w umowie spółki lub w jej statucie.
Przebieg postępowania likwidacyjnego
Likwidacja spółki polega przede wszystkim na przeprowadzeniu czynności likwidacyjnych. Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych obejmuje ono:
- Zakończenie bieżących interesów spółki;
- Ściągnięcie należności;
- Wypełnienie zobowiązań;
- Upłynnienie majątku spółki.
Postępowanie likwidacyjne prowadzą likwidatorzy, którymi przeważnie są członkowie zarządu. Procedura likwidacyjna rozpoczyna się w momencie zajścia przyczyny rozwiązania spółki i składa się z następujących etapów:
- Objęcia funkcji przed likwidatorów;
- Zgłoszenia do sądu rejestrowego otwarcia likwidacji oraz danych osobowych likwidatorów;
- Ogłoszenia likwidacji i wezwania wierzycieli spółki do zgłoszenia ich wierzytelności;
- Sporządzenia bilansu otwarcia likwidacji;
- Przeprowadzenie czynności likwidacyjnych;
- Sporządzenie sprawozdania likwidacyjnego;
- Podział majątku spółki pozostałego po postępowaniu likwidacyjnym;
- Złożenie wniosku o wykreślenie spółki z Krajowego Rejestru Sądowego.
Rozwiązanie spółki osobowej bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego
Jak już wspomniałem, postępowanie likwidacyjne nie jest obligatoryjne w przypadku spółek osobowych. Można je pominąć, jeżeli wspólnicy tak zdecydują. Zawsze jednak niezbędne jest przeprowadzenie czynności likwidacyjnych, które pozwolą zakończyć sprawy spółki oraz rozliczyć jej wszystkie należności, w tym również publicznoprawne. Oczywiście również w omawianym tu przypadku konieczne jest zajście przyczyny rozwiązania spółki.
W praktyce obrotu wspólnicy spółki osobowej, którzy po jej rozwiązaniu chcą uniknąć prowadzenia postępowania likwidacyjnego, często korzystają z jednego z następujących rozwiązań:
- Sprzedaż całego majątku spółki. Po spłacie zobowiązań reszta gotówki podlega podziałowi między wspólników;
- Przejęcie majątku spółki przez jednego lub kilku wspólników.
Na rezygnację z postępowania likwidacyjnego muszą wyrazić zgodę wszyscy wspólnicy spółki osobowej. Brak zgody chociaż jednego z nich oznacza obowiązek przeprowadzenia likwidacji. Jeżeli jednak postępowanie to zostanie pominięte, a jednocześnie wszelki sprawy spółki zostaną zakończone, wspólnicy mają prawo złożyć wniosek o wykreślenie spółki z Krajowego Rejestru Sądowego.
Do takiego wniosku dołącza się m.in.:
- Oświadczenie wspólników o zaspokojeniu wszystkich wierzycieli spółki oraz o braku toczących się postępowań sądowych, administracyjnych i komorniczych;
- Uchwałę wspólników o rozwiązaniu spółki bez przeprowadzania likwidacji;
- Uchwałę wspólników określającą miejsce przechowywania ksiąg i dokumentów rozwiązanej spółki.
Przeczytaj także: Czy można unieważnić licytację komorniczą?
Likwidacja spółki a rozwiązanie umów o pracę
Bez względu na to, w jakim trybie ma dojść do finalizacji działalności spółki, nie wolno zapominać o konieczności rozwiązania umów o pracę z pracownikami spółki. Najczęściej formalności te załatwia się, gdy dojdzie do rozwiązania spółki. Dopuszczalne tu jest zarówno rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron, jak i jej wypowiedzenie. Jeżeli stosunek pracy ma zostać rozwiązany w związku z likwidacją pracodawcy, to nie znajdują zastosowania żadne przepisy chroniące określone grupy pracowników, np. znajdujących się w okresie przedemerytalnym.
Jednocześnie rozwiązując umowy o pracę, zawarte ze spółką należy rozliczyć z pracownikami ich urlopy. Standardowym rozwiązaniem jest tu umożliwienie załodze wykorzystania wszystkich zaległych urlopów. Gdyby zaś okazało się, że nie jest to możliwe, należy wypłacić ekwiwalent za niewykorzystany urlop. Stosowne formalności pracodawca musi załatwić także w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
Postępowanie likwidacyjne – o czym pamiętać?
Postępowanie likwidacyjne jest standardowym sposobem finalizacji działający spółki prawa handlowego. Przeprowadza się je w czasie między rozwiązaniem spółki a jej wykreśleniem z Krajowego Rejestru Sądowego. Podstawowym celem postępowania likwidacyjnego jest zakończenie wszelkich spraw spółki, spłata jej wierzycieli, ściągnięcie należności oraz spieniężenie bądź podział pozostałego majątku. W tym czasie należy także rozwiązać umowy o pracę oraz dopełnić formalności z tym związane. Dopiero po spełnieniu tych warunków możliwe jest wykreślenie spółki z KRS. Jednocześnie przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego nie zawsze jest obowiązkowe. W przypadku spółek osobowych wspólnicy mogą zgodnie postanowić, że sfinalizują działalność spółki w inny sposób.
