Dotychczas problematyka pracy zdalnej – popularnej zwłaszcza od wybuchu pandemii COVID-19 – nie była kompleksowo uregulowana przez prawo. Sytuacja ta może się zmienić na mocy procedowanej noweli Kodeksu pracy. Co warto wiedzieć o projektowanych przepisach?
Spis treści:
- Praca zdalna – Kodeks pracy ma zostać zmieniony
- Co to jest praca zdalna?
- Kto będzie mógł skorzystać z pracy zdalnej?
- Jak ubiegać się o pracę zdalną?
- Obowiązki pracodawcy wobec pracownika pracującego zdalnie
- Praca zdalna: najważniejsze kwestie
Jednym ze skutków pandemii COVID-19 jest znaczne spopularyzowanie pracy zdalnej, która przed marcem 2020 roku była postrzegana raczej jako benefit, niż standard oferowany pracownikom. Tymczasem pandemia znacząco zmieniła ten stan rzeczy, a w wielu branżach właściwie mało kto wyobraża sobie pełny powrót do biur. To z kolei wymaga odpowiednich regulacji prawnych, które pozwolą w jasny sposób określić zasady pracy zdalnej. Ustawodawca już od jakiegoś czasu nad nimi pracuje. Co więc warto o nich wiedzieć?
Praca zdalna – Kodeks pracy ma zostać zmieniony
Jak do tej pory postrzegana była praca zdalna? Kodeks pracy, jak dotąd, nie przewidywał specjalnych regulacji dotyczących świadczenia pracy w ten sposób – jest od czasu wybuchu pandemii COVID-19 popularnym rozwiązaniem w wielu zakładach. Jednak ma się to zmienić. Sejm pracuje nad ustawą, mającą znowelizować Kodeks pracy, wprowadzając do niego specjalne przepisy – zgrupowane w jednym rozdziale – dotyczące pracy zdalnej. Projekt tej noweli – mówiąc w pewnym uproszczeniu – może zostać określona, jako ustawa o pracy zdalnej. Jej najważniejsze założenia to:
- określenie definicji pracy zdalnej;
- uregulowanie zasad „przechodzenia” pracownika na pracę zdalną;
- unormowanie sposobu wprowadzania pracy zdalnej w zakładzie pracy;
- sprecyzowanie katalogu obowiązków, jakie ma pracodawca wobec pracownika pracującego zdalnie;
- zdefiniowanie zasad dokonywania kontroli prawidłowości wykonywania przez pracownika swoich obowiązków w ten sposób;
- określenie, w jakich przypadkach praca zdalna nie może być wykonywana;
- wprowadzenie przepisów odnoszących się do sposobu organizacji stanowiska pracy zdalnej;
- jednoznaczne wskazanie na prawo pracownika pracującego zdalnie do przebywania na terenie zakładu pracy i korzystania z istniejącej tam infrastruktury;
- uregulowanie sytuacji, w których praca zdalna może być wykonywania jedynie okazjonalnie;
- ustanowienie sposobu postępowania w przypadku wystąpienia wypadku przy pracy zdalnej.
Co to jest praca zdalna?
Chyba każdy byłby w stanie wskazać – własnymi słowami – co to jest praca zdalna. Projekt ustawy zaś, który został tu zanalizowany, ma wprowadzić precyzyjną definicję tego rodzaju świadczenia pracy. Zgodnie z przepisami procedowanymi – od 7 czerwca br. – przez Sejm praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Jeżeli projekt w aktualnej wersji wejdzie w życie, to właśnie tak będzie brzmieć ustawowa definicja pracy zdalnej.
W tym kontekście warto przede wszystkim zwrócić uwagę na to, że ustawodawca nie ma zamiaru jednoznacznie zdefiniować dokładnego sposobu świadczenia pracy zdalnej – w tym miejsca, z którego ma być ona wykonywana. Zawsze jednak kluczowe przy stosowaniu rozwiązań z zakresu home office będą ustalenia zawarte pomiędzy pracodawcą a pracownikiem.
