Niejednokrotnie dłużnicy ukrywają swój majątek przed egzekucją. Jednak istnieje sposób na przeciwdziałanie tej sytuacji – jest nim wyjawienie majątku. Jak z niego skorzystać? Wyjaśnia ekspert.
Spis treści
- Wyjawienie majątku – charakterystyka postępowania
- Praktyczne problemy przygotowania wniosku
- Przebieg postępowania o wyjawienie majątku
- Zażalenie postanowienia w przedmiocie wniosku o wyjawienie majątku
- Zakończenie
Aby egzekucja okazała się skuteczna, dłużnik musi posiadać majątek wystarczający do pokrycia jej kosztów oraz zaspokojenia należności wierzyciela. Niestety w praktyce bywa z tym różnie. Niekiedy problemem jest samo ustalenie składników majątku dłużnika. Skutecznym rozwiązaniem tego problemu może okazać się postępowanie o wyjawienie majątku. Jak je przeprowadzić?
Wyjawienie majątku – charakterystyka postępowania
Wyjawienie majątku dłużnika jest jedną z procedur uregulowanych w Kodeksie postępowania cywilnego. Mówiąc precyzyjnej – w jego części poświęconej postępowaniu egzekucyjnemu. Celem tej procedury jest precyzyjnie ustalenie, jaki majątek posiada dłużnik, aby następnie skierować do niego postępowanie egzekucyjne. Co w efekcie pozwoli uzyskać zaspokojenie praw należnych wierzycielowi.
Przeczytaj też: Sąd upadłościowy i restrukturyzacyjny. Najważniejsze informacje
Jednocześnie – z punktu widzenia przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, które oczywiście musi przestrzegać komornik, sąd, a także wierzyciel i dłużnik – postępowanie o wyjawienie majątku dłużnika może zostać przeprowadzone w ściśle określonych przypadkach, uregulowanych w art. 913 KPC. Zgodnie z tą regulacją celem postępowania o wyjawienie majątku jest odnalezienie – dla potrzeb egzekucji – dalszego, dotąd nieznanego wierzycielowi majątku w przypadku, gdy wystąpiła przynajmniej jedna z dwóch okoliczności:
- Zajęty majątek dłużnika nie rokuje zaspokojenia egzekwowanych należności;
- Wierzyciel wykazał, że na skutek prowadzonej egzekucji nie uzyskał w pełni zaspokojenia swej należności.
Co do zasady do wyjawienia majątku dłużnika może dojść jedynie w ramach trwającego postępowania egzekucyjnego, a więc po wcześniejszym uzyskaniu tytułu wykonawczego i egzekucyjnego – czyli najczęściej po wygranej przed sądem. Jednak wierzyciel ma prawo wnioskować o przeprowadzenie tej procedury także przed rozpoczęciem egzekucji, jeżeli:
- Uprawdopodobni, że nie uzyska zaspokojenia w pełni swojej należności ze znanego mu majątku albo z przypadających dłużnikowi bieżących świadczeń za okres sześciu miesięcy;
- Po uzyskaniu tytułu wykonawczego wezwał dłużnika do zapłaty stwierdzonej nim należności listem poleconym za potwierdzeniem odbioru, a dłużnik nie spełnił świadczenia w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania do zapłaty.
Praktyczne problemy przygotowania wniosku
Aby rozpocząć omawiane tu postępowanie, konieczny jest wniosek o wyjawienie majątku. Składa się go do sądu ogólnej właściwości dłużnika – co z kolei oznacza, że w przeważającej większości przypadków o tym, do którego sądu należy złożyć taki wniosek, zdecyduje miejsce zamieszkania dłużnika lub położenia jego majątku. Wniosek ten składa wierzyciel, ale w przypadkach, gdy do wszczęcia egzekucji doszło z urzędu, może to uczynić również komornik.
Polecamy także: Ustawa o ARiMR – omówienie najnowszych poprawek
Oczywiście wniosek o wyjawienie majątku musi zostać odpowiednio przygotowany. Zawsze powinien on spełniać wszystkie wymagania, jakie ustawodawca przewiduje dla pisma procesowego. Trzeba więc podać w nim dane dłużnika i wierzyciela, skierować je do właściwego sądu, jasno sformułować żądanie przeprowadzenia postępowania o wyjawienie majątku oraz uzasadnić, że w konkretnych okolicznościach procedura ta jest dopuszczalna. Ważną kwestią jest także dołączenie odpowiednich załączników, a więc przede wszystkim odpis protokołu zajęcia lub inne dokumenty uzasadniające obowiązek wyjawienia majątku, a jeżeli wniosek złożono przed wszczęciem egzekucji, także tytuł wykonawczy.
Z praktycznego punktu widzenia zawsze najważniejszą kwestią jest wykazanie, że rzeczywiście wystąpiły zdarzenia uzasadniające przeprowadzenie postępowania o wyjawienie majątku. Tym bardziej że w art. 913 KPC ustawodawca posługuje się zwrotami niedookreślonymi, pozwalającymi na ich zróżnicowaną interpretację.
