Sprawa sądowa – czym jest?

Pytanie o to, czym jest sprawa sądowa, staje się kluczowe dla każdego, kto chce bronić swoich interesów przed sądem. Zresztą sąd często aktywizuje się nie tylko, gdy sami obywatele wnoszą o rozstrzygnięcie – przykładem może tu być sprawa karna. Warto zatem bliżej przyjrzeć się tytułowej kwestii. 

Dzięki lekturze poniższego tekstu dowiesz się m.in.:

• Na czym polegają sprawy sądowe?
• Jakie są rodzaje spraw sądowych?
• Kiedy można przeprowadzić rozprawę zdalną?

Spis treści:

1. Definicja sprawy sądowej
2. Przykłady spraw sądowych
3. Jak wygląda rozprawa sądowa online
4. Istota procesu sądowego – podsumowanie

Od wielu lat można zauważyć trend polegający na przekazywaniu coraz większej liczby spraw do rozstrzygania przez sąd. W związku z tym sprawa sądowa stała się rzeczywistością, od której ciężko uciec. Na czym ona dokładnie polega i jak przebiega? Jest to pytanie o tyle istotne, że funkcjonujemy w czasach dynamicznych zmian w prowadzeniu postępowań sądowych, chociażby poprzez popularyzację prowadzenia rozpraw w sposób zdalny. Zapraszam do lektury artykułu, w którym wyjaśnię najważniejsze założenia leżące u podstaw każdej sprawy sądowej. 

Definicja sprawy sądowej

W najprostszym ujęciu sprawa sądowa to spór rozstrzygany przez sąd. Elementem tego rodzaju spraw najczęściej jest rozprawa sądowa, czyli sformalizowane posiedzenie, któremu przewodniczy sąd – a w praktyce sędzia – oraz w którym uczestniczą wszyscy zainteresowani rozstrzygnięciem. W polskim systemie prawa możemy wyróżnić trzy najważniejsze kategorie spraw sądowych:

• sprawy cywilne normowane przez Kodeks postępowania cywilnego;
• sprawy karne uregulowane w Kodeksie postępowania karnego;
• sprawy sądowoadministracyjne, które reguluje ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. 

W sprawach karnych – na co jasno wskazuje art. 2 § 1 Kodeksu postępowania karnego – chodzi przede wszystkim o to, aby:

• sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności;
• przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego;
• zostały uwzględnione prawnie chronione interesy pokrzywdzonego przy jednoczesnym poszanowaniu jego godności;
• rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie.

Rozprawa sądowa w sprawach karnych jest regułą, od której można odstąpić tylko w ściśle określonych przypadkach. Dzięki temu sąd może bezpośrednio zapoznać się z całością materiału zgromadzonego w sprawie, a oskarżony i oskarżyciel mogą w pełni przedstawić swoje racje. 

Natomiast w sprawach sądowoadministracyjnych celem pozostaje kontrola prawidłowości działania administracji publicznej. W tym przypadku rozprawa sądowa zdarza się rzadziej.

Przeczytaj również: Jak przebiega procedura ubezwłasnowolnienia?

Przykłady spraw sądowych

Najszerszym katalogiem spraw sądowych – w których stosunkowo często ma miejsce rozprawa sądowa online – jest sprawa cywilna. Została ona zagwarantowana w art. 1 Kodeksu postępowania cywilnego, który stanowi, że:

Wskazany Kodeks wprowadza także szczególne rodzaje spraw, w tym istotne dla przedsiębiorców sprawy gospodarcze, którymi są m.in. sprawy:

• ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej;
• ze stosunku spółki;
• przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku;
• z umów o roboty budowlane oraz ze ściśle związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych;
• z umów leasingu;
• przeciwko osobom odpowiadającym za dług przedsiębiorcy, także posiłkowo lub solidarnie, z mocy prawa lub czynności prawnej;
• między organami przedsiębiorstwa państwowego;
• między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem założycielskim, lub organem sprawującym nadzór;
• z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego;
• o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, którym jest orzeczenie sądu gospodarczego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu albo ugoda zawarta przed tym sądem;
• o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego opartego na prawomocnym lub podlegającym natychmiastowemu wykonaniu orzeczeniu sądu gospodarczego albo ugodzie zawartej przed tym sądem.

Zobacz także: Wyłudzenie pieniędzy – na co uważać?

Jak wygląda rozprawa sądowa online

Rozprawa sądowa odbywa się w budynku sądu. Jest to reguła, od której oczywiście istnieją wyjątki. W przypadku spraw cywilnych przewodniczący składu sędziowskiego ma możliwość zarządzenia przeprowadzenia tzw. posiedzenia zdalnego, a więc posiedzenia jawnego przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość. Rozprawa sądowa online może mieć miejsce, jeżeli:

• nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na charakter czynności, które mają być dokonane na posiedzeniu;
• przeprowadzenie posiedzenia zdalnego zagwarantuje pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania.

Dodatkowo warto podkreślić, że rozprawa sądowa online może zostać zarządzona z urzędu lub na wniosek strony. Termin do złożenia wniosku wynosi 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia albo wezwania na posiedzenie. Zarządzając przeprowadzenie posiedzenia zdalnego, przewodniczący może zastrzec, że określona osoba weźmie udział w posiedzeniu zdalnym poza budynkiem sądu prowadzącego postępowanie, jeżeli będzie przebywać w budynku innego sądu.

Rozprawa sądowa prowadzona w formie zdalnej wygląda tak, że na sali sądowej przebywają sąd i protokolant, a pozostałe osoby uczestniczące w posiedzeniu nie muszą przebywać w budynku sądu prowadzącego postępowanie. Zapis obrazu i dźwięku z czynności procesowych odbywających się na sali sądowej przekazuje się do miejsca przebywania tych uczestników posiedzenia, którzy zgłosili zamiar zdalnego udziału w posiedzeniu sądu, oraz z miejsca przebywania tych uczestników posiedzenia do budynku sądu prowadzącego postępowanie.

Istota procesu sądowego – podsumowanie 

Podsumowując, można stwierdzić, że istotą procesu sądowego jest rozstrzygnięcie sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd. W Polsce sądy rozstrzygają trzy zasadnicze kategorie spraw: cywilne, karne i sądowoadministracyjne, których istotą jest kontrola legalności działania administracji publicznej. W ramach każdego procesu sądowego osoby zainteresowane rozstrzygnięciem zyskują możliwość przedstawienia swoich argumentów sądowi oraz złożenia wniosków o wydanie orzeczenia o określonej treści. Nie zawsze w ramach procesu sądowego przeprowadza się klasyczne posiedzenia, w których strony osobiście stawiają się przed sądem. Od czasu pandemii COVID-19 na popularności zyskały rozprawy zdalne. Jednak ich przeprowadzenie jest wyjątkiem od reguły, z którego można skorzystać tylko w jasno określonych okolicznościach.