Kto będzie mógł skorzystać z pracy zdalnej?
Praca zdalna – ustawa ma być w tym względzie właściwie jednoznaczna – będzie mogła być wykonywana przez każdego zatrudnionego, którego zakres obowiązków daje możliwość ich wykonywania w ten sposób. Jednocześnie z pracy zdalnej nie będzie można korzystać w przypadkach prac:
- szczególnie niebezpiecznych;
- w wyniku których następuje przekroczenie dopuszczalnych norm czynników fizycznych określonych dla pomieszczeń mieszkalnych;
- z czynnikami chemicznymi stwarzającymi zagrożenie, o których mowa w przepisach w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem czynników chemicznych w miejscu pracy;
- związanych ze stosowaniem lub wydzielaniem się szkodliwych czynników biologicznych, substancji radioaktywnych oraz innych substancji lub mieszanin wydzielających uciążliwe zapachy;
- powodujących intensywne brudzenie.
Jak ubiegać się o pracę zdalną?
Ustawa o pracy zdalnej ma zawierać przepisy, zgodnie z którymi świadczenie pracy w formie zdalnej będzie mogło zostać uzgodnione zarówno przy zawieraniu umowy o pracę, jak i w trakcie zatrudnienia. W związku z tym właściwie każdy pracownik będzie mógł ubiegać się o umożliwienie mu wykonywania pracy w formie zdalnej. Pracodawca zaś – co do zasady – będzie musiał uwzględnić taki wniosek, jeżeli złoży go:
- pracownica w ciąży;
- pracownik wychowujący dziecko do ukończenia przez nie 4. roku życia;
- pracownik sprawujący opiekę nad innym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, posiadających orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Ponadto pracodawca zyska możliwość skierowania pracownika do pracy zdalnej:
- w okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu lub
- w okresie, w którym zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe z powodu działania siły wyższej.
Skorzystanie z tych możliwości będzie dopuszczalne pod warunkiem, że pracownik – przed rozpoczęciem pracy w formie zdalnej – złoży oświadczenie, że posiada warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy zdalnej.
Obowiązki pracodawcy wobec pracownika pracującego zdalnie
Omawiana tu ustawa – praca zdalna, jeżeli akt ten wejdzie w życie, rzeczywiście będzie kompleksowo uregulowana – wprowadza także szereg obowiązków dla pracodawców zatrudniających osoby pracujące zdalnie. Wśród najważniejszych z nich należy wymienić:
- zapewnienie pracownikowi wykonującemu pracę zdalną materiały i narzędzia pracy, w tym urządzenia techniczne, niezbędne do wykonywania pracy zdalnej;
- zapewnienie pracownikowi wykonującemu pracę zdalną szkolenia i pomoc techniczną niezbędne do wykonywania tej pracy.
- określenie procedur ochrony danych osobowych oraz przeprowadzenie – w miarę potrzeby – instruktażu i szkolenia w tym zakresie;
- dostosowanie czynności kontrolnych z zakresu prawidłowości świadczenia pracy w formie zdalnej do miejsca wykonywania pracy zdalnej i jej rodzaju.
Praca zdalna: najważniejsze kwestie
Od początku czerwca br. Sejm pracuje nad projektem ustawy nowelizującej Kodeks pracy, której głównym założeniem jest wprowadzenie do polskiego systemu prawa przepisów w sposób kompleksowy regulujących problematykę pracy zdalnej. Jeżeli przepisy te wejdą w życie, to ustalenie tej formy pracy będzie – co do zasady – leżało w gestii pracodawcy i pracownika, którzy będą musieli zawrzeć stosowne porozumienie w tym obszarze.
Jednak w pewnych wypadkach – np. pracownic w ciąży – pracodawca będzie właściwie musiał uwzględnić wniosek o świadczenie pracy przez zatrudnionego w formie zdalnej. Jednocześnie to na pracodawcy spocznie obowiązek wyposażenia pracownika w odpowiednie narzędzia służące świadczeniu pracy w ten sposób.