Właściwie najprościej jest udowodnić sądowi, że wierzyciel – na skutek prowadzonej egzekucji – nie uzyskał pełnego zaspokojenia swoich należności. Wystarczy przedstawić odpowiednie dokumenty potwierdzające przebieg postępowania egzekucyjnego. Podobnie zagadnienie to przedstawia się w przypadku, gdy wierzyciel po uzyskaniu tytułu wykonawczego wezwał dłużnika do zapłaty należności, a ten nie wywiązał się z tego obowiązków. Także tutaj decydujące znaczenie będą miały zebrane przez wierzyciela dokumenty – zwłaszcza dowód nadania pisma listem poleconym.
Większe trudności prawie zawsze wiążą się z koniecznością uprawdopodobnienia braku majątku dłużnika wystarczającego do wyegzekwowania całości należności. Trzeba podkreślić, że chodzi tu o uprawdopodobnienie, a nie o udowodnienie. Wystarczające więc jest, aby przedstawić sądowi takie materiały, które świadczą o prawdopodobieństwie trudności w przeprowadzeniu egzekucji. Wierzyciel powinien odnosić się do znanego mu w momencie składania wniosku majątku dłużnika. Wystarczy więc, że sięgnie po powszechnienie dostępne dane.
Zobacz również: Upadłość konsumencka bez majątku – czy jest to możliwe? Wyjaśniamy
Przebieg postępowania o wyjawienie majątku
Omawiane tu postępowanie rozpoczyna wniosek o wyjawienie majątku. Do jego skutecznego złożenia niezbędna jest opłata wynosząca 200 złotych. Należy ją uiścić w kasie sądu lub przelewem na jego odpowiedni rachunek bankowy. Po przyjęciu wniosku do rozpoznania sąd wyznacza posiedzenie, na które wzywa się wierzyciela i dłużnika. Jednak ich niestawiennictwo – jeżeli zostali prawidłowo poinformowani i nie usprawiedliwili swojej nieobecności – nie tamuje rozpoznania sprawy. A więc nawet niestawiennictwo stron nie prowadzi do tego, że wyjawienie majątku przed sądem nie będzie możliwe.
W przedmiocie wskazanego wniosku sąd wydaje postanowienie. Jeżeli zostały spełnione wskazane powyżej przesłanki, sąd uwzględnia wniosek i nakazuje dłużnikowi przygotować i złożyć wykaz majątku. W dokumencie tym musi on wymienić wszystkie składniki swojego majątku z określeniem miejsca, w którym znajdują się poszczególne rzeczy wchodzące w jego skład. Dłużnik ma także obowiązek wykazać przypadające mu wierzytelności i inne prawa majątkowe, a także złożyć przyrzeczenie o prawdziwości przedłożonych informacji. Tym samym wykaz majątku składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań.
Zażalenie postanowienia w przedmiocie wniosku o wyjawienie majątku
Postanowienie w przedmiocie wniosku wierzyciela o wyjawienie majątku dłużnika podlega zażaleniu do sądu II instancji, a więc do sądu okręgowego. Zaskarżyć przedmiotowe postanowienie może zarówno wierzyciel, jak i dłużnik. Termin na wniesienie zażalenia wynosi tydzień. W przypadku dłużnika liczy się go od dnia zobowiązania go do złożenia wykazu majątku i przyrzeczenia. Natomiast dla wierzyciela początek jego biegu wyznacza doręczenie zarządzenia o zwrocie wniosku lub postanowienia o jego oddaleniu wraz z uzasadnieniem.
Zainteresuj się: Status dużego przedsiębiorcy – jak go ustalić? Wyjaśniamy
Jednak trzeba pamiętać, że samo skorzystanie z tego środka zaskarżenia nie tamuje wykonania postanowienia, w którym sąd nakazał dłużnikowi złożenie wykazu majątku. Choć sąd ma prawo wstrzymać jego wykonanie. Może do tego dojść na mocy postanowienia sądu, wydanego na posiedzeniu niejawnym z urzędu lub na wniosek. „Wstrzymanie” obowiązuje do czasu rozstrzygnięcia zażalenia przez sąd II instancji.
Zakończenie
Postępowanie o wyjawienie majątku jest jednym z najskuteczniejszych środków, z których może skorzystać wierzyciel, w przypadku gdy dłużnik nie posiada majątku wystarczającego na zaspokojenie jego należności lub dłużnik po prostu ukrył taki majątek. Wniosek ten składa się do sądu ogólnej właściwości dłużnika. Sąd, uwzględniając wniosek wierzyciela, jednocześnie zobowiązuje dłużnika do złożenia wykazu majątku oraz przyrzeczenia jego prawdziwości. W związku z tym wykaz ten składa się pod groźbą odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań.
