Jurysdykcja w Polsce to temat dotyczący przede wszystkim spraw z komponentem zagranicznym. Wszystko sprowadza się do ustalenia odpowiedzi na pytanie: czy sprawa powinna zostać rozstrzygnięta w Polsce, czy też za granicą. Jak to rozstrzygnąć? Dowiesz się tego po lekturze poniższego tekstu.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym jest jurysdykcja?
- Od czego zależy jurysdykcja w Polsce?
- Jak ustalić jurysdykcję?
Spis treści:
- Czym jest jurysdykcja?
- Jurysdykcja krajowa KPC, czyli w Kodeksie postępowania cywilnego
- Jurysdykcja krajowa w sprawach spadkowych
- Jurysdykcja podatkowa
- Zakończenie – co warto wiedzieć o jurysdykcji?
Bez wątpienia żyjemy w czasach charakteryzujących się dużą migracją. Zmiany miejsca zamieszkania czy prowadzenie biznesu za granicą nie są niczym dziwnym. Wtedy zaś zawsze pojawia się pytanie o to, czy sprawy sądowe bądź administracyjne załatwiać w Polsce, czy za granicą. Wszystko zależy od jurysdykcji. Jak ją ustalić? Zapraszam do lektury!
Czym jest jurysdykcja?
Jurysdykcja może zostać zdefiniowana jako prawo i obowiązek sądu lub innego organu władzy państwowej do rozstrzygnięcia określonej sprawy. Jest to niezwykle istotne pojęcia zwłaszcza w przypadku spraw, w których w grę wchodzi jakiś komponent międzynarodowy. Przykładem mogą tu być sprawy między przedsiębiorcami prowadzącymi swoje interesy w różnych państwach. Wówczas, gdy powstanie między nimi jakiś spór, to właściwie od razu pojawia się pytanie, w którym z państw powinien on zostać rozstrzygnięty.
Jednak jurysdykcja sprawia wiele problemów nie tylko w realiach spraw gospodarczych. Wyzwania w tym zakresie nie raz pojawiają się również w sprawach rodzinnych – chociażby przy rozwodach i procesach dotyczących opieki nad dzieckiem – czy spadkowych, gdy w grę wchodzi dziedziczenie. Aby ustalić, jaki dokładnie sąd jest właściwy do procedowania tych spraw, należy sięgnąć do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Jak więc przedstawia się jurysdykcja krajowa KPC?
Jurysdykcja krajowa KPC, czyli w Kodeksie postępowania cywilnego
Ustawodawca w Kodeksie postępowania cywilnego wprowadził stosunkowo prostą zasadę: sądy polskie są właściwe we wszystkich sprawach, w których pozwany ma w Polsce miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu albo siedzibę. Chodzi tu o pozwanego. Dlatego powód, czyli ten, kto wszcząć sprawę, musi podporządkować się miejscu zamieszkania, miejscu zwykłego pobytu albo siedzibie pozwanego i złożyć pozew lub wniosek do sądu właściwego ze względu na te adresy. Ponadto należy uwzględnić przepisy określające jurysdykcję w określonych rodzajach spraw. Przykładowo sprawy małżeńskie oraz sprawy dotyczące małżeńskich stosunków majątkowych należą do jurysdykcji krajowej także wtedy, gdy:
- oboje małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli jedno z nich nadal ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
- małżonek będący powodem ma co najmniej od roku bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
- małżonek będący powodem jest obywatelem polskim i ma co najmniej od sześciu miesięcy bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
- oboje małżonkowie są obywatelami polskimi.
Na specjalnych zasadach jurysdykcja została określona również w sprawach dotyczących stosunków między rodzicami a dziećmi. Należą one do jurysdykcji krajowej także wtedy, gdy:
- dziecko albo przysposobiony lub przysposabiający mają miejsce zamieszkania, lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
- powód, jeżeli nie jest nim dziecko, ma co najmniej od roku bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
- powód, jeżeli nie jest nim dziecko, jest obywatelem polskim i ma co najmniej od sześciu miesięcy bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
- powód i pozwany są obywatelami polskimi.
Dowiedz się więcej: Asesor sądowy – kto to? Czym się zajmuje?
Jurysdykcja krajowa w sprawach spadkowych
Również jurysdykcja krajowa w sprawach spadkowych została uregulowana w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z nimi:
- krajowa jurysdykcja w sprawach spadkowych, zajmuje się sprawą, jeżeli spadkodawca w chwili śmierci był obywatelem polskim lub miał miejsce zamieszkania bądź miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej;
- do jurysdykcji krajowej należą również sprawy spadkowe, jeżeli majątek spadkowy albo jego znaczna część znajduje się w Rzeczypospolitej Polskiej.
Wobec tego, o tym, czy sprawa spadkowa będzie rozstrzygana przez polski sąd, decydują dwie grupy zagadnień: obywatelstwo lub miejsce zamieszkania zmarłego oraz to, gdzie znajduje się majątek spadkowy. Jeżeli okaże się, że zmarły nie był obywatelem Polski, nie miał tu swojego miejsca zamieszkania albo majątek spadkowy (lub jego znaczna część) nie znajdują się w Polsce, to wtedy jurysdykcja w sprawach spadkowych przypada sądowi zagranicznemu.
Jurysdykcja podatkowa
Jurysdykcja jest zagadnieniem dotyczącym również spraw z zakresu relacji pomiędzy konkretną osobą lub podmiotem (osobą prawną lub jednostką organizacyjną) a państwem. Tu z kolei podstawowa reguła jest oczywista: sprawy administracyjne załatwiamy przed organami państwa, które jest właściwe do jej załatwiania ze względu terytorialnych. Najczęściej będzie to państwo miejsca zamieszkania lub siedziby zainteresowanego. Na takich samych zasadach określa się jurysdykcję w sprawach podatkowych.
Jednak w dobie intensywnych migracji oraz prowadzenia biznesu w środowisku międzynarodowym te podstawowe zasady nie zawsze się sprawdzają. Jurysdykcja podatkowa może oznaczać, że:
- podatnik w ogóle nie zapłaci żadnego podatku w Polsce, a całość należności publicznoprawnych ureguluje za granicą;
- podatnik zapłaci podatek zarówno w Polsce, jak i w innym państwie;
- podatnik zapłaci podatek wyłącznie w Polsce, pomimo tego, że zarabiał również za granicą.
Zawsze należy pamiętać o tych zasadach, zwłaszcza po wyjściu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Jurysdykcja po Brexicie oczywiście nie jest normowana tak, jak w przypadku państw członkowskich Unii Europejskiej. Aby ją ustalić, należy sięgnąć do umów zawartych z Unią Europejską w związku z opuszczeniem tej organizacji międzynarodowej przez Wielką Brytanię. Dlatego warto uzupełnić swoją wiedzę w obszarze, jak wygląda jurysdykcja po brexicie.
Zobacz także: E-sąd – czym jest?
Zakończenie – co warto wiedzieć o jurysdykcji?
Jurysdykcja oznacza prawo i obowiązek sądu bądź innego organu państwowego do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy, cywilnej, karnej lub administracyjnej. Jest to zagadnienie odnoszące się do problemu relacji pomiędzy właściwością organów różnych państw. Innymi słowy, Jurysdykcja określa, czy należy rozstrzygnąć sprawę w Polsce, czy za granicą. Przeważnie decyduje tu miejsce zamieszkania osoby fizycznej lub miejsce siedziby osoby prawnej bądź innej jednostki organizacyjnej. Jeżeli miejsce zamieszkania/siedziba znajduje się w Polsce, to organy polskiego państwa posiadają jurysdykcję. Zawsze przy tym należy pamiętać o zasadach szczególnych, które mogą wynikać z umów zawartych między polską a innym państwem. Dotyczy to zwłaszcza jurysdykcji w sprawach podatkowych.
